-------Tecrîda li ser Ocalan, di sala duyemîn de ye û gelê Kurd, şerê li dij tecrîdê didomîne.---------
Bê çiqasî dîrok dadgeheke mezin e, mirov jî dikare dîrokê bike bin lêpirsînê û di zerzemînên dîrokê de mirovan dibin çavan re derbas bike.
Dîrok, bi bûyerên drametîk û balkêş dagirtî ye. Bûyerên dîrokî, her dem dibîne mînakên jiyana rojane. Çend roj in, Muawiye û Yezîd, serê min mijul dikin. Siyaseta Muawiye û siyaseta AKPê, kiryarên Yezîd û kiryarên serokwezîr Erdogan, di kefikên mîzêna dîrokê de bi cih dikim. Siyaset û kiryarên wek “amel û aks-ul amel” dibin çavan re derbas dikim…. Yanî dîmenê di rûdêna neynikê de û sirr û razên di fulyona pişta neynikê de…
Du tiştên ji hev cûda bin jî; lê siyaseta Muawiye û Yezîd ya “bîadê”, îro ji aliyê Erdogan ve tê meşandin.
Eger werê bîra xwendevanan; Birêz Abdullah Ocalan, bi rengekî din li ser vê mijarê rawestiya bû û nirxandinek balkêş kiribû. Misilmantiya Muawiye ya desthilatdariyê û misilmantiya Mekkih û Medîne ya baweriya dilsozî, anîbûne hemberî hev.
Seyit Riza jî belaş ne got; “em zarokên Kerbelayê ne”, ev navê siyaseta li dijî Kurdan e. Aliyekî gotinan Seyit Riza, dadgehkirina mirovan û siyaseta dema xwe ye; aliyek jî di zerzemînên dîrokê de, dibin çavan re derbas kirina siyaset û desthilatdaran e.
Muawiye siyaseta “biadê” dimeşand. Kurê wî Yezîd, heman siyaset meşand û imze avête bin gunehkariyên mezin. Îro jî siyaseta “biadê”, li dijî gelê Kurd tê meşandin û pêşengîtiya vê siyasetê jî Tayyip Erdogan dike. Erdogan, ji aliyekî ve avê li ser gelê Kurd qut dike, ji aliyê din ve “Qirkirina Harrê” (1) dike pratîkê.
Aliyekî vê siyasetê zor û wêranî ye, qirkirin û tunekirin e, aliyekî wê jî bê-exlaqî ye.
Muawiye mirovekî telaqreş bû û derew li Xweda jî dikirin. Muawiye, li pêşberî Xwedayê Mezin soz dida û li dijî pirtûka pîroz Qur’anê, li dijî “sunnet”an haraket dikir. Li dijî Cenabê Êlî, li dijî ehl-î beyt, her cure “munafiqî” dikir. Piştî ku kurê xwe Yezîd weke “welîahd” erê kir, rezalet û kambaxî bêhtirîn zêde bû. “Biad” kete devê şûr û siyaseta qirkirin, wêrankirina siyaseta bê exlaqiyê giha radeya herî bilind.
Siyaseta “biadê”, ideolojiya faşîzan ya Kerbelayê û dagirkirina wêranî ya li cografya û bajaran e.
Erdogan jî, siyaseta “biadê” dimeşîne û di bûyera Dilokê de eşkere kirin. Vekirî gotin BDPê, “yan “biad” yan jî lînc.” Ev siyaseta Muawiye û Yezîd e, encama wê jî Kerbela ye, qirkirina Harrê ye.
Yezîd, di 3 sal desthilatdariya xwe de imze avête bin 3 sucên mirovahiyê. Yek, Kerbela ye, nebiyên Cenabê Mihemmed Huseyin û dilsozên wan kuştin û namusa wan kire bin lingan. Du; Yezîd Medîne dagir kir û qirkirina “Harrê” pêkanî. Ehl-î beyt kuştin, jin pêşkêşî eskerên xwe kirin.
Sê; Mekke û Medina bi manciniqan xerab kirin.
Gelo kiryarên li Kurdistanê, ji kiryarên Yezîd cûdatir in? Naa!.. Kurd destîniya Cenabê Huseyin û Kerbela dijîn. Erdogan, siyaseta Yezîd dimeşîne û ava jiyanê, henase ji ser gelê Kurd qut dike. Kiryarên Yezid 3 ne, yê Erdogan 300 in. Yezîd 3 salan desthilatdarî kir, Erdogan 9 sal in desthilatdar e. 3 sal û 3 bûyerên sucê mirovahiyê: Qirkirin, wêranî û bê exlaqî… 9 sal û 300 sucên mirovahiyê,; qirkirin, wêranî û bê exlakî….
Di navbera Yezîd û Erdogan de, kêm zêde 1330 sal hene. Teknolojiya Erdogan û cîhanşimûliya piştgiriya Erdogan dike, li gorî hesabên matekemîtî, 3 hezar car ji yên dema Yezîd zêdetir û dijwartir in. Ev hesab di zerzemînên dîrokê de nayên hesab kirin. Ji ber ku dîrok, ji calculator û şakûlê zêdetir, bi kefikên mîzênê pîvanan dike. Şakûl û calculatora bûyerên Erdogan jî, qetiyaye û şikestiye. Êdî ne calculator, ne jî şakûl dikarin pîvanekê bikin.
Kurd, di derya faşîzmê de têne fetisandin. Lê kurd, xwe bi şelîtên hawarê digirin û di her mitinga meşa azadiyê de dengê xwe bêhtirîn bilind dikin. Mîna Bapîra Hefsedê, (2) ku di reva ji gundê Çêlik de, ji kurhiliyê xwe Virnîko re dibêje; “kurê min, em ji tirsa xwe direvin, hawara me jî, di van gelî û mesîlên kûr û fereh de olan vedide. Olan vedana hawara me dibê bersiva tirsa me.” Bersiva tirsa Bapîra Hefsedê gerilayên Kurd in. Aliyekî wê jî, cengaweriya baweriyê, sebir û berxwedan e. Ji ber ku gelê Kurd bi dengê xwe re, bi hêrs, sebir û berwedana xwe re, ber bi ronahiyê dimeşe. Giyanê ciwanên canfeda, di her çalekiyê de dibê parçeyek ji ronahiya azadiyê. Di her bersiva ji çiyan tê, kurd henaseyek din ya azadiyê dikişînin hinavên xwe.
Mixabin bi dijminê dagirker re, ne “tevazû”, ne jî merhamet heye. Erdogan jî, bi pêşengiya paqijiyek “tewhidê” dimeşê, lê di zemheriya gunehkariya hundirê xwe de, kina reş ku wek çemê faşîzmê diherike jiyanê dikuje.
Bi gotina Yaşar Kemal, di hundirê Erdogan de, “germa zer heye”. Ev jî navê Yezîdê li Kerbala ne… Ji ber ku Kerbela, navê kuştina jiyanê ye, kuştina avê ye, yanî kuştina çavkaniya jiyanê ye. Eger cografya were kuştin, jiyan dimire. Erdogan jî wek Yezîd, riya vexwarina peşik henaseya azadiyê, li gelê Kurd digire. Kurd hîna ”zarokên Kerbelayê” ne. Lê tiştke bê bersiv namîne.
Bê çawa, di bûyera drametîk Kerbelayê de, demê bi çavdêriyek bê rawestandin, bi qelemşoriya ezel-abad, êş û azara sucê mirovahiyê nivîsî, Yezîd û siyaseta wî, di dadgeha dîrokê de lanet kir; îro jî, dem, bê rawestandin û bi qelemşoriyek ezel-ebed, kiryarên bi êş û azaran barkirî û sucê mirovahiyê dinivîse û di zerzemîna dîrokê de bi cih dike. Roj wê werê ku dadgehkirina Erdogan jî dest pê bike. Qîrênên li Roboskî, li Geliyê Tiyarê, li Garzan û Kûrtekê, qîrêna di gorên komî de, “arş-i ala” parçe dikin. Ev qîrên di geliyên kûr û fereh de wek dengê Bapîra Hefsedê olan vedidin û wê bibin banga li vijdanê mirovahiyê. Wê bibin toqê lanetê!...
Ev giriyê dilê mirovahiyê ye, kuştina “ummetî Muhemedîye” ye, kuştina benî adem û zarokên Nuhê Kal e; ev giriyê cografya ye, kuştina çavkaniyên jiyanê ye, kuştina rûmet û nirxên mirovahiyê ye.
Her noş-kirina şehadeta ciwanekî Kurd, tacîdariya bawerî û cengaweriya destanî ya dîrokê yê. Ev destanên dîrokî, wê di dagehkirina Erdogan û siyaseta AKPê ya “bîadê” de bibin toqê lanetê. Wek dustanê di nava agir de sorkirî û di qereqolên eskerên artêşa Tirk de, di stuwê dilsozên Kurd de têne rûnandin, wê li Erdogan vegerin.
Dîrok, weke ava stewihandina pola ye. Di her kuştina aliyê felsefî, cografî, edebî, kulturî, sosyolojî, arkeolojîk, fîlolojî û etnografî de; di her bûyera kuştina mirovahiyê de, hêzeke nû ya polayî di xwe de kom dike. Lewma parçekirina movik bi movik, şehre bi şehre û telişandina bedena mirovahiyê, parçekirina bedena cografya bê bersiv namîne. Dîrok çahidê vê ye.
Siyaseta “biadê” ji bo Muawiye jî, ji bo kurê wî Yezîd jî nebû xelasî; wajî vê bû gunehkariya lanetkirî û kete stuwê wan. Siyaseta “bîadê” wê ji bo Erdogan jî, heman encamê bîne.
---------------------------
- –Qirkirina Harrê; Yezîd di sala 683an de, di şerê Harre de, ehl-I beyt qir dike.
- –Bapîra Hefsedê, lehenga roman Geliyê Girî.
Medeni FERHO
- Ayrıntılar
Belê, di nav gelan de her tim qehremanên bê nav hene. Gelek ji van tên nasîn lê gelek jı van tenê di nav rûpelên dîrokê de bê nav û nîşan in.gava gelek li azadîya xwe bigere ,neçare bersîvê bide qederê .Lewra qehremanên bê nav , her tim piştevanên vê dozê ne .
Gava mirov dibêje têkoşîn, ma tenê kar û xebat e gelo an mirovên bijare vî karî dikin. Di hemû şoreşan de birîndarên şoreşê, li enîya dawî cih digirin. Her wiha tenê weke sembolên şoreşê tên dîtin.
Lê di nav têkoşîna gelê Kurd de bi taybet di nav tevger a PKK ê de birîndarên şoreşê an ku gazî her tim bi xebat û jîyana xwe, bûne mînak û nimûne jı bo gel, heval û têkoşînê.
Yek jı van hevalan rê heval Dılgeş e.
Rê heval Dilgeş di sala 1977de li navçe ya Çelê ku girêdayî bajarê Colemêrgê hatîye cihanê.Di zarokatiya xwe de her tim bibû navenda hez kirin û rêzê, her wiha ji ber rewşa gel, desthilatîya dijmin di sala 1993 de biryara beşdar bûna nava tevgerê dide û di demeke kinde beşdarî nav refên Gerîla dibe. Li herêma Zagros an.
Belê di destpêka ciwaniya xwe de bi hêz û hez kirineke mezin beşdarî kar û xebatê bû. Bi vê kesayeta xwe ya giran, fedakar û bi coş di nav jîyana Gerîlatîyê de jî her tim bibû navenda hez kirin rêz û çavkanîya hevaltîya rast. Ev bi xwe zarokê Zagrosan bû . Li her biharê weke berfîne kê li keviyên berfa Çarçêla serî hildida û geş dibû. Bi rûkenî û peyvên xwe yên xweş di karî bû dilê hemû kesan vebike û bi eşqa hevaltiyê dilê wan hevalên xwe dagir bikira .
Di demên herî tengde çi di nav çalakî çi di nav zor û zehmetiyên xwezayê de Zagros ev weke zarokekî diparast. Lewra eşq û evîna wî her tim weke kanîyekê li çîyayê Samora diherikî. Hin caran jî weke teyrê bazekî bask li xwe dida û bi hêrseke pir mezin li ser neyaran ve di çû.
Di rojeke ku dayîk Zagros ketibû nav xeweke şêrîn de mayîneke bêbext şîyar ma bû. dem sala 1996 piştî çend caran ji çalekî û birîndarî lê vê carê ancex bi bêbextî kari bû zarokê Zagrosan ji çîyan, têkoşîn û hevalan dûr bike .
Gelo ma çi li vê cîhanê ji hêza evîna çîyan, têkoşîn û hevaltiyê bi hêztir heye.Weke Rêber APO dibêje; ne girînge ku mirov jiyan bike an jiyan neke, ya girîng ewe ku piştî mirov ji vê cîhanê çû li dûv xwe şopekê bihêle ...Her wiha Rêber APO dibêje; gazî şehîd zindîne li ser vê bingehê rê heval Dilgeş carek din berê xwe dide çîyan .bê ku ew lingê jêbû yî ji xwe re bike asteng.Her kesek dikare xwe bi hin tiştan îfade bike . Lê gaziyek wê xwe bi çi îfade bike. Li ser vê pirsê û bersîva we têkoşîna rê heval Dilgeş mînaka herî ber çave. Ew kesayeta Apoyî, fedekar, milîtanê xetê cangorî yê Rêbertî û doza xwe bû.
Belê bi vê kesayetê û biryar bûnê di kar, têkoşîn û jîyana xwe de dabû avakirin. Belê birîndarek bi vê helwest û têkoşîna xwe dikare bibe şehîdekî zindî.
Di demeke ku aştî li deriyê dijminan dixist. Rê heval Dilgeş erkê parastina gel û nirxên têkoşînê dabû ser milê xwe. Lê her tim kevokên spî dibin qûrbanê durûtiya mirovahiyê. Di dema ku ji aliyê tevgera me KCK ê bê çalakî hatibû destpêkirin ne hezim kirina wan ji vê re bû sedema pêşxistina operasyonan. Bi hemû hêz û teknîka xwe bi ser hevalan de diçin. Di 8 ê îlona 2009 de li cihê dayîkbûna rê heval Dilgeş operasyonek dest pê kir. Di dema ku rê hevalê Dilgeş bîranînên xwe zarokatî bi bîrtanîn û destpêka tevlê bûna xwe li ber çavên xwe zindî dikirin. Belê di katjimêr 3ê nîv a şevê de ji erd û asîmanan ve dijmin dora wan pêça. Lê nedizanîn ew bi kurê Rûstemê Zal re şer dikir in. Çawa Îskenderê makedonî serî tewand wê ew jî bitewînin û birevin. Piştî demeke dirêj ji bihevçûnan re, rê heval Dilgeş bi tev 7 hevalên xwe ve weke stêrkan ji asîmanan rijiyan û bi ber girava ROJ ê ve herikîn.
....BİLA HERKES DUA BIKE, EV KEVOK CAREK DIN NE BI BAZ, EGER GOTIN ÇIMA EZÊ BEJIM HEMA….
Sılav û rêzên şoreşgerî
Metîn Zîndan...
- Ayrıntılar
Li ser jiyana gerila nivîsandin dilekî tejî hest û mejiyekî pijiyayî pêwîst dike. Ji vê hevokê destbi nivîsandina xwe kirin dibe ku balkêş be. Gava ku ez dibêjim GERİLA destpêke Rêbertî, hevalên şehîd têne bîra min û hevalên ku bi salan di nava vê şoreşê de têkoşînkirine, têne bîra min, di wan kêliyan de jî, ez hestê xwe deyndarê wan dîtin dijîm. Pênûseke ku hêza wê heye bi hemû rengan çilkên xwe birijîne ser rûpelê, êş û şahiya gerila hîsbike pêwîste binivisîne. Bi gotina gerila re çiya tê bîra mirov, pêve girêdayî jî bi anîne gotina çiyan ser lêvan, gerila û mirovên ku di dîrokê de li van çiyan jiyankirine têne bîra te. Şîverê û şopên di newal, di deşt û di palên çiyan de destûr nadin te ku tu tenê ji wan re bibêje ev çiya çiqasî romantîke yan jî ev çiya tenê çend kevir û darin. Mirovên ku bi çavên biçûk li çiyan binêrin û jê heznekin, çiya bê rehm wan mirovan cezadike. Kal û ixtiyarên ku em ji wan re dibêjin wextê wan derbas bûye, gava nêzîkatiyekî bê hurmet ji xwe re dibînin, nikarin rakin, çima? Ji ber tişta em jê re dibêjin Dîrok; wan bi keda xwe nivîsandiye, yan jî şahiya ku em jê re dibêjin behişt; wan ew şahî bi xwêdana xwe nivîsandiye. Tişta ku ez dixwazim bi van hevokan îfadebikim eve; mirovekî/ e ku çiyan û jiyana gerila jidil hezneke nikare têkeve kûrahiya wê de.
Dibe ku hûn bipirsin tişta jiyana gerila bedewdike çiye? Her mirovekî/e ku cil û bergên gerila lixwe kirine, bi wê çeka li milê xwe şer û têkoşînkirine, li kêleka wan hevalên wan şehîdketine, di kêliyên herî tengav û bextewer de hevalên xwe li kêleka xwe dîtine wê bibêjin ‘HEVALTÎ’. Hevaltî jî ya ku bi rengê hemû demsalan diherike, bi êş û zoriyên wê re rûkene, bi giyanê fedakarî xwe dixemilîne û lewaziyê napejirîne wê ji te re bibêje biçe ji jiyanê bipirs e. Emê jî ji jiyanê bipirsin, tu çawa mirovan avadike? Ciwanên Kurd gava ku tevlî partiyê dibin, misoger ji qirêjiya pergalê para xwe girtine. Her çiqasî bê hemdê xwe jî ketine nav de, lê talûke û xeteriya vê yekê nabînin. Însan kînge dizane ku ji exlaqê xwe dûrketiye, gava ku di vê jiyanê de zorî dikişîne. Yek taybetmendiyekî te ji vê jiyanê dûr be misoger tu nikare xwe veşêre û wê rastiya te di nava vê rêxistinê de eşkere bibe, bedewbûna vê jiyanê jî di vê yekê de ye. Guhertineke ku tu qet texmîn nake, di kesayeta te de çêdike. Çiya fêzîkê te xurt dike. Eger ku tu fêzîka xwe perwerde neke, nemumkine ku tu bikarbe rehet hilkişê bilindahiyekê. Di malbatê de dibe ku kesek bawerî nede tu karekî bike, lê belê li çiyan hêzeke wisa di te de tê avakirin, xebatê herî zehmet li pêşiya te gelekî biçûk dibe, ji ber tu bawerî dide xwe. Dibe ku hûn bipirsin ev hêz çawa di mirovan de tê avakirin? Ezê bi dayîna mînakekê re bersiva we bidim. Tu û çend hevalan bi hev re diçin peywirekê. Rasthatiyên ku tu texmîn nake dertên pêşiya te. Dibe ku di rêkê de çiyayekî gelekî berz heye, tu neçarî hilkişê wî çiyayî. Ji bona ku tu bigihîje banî, tu diwestê, xwêdan ji eniya te tê xwarê, tu tîn dibe û birçî dibe, zêdeyî hêza xwe tu xwe diwestîne heyanî ku tu digihîje banî. Hîna tu negihîştî ciyê xwe dibe ku tu rêkê wendabike, yan jî tu pirsgirêkeke cûda bijî, tu wê demê neçar dimîne mejiyê xwe bixebitîne, bi hedar nêzbibe û wan pirsgirêkan çareser bike. Di wê peywirê de bê hemdê te hinek taybetmendiyên ku tu pênahisê tu qezenc dike. Îrade, zanebûn, derûniya mirovan fêmkirin û kesayeta xwe naskirin di zoriyan de pêşdikev e. Di bin rokê de meş, di berfê û tofanê de meş, dibe ku zor be, lê pêwîste mirov keyfa wê jî mereqbike. Eger lêgerînên însanan hebin, wê herdem nûbûnê di vê jiyanê de bibînin.
Di vê pêvajoya ku mîna agir gure, kelecan û dilşadiya gelê Kurd difûrê, hevalên xort û jin jî di nava liv û tevgerê de ne. Carne tu ji xwe re dimeşe, ji carekê ve heval bi wê heybetê dertên pêşiya te. Çeka wan li milê wana û berbi te ve tên. Dibe ku tu wan nasnake, lê ew cil û berg û gotina dembaş heval dilê te rehet dike. Tu ji xwe re dibêje “ey xwedê heval li hemû deverê hene.” Heval ji razên asê dadikevin, ji asoyên çiyan dertên û li newalên kûr tu wan dibîne. Wê kêliyê tu çiqasî westiyayî be jî, dilê te şad dibe çima? Ji ber tu hevalan dibîne. Demekê hevaltî di nava rêxistinê de şûna her tiştî digire. Mîna ciwanekî gotî “ hezkirina hevaltiya PKK ê ji hezkirina zarok û dayîkê jî kûrtire.” Tu hevalekê/î nasnekê jî gava ku te dibînin germ silav didin te û bi hurmet nêzî te dibin. Hevaltiya PKK ê wisa ye û xwedî nirxekî manewî ye. Mirovên ku xwedî lêgerînin û ji jiyana pergalê têrnabin, anceq di derya PKK ê de avjîne bikin heyanî ku bersiva lêgerînên xwe bibîne. Di derya PKK ê de avjîne kirin birastî nehesane. Bi salan tu têkoşîn dike heyanî ku tu kêliyên azadiyê ji nêzve hîsdike.
Dûnya Cemîl
- Ayrıntılar
Tecrîda li ser Abdullah Ocalan, kete roja 393an, gelê Kurd jî, li dijî tecrîdê, di her qada jiyanê de şer dike.----
Dema ku min xwekuştina Cemal Kavak bihîst, bayekî sar bizivî, hest û hewnê min tevlîhev bûn, zimanê min di şikefta devê min de hişk bû û gotin ji min çênebû: Piştre piştre min di hişê xwe de, gotina: “Di cîhana modern de, teknîk pêşdikeve, lê mirov û mirovahî paşdikeve. Ev jî gunehkariya statukoperêstên lutherîst e.” bibir û anî, lê nebû bersiva hesten min.
Balkêş e, ev gunhkariya li hemberî mirovahiyê bi destê dewletên lutherîst pêk tê û kanunên zincîran jî çêdikin. Bi vî rengî dixwazin, wek kurd dibêjin; “kurtan” li ser pişta mirovan dideynin û mirovan bi qoş bikin. Kanunên zincîran jî, dikine bingeha meşuriyeta kiryarên xwe. Herçiqasî vijdanê şiyar, kiryarên li dijî gelan wek sucê mirovahiyê binavbike û car caran dijberiya xwe nîşan bide jî, kelih û bircikên lutherîstan derfetan nadin. Ev jî tê wateya têkbirina nirxên Nietzsche yên “mirovê maqul” û şîroveyên Stendhal yên li ser “kultura serdest”.
Cemal Kavak, nirxên Nietsche teva di kesayetiya xwe de kom kiribûn û wek neynika mirovê têgihiştî yên Stendhal bû.
Jiyana Cemal Kavak, neynika têkoşîna azadiyê û temam kirina şoreşa kurdî bû. Jiyana wî jî, li dijî kember û rekiha polayî ya dewleta dagirker cenga destanî bû.
Bi vê mebestê, Cemal Kavak weke lehengekî edebiyatê, weke peykerekî mîtolojîk, bi enerjiya xwe di her çalekiya demokratîk de, di sefê herî pêş yên çalekiyên demokratîk de xuya dikir. Porîka wî ya bi ser çavên wî de dirijiya heybetek didayê û wek mirovekî ku xwe disipline kiribe derdikete pêş. Di her çalekiya demokratîk de, wek “dengeya edaletê” dengê xwe bilind dikir. Her gotina wî jî, dibû bombeyek û li hemberî kember û rekiha polayî ya dîlgirtina gelê Kurd diteqiya.
Lewma Ergin Dogru, Cemal Kavak wek “mirovê têkoşîna jiyanê” bi nav dike.
Guman dikim ku, ev gotin têra naskirin û enerjiya têgihiştina disipline-kirina beden û mêjiyê Cemal Kavak nakin. Erê, jiyana Cemal Kavak, di ceng û têkoşîna li dijî dijminê dagirker de derbas bû; lê ne ev bi tenê bû.
Nietzsce mirovan wek pira ji bo “mirovên maqul û serdest” bi nav bike jî, şoreşên cîhanê, ev dîtina liberalî pûç kirine. Lewma em gotinên Nietzsche, di çarçoveya civakê de û ji bo jiyaneke bi rûmet qebûl dikin û ji bo Cemal Kavak jî bikartînin. Ji ber ku wî, di têkoşîna şoreşa Kurdî de, mutewazîtî, biryardarî û degelî bi hev re dimeşand. Têkoşîna li dijî lele û zincîrên statukoparêzan, li dijî dewletên lutherîst, karûxebata kollektîf şertê sereke didît û heta roja dawi jî, di wê xetê de meşiya.
Bi vê mebestê Cemal Kavak neynika trajediya tewratî ya gelê kurd e. Girtin, êşkence, zindan, sergom… Dîsa jî, her bûyerê têgihiştinek dayê û li dijî gotina “jiyana xwe bi xwe têk dibe” alternatîf afirandin. Cemal Kavak li her cihûwarê kû diçûyê, weke meydana cenga li dijî dewleta lutherist dîdît û heta wê kêlîka ku dawî li jiyana xwe anî jî, yek gavê paşneket. Bi vê mebestê, me jiyana wî weke neynika şoreşa kurdî bi nav kir.
Baş tê zanîn ku barê şoreşan giran e û têkoşîna demdirêj dixwaze. Di şoreşên cîhanê de jî leheng bûne kevirê bingehîn û nifşê pey wan jî ala wan li qada herî jor balivandin. Ev navê “xwe derbaskirinê” ye û destdanê jiyana cawîdanî-berdewamî ye. Eger mirov, wek Nietschze dibêje, “mirov malê cîhanşimûlî ye”, wateya jiyana Cemal Kavak ya maqulî û têkoşîna wî ya temam kirina şoreşa Kurdî, stêrika di nava tariyê de ye û dînamîta di cîhana statukoparêziyê de ye. Armanca Cemal Kavak, ji dîtina Nietschze mezintir bû; ji ber ku ew, ne tenê mirovek bû û ne ji bo mirovekî, ji bo mirovahiyê têkoşîn dikir, ji bo jiyaneke azad ku mirovên Nietschze xeyala wan dike, yên “maqul û serdest” dikaribin xwe tê de bibînin bû.
Baş tê zanîn ku dewletên lutherist, cîhan kirine laboratuara koleyan û ha ha bi destê koleyan kurtan’an, zincîr û leleyan çêdikin û mirovan ji mirovantiyê derdixin. Ev laboratuar, lîberalên wek “mîro”wan çêdikin û di kulmîrowan de bicihdikin.
Şoreşa Kurdî, li dijî van laboratuarên helandin û tûnekirina mirovan, wek nirx û pîroziyên mirovahiyê şer û têkoşîn e. Têkoşerên weke Cemal Kavak jî, leheng û pêşengên vê têkoşîna bi rûmet û watedar in. Civak ne bingeha mirovê serdest û maqul e, çavkaniya jiyaneke bi rûmet û karûxebatên kollektîf, hevkariya biratî û dostûyariyê ye. Makîne amûr e, lê mirov ew nirxê ku wê amûrê ji bo jiyana bi rûmet, di çarçoveyake watedar û berhemdariya ji bo giştî bikarbînê ye. Bi vê mebestê dewletên statukoparêz yên lutherîst, di qoanaxa îro ya modernîteya kapîtalîst de, komediya mirovahiyê dijîn.
Jiyana Cemal Kavak mînak e û îspata wê ye ku, mirov ne tenê jiyaneke biyolojîk e û ne amurek xwezayî, di rêzê de ye. Ew berhemê şoreşa Kurdî bû, wek pêşeng û lehengê jiyana bi rûmet ya bi nirxên mirovahiyê dagirtî derkete pêş. Ji xwe, lehengî û pêşengîtiya wî ya edebî û mîtolojîk ji vir tê. Evîndariya wî jî gelê wî bû, cografya wî bû. Bi vê evîndariyê, ji xwe û wêdetir dixwest, bi hasreta azadî û serketinê dikeliya, difûriya. Di maquliya hiş û ramanê şoreşgerî de, wek neferekî kar kir û giha “mukemmeliyet”ê.
Cemal Kavak, xwedî taybetmendiyek wiha bû û gazin nedikirin, lê pirsa “ya baş kîjan e em wê bikin” dikir. Ji şaşî, xeletî û nebaşiyê ditirsiya, lê di başî, qencî û rastiyê de mêrxasekî cengawer bû. Ev evîna têkoşîna şoreşê ye û bîrdoza Zerdesht ya “kesên ku derdikevine riya dirêj û ji bo afirgerî û nirxên pîroz têkoşînê dikin pîroz in” dişopand. Lewma gotina Ocalan ku dibêje, “şerekî baş, mirov digihîne armancê” û “şoreş, guhertina mirov û jiyanê ye.” Di kesayetiya xwe de kom kiribû. Enerjî, aqil û rûmet û kesayetiya disîplînekirî ya Cemal Kavak, formuleya mirovê şoreşa kurdî bû.
Cemal Kavak û têkoşîna wî, ne dawiya wî, armanca wî ya pîroz û ji bo mirovê Kurd mînak û destanekî dîrokî bû.
Neynika mirovê xas Cemal Kavak, di şoreşa kurdî de, destanekî ne nivîsî ye.
Medeni FERHO
- Ayrıntılar
Di pêşveçûyîna xeta civakiyê de li hember gund min serî netewand, ji malbatê re serî netewand, min serî li hember pergalê jî netewand.
Dewsa civaka gund, ketina sînorên civaka bûrjuva gelekî westînêr e. Yekem car ketina civaka bajar, ji bo destpêkekê gelekî zor bû. Him bajarên biçuk, him jî Enqere ketina nav wan gelekî zehmet e. Ev jî girîng e. Ez ketim nav lê min xwe wenda nekir. Rexmî ku ez gelekî negirtîbûm, di nava bajêr de ez neheliyam. Bi salan bi mehan ez li bendê mam. Li beramberî mereq û hewla mezin a fêmkirina bajêr, ez di qeraxa jiyana bajêr re jî derbas nebûm. Hevalên min di nava sê mehan de diketin nav û xwe didan jiyîn, lê min nekarî û li beramberî vê yekê zikê xwe bi min dişuştin. Erê zarokên bajêr bi beşeke mezin di nava nêzîkatiya zik şuştinê de bûn.
Eleqeya mamosteyan cewaztir bû. Di pêşketina min de xwedî hêvî bûn. Lê li gor mirovên min û kesên derûdora min ez di rewşeke henekî de bûm. Bi ihtimaleke mezin li gor pergala jiyana wan ez di xaleke cewaz de dimam û yek ji bo xwe xeter didîtin. Li hember civaka bûrjuva kêm zêde ez weke xeteriyekê didîtim. Li hember jiyana civaka bûrjuva eciziya min hebû û ez neketim nav, min hêza xwe wisa ji dest berneda. Min ew di cîhana xwe ya hundir de mehkum dikirin, wan jî ez bi ew henekên xwe ve mehkum dikirim. Wisa derbasbûyîneke civakî mijara gotinê bû.
Ez li dij bandorên kemalîst û feodaliyê jî xwedî endaz (temkin) bûm. Ez di rewşeke wisa de bûm ku, bi carekê ve nediketim nav û ev cewaziya xwe min her dem diparast.
Ji bo avakirina komên hevalan min hewla xwe ya mezin gotibû. Ez carna ketim nav hindek mijarên bingeh, lê carna jî min xwe ji yekê diavêt yeke dîtir. Ez bi destpelkî diketim nava mijarên weke ol û felsefeyê. Di hemûyan de mirov nikare bibêje ez gelekî serkeftî bûm. Lê şêwazeke min ê ezmûneyê heye ku balkêş e. Yanî hindek dikevin nav, dawiya jiyana xwe tînin; ez tenê dest dipelkînim.
Qutbûyîna min a ji kesayeta Kurd a kevneşop, bi dîtîna min a bêmafiya di civakê de û bi dijderketina min a ji hemûyan re ve girêdayî ye.
Dema ez hîna li Nizibê diçûm dibistana navîn her tim henekên xwe bi min dikirin. Bihizirin, bi zarokekî weke min ku xwediyê serhildana hatiye diyarkirinê, pê henek dikirin. Di dibistanê de belkî ez zarokê herî feqîrok bûm an jî li gor mamosteyan ez ê herî hişmend bûm. Ji ber ku li gor dema wê, him mamosteyên jin, him jî yên zilam gelekî nirx didin min û her ku diçe zanebûna min bi pêş ve dixin. Di dibistanê de ez her dem li rêzên pêşiyê bûm, lê rexmî vê yekê ez dibûm henekê zarok û xwendevanan, bandorên neyînî yên bajar hebûn. Piştre ji bo ez vê vegerînim teqînê sal pêwîst bûn. Hîna tê bîra min, hindek ji wan zarokên serbendan, gelek jî yên axa û xulaman bûn. Di min de hindekî taybetmendiyên Kurdî hebûn, ez bawerim nêzîkatiyên min zêde bihêz nebûn an jî li gor wan hindekî cewaz bûn. Min nedikarî ez weke wan bim. Pir vekirî bû ku ez li gor taybetmendiyên wan ên civakî nahelim û wan ev yek weke xeteriyekê didîtin. Bi biçukdîtinê ve û bi henek kirinê ve her roj dixwastin min li gor xwe paş ve bixin.
Bersiva ku min dida çi bû? Bi mamosteyan re avakirina pêwendiyên rast. Min gav avêtin di pêwendiyên baş ên mamosteyên xwe re didît, min baş li pirtûkên xwe dinihêrt; ez her gav di yekemîniya refê de bilind dibûm ku, ev jî di encam de şer e.
Şerekî pir bi wate ye. Piştî ku ez di pêwendiya bi mamoste re şareza bûm, yek jî piştî ku min yekemîniya refê bi dest xist, dihate wê wateyê ku min ev zarokên bûrjuva têk dibirin. Pir şênber e, ez her sê refan jî wisa derbas dikim. Li dij teşeyê pêwendiya bûrjuva eciziyeke min a misoger pêş dikeve. Belkî pêtir xeter dihatin û ez ji şêwaza ku wan disepand dûr disekiniyam. Ji ber ku, min hindekî xwe nêzî bikira dê mala min xira kiribana. Bi şêwaza ku wan disepand ne, di rastiya min de tekoşîn pêşxistin, bûyîna yekemê refê û ketina çavên mamosteyan; dikarim bibêjim ku min ev her du jî bi ser xistin.
Vaca kemalîst, hindekî jî vaca dibistana leylî (yatılı okul) ye. Kemal bi xwe xwendevanê dibistana leylî ye. Li navenda Enqereyê ez bûm xwendevanekî dibistana qedestro yê. Ez bawerim wê rê li pêşiya vê pêşveçûyînê vekir: min ew derfet bi dest xist ku, him bi dewletê ve spartî li Enqerê dîtina rastiyan, (ku ev gelekî girîng e) him jî li navenda Enqerê çavdêrkirina civaka bûrjuva. Heke ez negihiştibama wê derê, wê derfeta min a çavdêriyê nebûya. Ez dikevim nava civaka bûrjuva, dîsa bi dewletê ve spartî, dibistaneke ku min bîrê nekiriye, lê dema Enqere bû mijara gotinê, diviya ku min ezmûne kiriba.
Dema ez gihiştim Enqereyê, mamosteyekî ku min rasthatî di bosê de naskir hebû. Min got, “tu hindekî dikarî alîkariya min bikî”. Min bi kirasê wî re jî girtibû. Weke ku min berê li Berêçûk bi kirasê bavê xwe re girtibû, heman hawirdor. Dîsa Enqere weke çiya bi ser min de tê û ez tirsnak lê temaşe dikim. Min peykerê ataturk dît. Min zilam zixtand; “ka li vî bînêr!”. Her tişt bi min hewlnak dihat. Nakokiya mezin. Weke nakokiya axa ya li gund. Hemû niha di bîra min de ne.
Di Tapu-qedestroyê de mamosteyên min ên leşker hebûn. Diçin dibistana herbê. Ez li ser destan digirtim. Ez nizanim, gelo ma wî mamosteyî jî bi zanebûn wisa dikir? an jî gelekî hez dikir? Dihat û wisa digot, “zarokno, min kompozîsyona Abdulah girt, çûm bi profesorên dibistana herbê da xwendin, hemû şaş man”. Û bi xwe şîrove dikir. Yanî heke li gor wî bûya, ez firişteyek bûm, dahî bûm. Zilam evqas nirx dida. Leşker bû. Belkî jî di min de xeterî dît, xwast wisa min bidest bixe. Ev zêde girîng nîne.
Weke hest jî, min xwe diçewisand û li dij bûrjuvaziyê xwe zêde xwedî şens nedidît. Dîsa rexmî ku ez yekî çalak bûm, min gelekî xwe diçewisand. Her ku çû min pêwîstiya bi nav de çûyîna olê dît. Ez bawerim li dijberî nirxên civaka bûrjuva weke teşeyeke ku min hîna di zaroktiya xwe de li gund dîtibû, ez li ser rastiyeke olî ya ku xwe tê de aram dihizirînim ponijiyam.
Nimêjkirina min a li gund min vegotibû. Meleyê me digot,” heke tu bi vê lezê biçî, tuyê bifirî”. Ew firîn piştre pêk hat. Firîn, şoreş e. Tê wê wateyê ku wî meleyî hindekî li gor ferasetên xwe yên olî be jî, ev yek dîtiye. Li hember civaka bûrjuva hetanî dawiyê min xwe parast. Û ez bawerim ev bû tiştekî baş. Ji ber ku, heke nirxên darezandina bûrjuva ez dagir kiribama, ne gengaz bû ku, ez bi tendûristî ketineke rast ji pêvajoya 1970’an re bikim.
Di dîtbariyê de ez hindekî muhafazakar bûm. Lê di bingeh de min rewşeke pir bi nakok jiyan dikir. Ji bo heram nebe, her gava xwe min bi pîvan diavêt. Li dij heramê hişyarbûyîneke min a awarte hebû.
Wê demê pirtûkeke alimekî mezin ê ku oldaran dixwend hebû. Wê demê min pirtûkeke Seyîd Kutub bi dest xistibû: “ol ev e”. Pêvajoyeke ku ez dibêjim ev rêka min e û jiyan ev e heye. Bêguman, ez şeş salên xwe yên dibistana navîn wisa dinirxînim. Ku dirêjahiyên vê yên gund hene.
Dema ez li Enqerê di lîseya pîşeyî ya tapu kadastro de bûm, ez ji çûyîna mizgefta maltepeyê bi paş ve nedimam. Mizgefta maltepeyê, hema li kêleka dibistana me bû; mizgefteke pir xweş e. Pir caran ez diçûm wê derê. Ez beşdarî konferansên komeleya tekoşîna bi komûnîzmê re dibûm. Heta ez dikarim bibêjim ku ez diçûm ocaxên ulkucu’yan jî. Lê min zêde ne eciband. Ez di nava atmosfereke wisa de bûm. Ew hulusî turgut hebû, min gelekî guh dida wî û hevpeyvîna wî ya bi berzanî re jî bi baldarî dixwend. Yanî ev aliyê min jî hebû. Weke raman min eleqe nîşanî pirtûkên olî dida. Min necîp fazil kisakurek bi baldarî dişopand. Ez beşdarî yek-du konferansên wî bûm, min awarte dît. Heta ez coşandim. Dîsa di ocaxa Tirkan de beşdarî du konferansan bûm. Ez bawerim ev di fêmkirina xeta bingeh de bîranînên girîng in. Berpirsyarekî Komeleya Tekoşîna bi Komînîstan re hebû. Ez bawerim refîk korkut bû. Teorîsyen bû. Ez li vir beşdarî civîneke ya Demîrel jî bibûm.
Dema ez di pêvajoyeke wisa de bûm, tê bîra min, bi rasthatî min pirtûka hubermann a bi navê “Alfebeya Sosyalîzmê” bi dest xist. Min xwast ez binêrim, wisa bi plan ne. Yanî tu niyeta min a girtin û xwendinê tunebû. Min wisa hilda destên xwe yek-du rûpel xwendin, ku ez jê eciz bûm. Wê demê li dibistanê hevalekî min ê gundî bi navê ezîz hebû. Heyranê çetîn altan bû, li dij NATO yê radipeyîvî, bi navê çepgiriyê radipeyivî. Niha bûrokratekî baş ê pergalê ye. Ez jî ji wî eciz bibûm. Dema wisa bû, min ew pirtûk hilda destên xwe, her ku hevok pêş ve çûn tiştê ku ji zimanê min weşiya ew bû, “ol wenda dike, Marks bi ser dikeve”.
Ev dirûşmeyeke guhertinê bû. Heke ev yek şênbertir were îfadekirin, îdeolojiya kevneşop wenda dike, jiyana sosyalîst bi ser dikeve. Ez dikarim bibêjim ku di sala 1969’an de ez gihiştim vê biryarê. Ji ber ku, tê bîra min, min ev gotin bi xwe ji xwe re kirin.
Piştî wê ez weke fermanberekî (fermanber) kadastro firiyam Amedê. Li Amedê çavdêriya Kurdistanê diviya ku hindekî din aso berfireh kiriba.
Weke fermanberê (memur) dewletê, li wê derê bêhtir derfet hebû ku ez rastiya sosyalîst û rastiya dewletê baş bînim ber hev. Ji ber ku, berê me nedikarî di nav zewiyên genim û pembû de çavên xwe vebikin. Lê wisa hindekî xwedî pere, bi qandî tê xwastin bi dest xistina derfeta çavdêriyê, jiyaneke wisa ya otelê. Hindekî bi bûrjuvayên biçuk re jiyîn dibe ku hindekî te wêrek bike. Axa nêzîkatiya yekem nîşan didin. Bûrjuvayên biçûk ên weke xirbeyên demagojiyê ku berê me nedikarî em di kêleka wan re derbas bin, her roj em rû bi rû ne. Ev hemû hêza çavdêriyê zêdetir dike.
Gundiyên girêdayî, gundiyên axeyan, rexmî ku fermanberekî kadastroyê bûm, her dema ku ez derdiketim nava erdan digotin, “xwîn ji pozê me tê” û bi rastî jî wisa bû. Di ew jiyana fermanberiyê de jî, min xwîn ji pozê gundiyan dianî. Bêguman, ev tempoya xebatê nîşan dike.
Ez di fermanberiya tapu ya Amedê de salekê mam.
Dayik mirov a herî nêz e û bi xwezayî ji kurê xwe hindek tiştan dixwaze. Rik danabû, digot, “tu çima ji min re çend mîtro paç nakirî?” Ji wê rojê bi vir ve min ji wê re tu tişt nekirî. Ma dibe ku kurek tiştekî nekire? Ez xwedî muçe (maaş) bûm jî, lê min got “ez nakirim”. “heke te çav berdabe paçekî, di ne dayîna wê de ez jî misoger xwedî helwest im”. Lihevhatinên min ên wisa jî hene. Çima? Ji ber ku, karên min ên mezin nabîne, di vê mijarê de daxwazan pêşkeş nake, dixwaze her tiştî bixe asta parçeyê paçekî. Ji rewşa min a wê demê tê fêmkirin ku, ez çiqas xwedî edebim û dixwazim di nava hişyariyeke mezin de bimînim. Yan jî ne ji ber nefêmkirina min a dayîkê ye û nebûna kurekî layiqe dayîka xwe ye. Wisa erzan fikirî, min jî rik danî û nekirî. Wisa çavên wê li paş mayî çû.
Wê demê qet ez nabêjim ku diravên min nînin. Esas ez dizanim ku min deh hezar lîra di banqeyê de razandiye. Her wiha dema min ji wan gundan, ji axeyan dirav digirtin, min digot, “dibe ku ev bibin diravê şoreşê”. Tiştekî weke bertîlê bû, lê tê bîra min ku min bi şertekî qebûl dikir. Diravên bavê çawa ji bo serhildanê min bi kar anî, min digot diravên min ji wan girtî jî “ez dê rojekê ji bo serhildana giştî birazînim”. Û min qebûl kir. Dema bertîla yekem dan min, ji bo qebûlkirina bertîlê min got “tu çawa dikarî bertîl bixweyî” û min xwîdan dida. Ez hizirîm, min nîqaş kir di dawiyê de min bi wîjdana xwe da qebûlkirin. Ev dirav dikarin ji bo Kurdistanê werin bikaranîn û rewa ye. Ev dirav ji vê derê tê, dîsan mirov dikare ji bo başî û xweşikiya vê derê bi kar bîne. Girêdayîneke min a wisa hebû.
Hevalên min jî gelekî vedixwerin û ev dirav di her karê qirêj de bi kar dianîn. Pir girîng e, girtina bertîlekê dikare mirov xirab bike, bêehlaq bike. Hîna tê bîra min, di wan şertan de (1970) bi carekê ve bi destketina du-sê bihayê mûçeyên min gelekî balkêş bû ji bo min. Ji bo nexirabûyînê bi lez fikirîn û dîtina çareyekê gelekî girîng e. Û ez hizirîm ku, bertîlekê ez gazî Kurdistanê kirim. Ramana Kurdistanê bû rewşeke girêdayiyê bertîlekê. Lê ya ku Kurdistan qedandiye jî ev bertîlgeriye. Li wê derê berovajiyê vê, vê bertîlê hişt ku ez li ser Kurdistanê bihizirim. Ji ber ku, heke tu vî diravî bigrî û bi kar bînî tuyê misoger kesayeta xwe wenda bikî. Ez hatime fermanberiyê bikim, belkî ez dikarim pereyên zedê bibînim û xwe dewlemend bikim. Lê heke ez dirav bigrim û bikevim riyeke xirab an jî şaş (ku, Kurdistan şênber nîne) dibe ku kesayeta min bikeve riyeke cewaz. Dikare bi bertîla yekem wenda bibe û here. Lê ez dibêjim, “ma ez dê bertêla yekem çi bikim”. Hetanî sibehê xwîdan didim û ez çareyekê dibînim. Wê demê ramaneke pir bi sînor a Kurdistanê hebû û bi ser de çûyîna min ne diyar bû. Heke ez bi ser de biçim jî, ez dê cewaz biçim, ezê lez nekim. Vaye, bertîl dide lezandin. Ev diravê ku di berîka min de sekiniye dibêje, “Kurdistanê bihizire, ji ber ku te ev dirav ji bo vê yekê girt”. Vayê dema min deh hezar lîra dîtin, min xwe avêt Stenbolê.
Di rastiya civaka me de, dewsa gelek meşên, girêdayî, bimal, qels û lewaz; bûyîna xwedî meşeke şanaz, bi kesayet, bi nasname, bi vîn, wekhev, weke moral xwe îfade kirî, wisa bi biryar û jiyanî gelekî girîng e. Ez dihizirim ku azweriya rast ev e. Divê li gor wê ev hêza bandordar û jêneger were nîşan dayîn. Ez îro jî, çiqas dixwazim wisa bim? Ev ne şerm e, berovajiyê vê ya şerm di wateya qedîna her tiştî de bi ew şêwaza jiyana kifnikî jiyîn e. Ez heyfdarim, van jiyînan giyana min xirab dikir.
Di encam de salek fermanbariya min a Amedê balkêş e. Ez hindekî bi dirav re hevnasînê dikim, bertêlê dinasim, bi gotinên weke “axê min, begê min” re rû bi rû dimînim. Ez fermanbarê dewletê me, têkîliya di navbeyna gundî û dewletê de fêm dikim. Lê ez xwedî niyetekê wisa nînim ku weke fermanbarekî biçuk bimînim. Misoger ji bo ku ez hindekî din bilind bibim, amrazê dibistanê heye, dibêjim ku divê ez vê ezmûne bikim. Ji bo vê yekê ez beşdarî xebatên amadekariya zanîngehê bûm.
Ez gelekî di sûrên Amedê de geriyam û mam. Wê demê oteleke sur palas hebû, ew biryargeha min bû. Otela lîceyiyan bû, bi qandî ku min bihîstî ya behçet canturk bû. Piştî wê vegeriyaye otela demir an jî tiştekî wisa. Yanî oteleke di derbarê de Kurdan de xwedî çavdêrkirineke zêde bû. Azweriya min a çûyîna zanîngehê, ji bûyîna bûrokratekî bilind zêdetir, rastirîn beşdarbûna hewaya siyasî ya Tirkiyê bû. Di armanca min de siyasal hebû. Bi vê re têkiliya siyasetê derdikeve holê. Lê weke dibistaneke navbeyn jî, heke ez di wê de bi sernekevim, li Stenbolê li ser hiquqê jî hiziriyam û min tayîna xwe hilda wir.
Rêber APO
- Ayrıntılar
Îro 12 Rezber 1993 ye. Derbeya 12 Rezberê çawa ku di salên pêşî de bi sirûdên leşkerî derbas dibûn û digotin ya tev ya hîç. Bi rastî jî di salên 1980’yan de ku di qonaxa tarîtiya dîrokê de em li ber tunebûnekê bûn, van salên zextê me çawa rakir û çawa pêşwazî kir? Dibe ku niha pir hêsanî were. Em dikarin bibêjin em xurt in û emê ser bikevin. Lê ez hewqas ne rihet im. Serpiriştiya giştî ya Tirk di rojnameyên îro de dibêje “emê heya biharê tune bikin.’’ Bi rastî pêşî digotin emê di navbera çilûheşt demjimêran de tûne bikin. Niha jî, ji biharê talox dikin heya biharê. Ev, ka çiqas lewaz ketiye nîşan dide. Yek jî ka kî wê kê tune bike ev jî mijara gotûbêjeke cuda ye. Lê dîsa jî mebestê tîne ziman, hem jî di asta herî jor de. Di dest de tiştek tunebû, yek kadro hebû. Heke ku çend milîtan peyda bibin jî, ew jî wek baruteke çend avêtinî ye. Hêvî û nêvenga bêçaretiyê hindek bibînin, çalakî û berxwedêriya mirov bibînin. Mirov çawa xurt dibe? Vê bi teşeyekê baş fêm bikin. Azîm û viyana we heye. Lê hun çiqas dibine çare? Zanîn ne bes e, jiyandina zindan û îşkencê rewşê bêtir xirab dike.
Dema cara pêşîn ez hatim vê sehayê, rê hevalê min ê hêja ku bi min re cara yekem derketibû rê, xaniyekî yek ode peyda kiribû. Sedreke text û nivînekî singer hebû. Tê bîra min, li wê derê roja me ya yekem de me çend zeytun û firîngî peyda kir. Bi rastî jî em du kes bûn û me wisa derbas kir. Bi nan û pîvazan me debar kir. Emê çend heftî li ber xwe bidin ne diyar bû. Bi derveyê welat re, bi rêxistinên Rojhilata Navîn re bi tu awayî têkiliyên me tune bûn. Hun dibinin, îro ez li virê me, bi sed hezaran mirov li piya ne. Her roj bi dehan leşkerên dijmin diterpilin. Rojane mesrefên me çiqas e, hun dizanin. Dema me dest pê kir, em deyndar bûn. Ev çîroka xwe ya sêzdeh-çardeh salan heye. Rê çawa hatin derbaskirin, roj çawa bi helkehelkê hate borandin? Me xwe çawa eyar kir? Pêwîst e weke bingehîn waneyên jiyanê yên fêrker bên dîtin. Ez hizir nakim ku di dîrokê de mînakeke wisa cuda ku xwe bi vî awayî dabe kar hebe. Ji ber ku têgihîştina vê pêk nayê, her kes erkdariya pêwîst û karê dikeve ser mil nizane bike.
Derbeya 12 Rezberê, tevgerek ku di cîhanê de ya herî faşîst, ji hêla emperyalîzmê ve ya hêrî zêde hatiye destekkirin, di hundir de desteka raya giştî bi wateyeke mitlaq pêk aniye û şensê serkeftinê sedîsed hatiye plankirin bû. Jixwe kesî li pey xwe jî nenihêrî. Em hedefê vê derbeyê bûn û belkî jî hêzekî ku herî zû bên qedandin bûn. Wek mucîzeyekê tê. Hê jî di nava gotûbêjeke mezin de tê peydakirin. Lê li hember dijmin berxwedan û serkeftin rewşeke pêkhatî ye. Me vê zû de derbas kir. Tenê ne berxwedan, tenê ne pêşketina siyasî û leşkerî xistina bin ewlayiyê, ev tev di astên mezin de ne. A herî girîng giyana xwe ji nû ve qezenckirin e. Ji nû ve çêkirina kesayetiya azad pêşketineke mezin e. Her şoreş di wateyekê de bi kesayetiyên kevin tên çêkirin. Şoreşa ku bi kesayetiyên kevin bên çêkirin sedemê çerqkirina paş ve û piştre jî felaketên ku werin serê şoreşê ne. Dikare bê gotin ku, li vê derê di heman demê de, hemû kesayetiyên ku bi paş ve çerq bikin, yekem car dana vegûhertin mijara gotinê ye. Kesayet di vê derê de heya dawiyê tên dahûrandin. Tevahî nîşanên vegera welat tên derbaskirin. A di partiya Bolşevîk de nehatiye çêkirin, di PKK’ê de hatiye çêkirin. Hewl hatiye dayîn ku şoreşa Kurdistan’ê bi her cure pêşgiriyan bê astengkirin. Lê PKK jî hewqas kûr dibe. Ev jî destkeftek e. Ev, di hundirê welatekî ku nav û navdêriya wî ji bîr bûye û di nav rasteqîneke gelê ku kesek jê re nasname layiq nabîne de tê çêkirin. Ev rasteqînên eşkere ne.
A pêkhatî tenê ne bi aliyekê ve, pêwîst e bi hemû aliyan ve bê dîtin. Ev ji bo kesayetekê/î xwedî îdîa û milîtanekê/î girîngiyeke mezin hildigire. Di vê bingehê de cîhan jî were serê, wê bi hêsanî neperçiqe û berevajî serkeftina wê bi temamî hatiye ewlayîkirin. Kurtasî me biriya xwe da serê û me heya virê anî.
Ev çawa çêbû? Em dikarin çawa egerên wê, ê wenda dike, ê qezenc bûye, ê dide qezenckirin pênase bikin? Birame, mitale bike, binivîse, xet bike… Heta ev tevgereke pir dewlemend e. Di kîjan bingehê de pêşketin çêbûn? Ez, bixwebawer im. Qasî ku bixwebawer im, ma gengaz e ku pêşketin pêk neyên? Em vê wek qonaxeke nû ya pêşketineke diyarî dibînin. Cokên ku ber bi binketinê ve diçin hatine xitimandin, ciyên rizî yên ku ber bi ketinê ve rû qermiçandibûn hatine avêtin. A dikare bije aj da, kete wê riyê. Ger xeta nebe û wek berê dubare neyê jiyîn, wê herî hindik me biwestîne. Ger ji xeta bîrdozî û siyasî ya ku araste dike, bêpêveberdan meş pêk were, ew cîhana ku di teşeyekê rewneq de dihate arezûkirin, wê bi serkeftinî pêk bîne.
Wate, li hember faşîzma 12 Reberê bi vî awayî bersîveke dîrokî û gerdûnî mijara gotinê ye. Ev, ne faşîzmeke ketûber e: Ji bo gelê Kurd tuneker e; ji bo gelê Tirk jî, tevgereke faşîst, mitlaq xistiner û koledarî ye. Tevgerek e ku, emperyalîzma navnetewî bi tevahî destek didê. Tevgerek sepandiner e û bi her awayî paşverûtiya şêwaza Hîtler jî li paş xwe dihêle. Me li hember vê, pêşketinên mezin pêk anî. Di demê paş de li ser vê bêtir wê bê sekinandin. Me doza azadiyê vegerand rasteqîna jiyana hemû gelekê û ev yek demxeya xwe li rasteqîna jiyana we tevan da. Rastînên bingehîn, rêgezên jiyanî yên rehdar hene ku ev wisa bû. Puxte hindek di van rêgezan de veşartî bû ku ev wisa bû. Rastîna ku ji vê re serokatî kir di vê mijarê de hem rastiyê temsîl kir, hem jî gavên pratîk di cî de avêt ku ev wisa bû. Di rewşa berevajî de ji destê faşîzmê kitek mirov jî filitandin ne gengaz bû. Hinek rêveberên 12 Rezberê hê jî dijîn û her ku vê rewşê dibînin qehr dibin. Mînak Kenan Evren, digot “ger bişkoka leşkerê min bikeve ez heya seharê nikarim razêm’’ lê mixabin niha di rojê de, ne tenê bişkoka leşkerekî, bist-sî belkî jî, bi sedan leşkerên wî dikevin. Hingê ev zilam wê bitepişe. Bi rastî jî ditepişin. General wek zengil dilerizin. Halê wan ê li ser piya bimînin nîn e. Rewşa vana gaveke pir paşketî ye. Ji ber ku ev pişkek in û xwe bi kêşandin û pîvandinê amade kirine. Artêşa Tirk hêzeke herî rêkxistî û hêzeke herî komîserhev bû. Lê niha qehr dibin.
Baş e, kê vana anî vê rewşê? Şêwaz, tempo, teşeyê xebatê, hedan, rik, azwerî, bawerî û zanebûna wî çi bû? Çiqas hêz da, çiqas qadan pêş xist û anî halê dîrokî? Divê mirov bipirse. Ev salveger çî bûn? Di vê wateyê de waneyên dîrokî derxistin û ji bo xurtbûnê bingeh çêkirin pêwîst e. Qismek ji endamên partiyê erjenga van salan nedîtin. Qismekê girîng jî di van salan de pakrewan bûn. Lê em heya îro şahidê vê pêvajoyê ne. Em ji rasteqîna gel û netewekî ku ber bi qedanê ve diçû û neçar bû ku xwe bi ziman û nav bike, îro, me xwe gihand rastîneke gelekê ku dibêje “qezenckirina min nêzîk e!’’ Me, ji mirovên bêhenase, bi hezaran şervan li çiyayên azad bi jiyaneke çawa dixwazin ve anî rûbarê hev û bi jiyanê ve kire yek. Pêwîst e em bi vana têbigihîjin û nav lê bikin. Çawa çêbû? Belkî nirxandina teng û seranser a rojane têrî têgihîştina her tiştî neke. Şiroveyên curbecur nikarin her tiştî di zanebûnê de bi cî bikin. Kesayeteke şoreşger ku bi van rasteqînên mezin ve ne girêdayî be, nikare rastiyê temsîl bike û rola xwe bileyize.
A dibe li rastîna me dibe. Qasî dibe jî mirov dibêjin, “em westiyayî ne.’’ Halbûkî ji westanê çi berhem nemaye. Dema ku mirov pêk neyîne, rewş wisa dibe. Ez ji her kesî bêtir, ê ku di nava zoriyê de bûm. Di destpêkê de yê ku hate hedef girtin bûm, kesayetekî çarmedor hatî dorpêçkirin bûm. Lê çawa tevgeriyam, çawa biriya xwe damê û çawa berê xwe damê? Çawa gihîştim vê rewşê? Me şêwazeke wisa xist rastê, em bûn derbirîneke arasteyek wisa ku bi hêsanî pê nayê têgihîştin. Jixwe di berê de jî li hember rasteqîna faşîzma Tirk û kevneşopiya dagir û leyanê serî rakirin çêbibûn. Bi deh hezaran girse rabibûn ser piyan. Lê di navbera du heftiyan de her tiştê xwe wenda kiribûn. Xala xapînok a ku ev zilam harkiribû, digotin qet tiştek nemaye û ev çalakiya bi zanebûn a yek kesî ye. Heya 1980’yan jî nirxandina MÎTê, di texlîdekî wisa de bû ku dihate wateya ev kesayetekî bi zanebûn e. Ango digotin “çare çar di bin kontrolê de ye.’’ Bi vî awayî nêvengeke ku ew dizanibûn de bûm. “Hin tiştan difikire lê, rojane pêşgirî heye; ger em bixwazin emê di qasekê de nefesê lê biçikînin.’’ Di vî bîçimî de difikiriyan. Rast e, rojên ku me koma pêşîn derxiste rastê, rewş wisa bû. Da ku ez xwe bidime pejirandin, diviyabû sê-çar salan bijîm. Pirsgirêka Kurd heye yan na, di vê mijarê de heya 1970’yan bi şik û dudilî jiyam. Di navbera qonaxa 70-75’an de da ku ez ji komeke piçûk re bidime pejirandin, min bi hewldaneke ji hezar delavan av tîne, raber kir. Da ku ez vana rabikim çalaktiyê, dîsa di navbera 75-80’yan de me çalakiya propagandayê ya ku nehatiye dîtin bi rê ve bir. Da ku em tevbigerin û biryar bidin, em bi salan fikirîn.
Dema ku ev hemû qewmîn pêk dihatin, dewletê me dixiste şûna mêşan. Digotin, “nikare ji ser masê jî rabe’’ Wê emê wisa bibin, ev yek nedihate hişê çi kesî. Piştre dema ku dijmin têgihîşt pir metirsî ye, rejîmê gûhert. Xeletiyeke mezin kir. Me ji destê xwe filitand. Azînên kontrolkirinê têr nekirin. Cara yekem ji destê vana binkeya kesayetiya xwe ya partiyê rizgar kirim. Hevgirtî çi bû, hesasiyet çi bû; ev cuda bûn. Me xwe, giyan û zanebûna xwe ji bin serdestiya hezar salan rizgar kir. Ger di vê astê de bê fikirandin, di wateyekê de ev şerê namûs û rûmetê ye. Me, şerê rûmetê yê ku çi kes nikaribû bîne hîşê xwe, bi serê xwe da û vê yekê ber bi çûyînê ve zivirand partiyê.
Dema ku em hatine sala 1980’yan, di bingeh de hewqas pêşketina her tiştî mucîzeyek bû. Ne ku jiyandina piştî sala 1980’yan dema ku em hatin û li 1970’yan sekinîn, em li xala ku me digot, “temenê me hewqas e. ev bi xwe jî hewldan û serkeftineke mezin e’’ de bûn. Ew destê MÎTê ku dirêj dibû, di qirika me de bû. Ez dihatim şopandin û ger bixwestana, wê min biqedandina. Dijmin, dema ku Heqî qetil kir, tenê xwest ku vê bide hîskirin. Pir hêsanî dikaribû mudaxele bike. Yani rewş wisa bû. Ev tevgereke esîl e. Di navenda Enqerê de, bi wateyekê di hembêza MÎT’ê de em ji tevgerê re rê didine vekirin. Ew jî bi gora xwe me dixe şûna pitikekî, lê piştre ka em pitikekî çawa ne, wê bi erjengî ferq bikira. Bi gotineke din, ew nêzîkatiya bi wateya hespê truva wê bi erjeng bidîta. Ger ev nebana, derketina Kurdayetiyê ne gengaz bû. Rewşeke wisa di derketina komê de esas girtin ne gengaz bû.
Ev jî pêvajoyek bû. îcar di 1979’an de ji Amedê derketin û vê yekê zivirandina partîbûnê û hindek jî vegerandina çalakiyan, her pêvajo bi serê xwe dîrokek e. Çawa ku min got, piştî 1980’yan wêrekî nîşandana berxwedanê û berdewamkirina berxwedanê tiştên nayên bawerkirin bûn. Me van hemûyan çêkir. Min li jor jî got, mêjû 12 Rezbera 1993’yan e. General, kuştarker û artêşa Tirk a ku nikare gav bavêje qadan, li rexmî hemû dorpêçan serhildana Kurd a ku li ber xwe dide û radest nayê girtin, rasteqîna Kurdistan’ê ku xwe gihandiye cîhanê û meşa desthilatiyê ya ku zorê dide serkeftinê!..
Me bîst-bîstûpênc salên dawî yên jiyana xwe wisa borand. Netewek nîn e, komeke rişt ku bi xwe bawer e jî nîn e. Weke ku em bi derziyê bîrê bikolin, ji pêşketinan re me rê da vekirin. Ma navê welat heye, mêtîngeh e yan na? Ma te bawer kir, tu ji bo komekê heyî yan na, tu çiqas heyî, qiruşek perê te heye an na? Va, bi van hemû pirsan ve me dest bi kar kir. Va dê tu wisa di nava berpirsiyariyan de peyda bibî. Ger tu vana çênekî, tê wê wateyê ku tu bi vê tevgerê tênegihîştî. Yên ku tênagihîjin, rola xwe nikarin bileyizin. Yên ku mafê van rastînan nikarin bidin, nikarin pêşketinên şoreşgerî derxînin rastê. Li ser berxwedêriya zindanê, berxwedêriya çiya û bîranîna pakrewanan, mirov tenê dikare rastînan wisa binîrxîne û bi gor van rastînan ji nû de qezenc bike, bi têgihîştina hêviyan û bi taybetî jî hêza viyana mezin binyadekê bide çêkirin. Em heya van rojan wisa hatin. Nirxandin, encam derxistin û xurtkirinê zanîn, peywira her kadroyê partiyê û kesayetiya serkarî ye. Têgihîştina vê û xwedîbûna gavên mezin pêwîst e.
Min qala dîroka partiyê kir. Ev, dîrokek di cî de û xwedî wateyek mezin e. Heke ev wisa bê têgihîştin, di zanebûnê de hemû pirs û hema her mijar wê wateya baş peyda bike. Tevlîbûna gerîla û şoreşgerkirina jiyana civakê, yanî di her mijarê de van nêrînan bingeh girtin hatiye têgihîştin. Yên ku dikarin vê rasteriyê bigirin, ji her pirsa ku derkeve rastê re, di bingehê vê rasteriyê de dikarin bersîv bidin. Ez hêvî dikim ku, hun pêşketina xwe di vê çarçoveyê de çêtir kûr dikin, partîbûnê, heta leşkerbûnê bêtirîn rast û rasteqînî digirin dest. Di vê bingehê de ya ku qezenc dike PKK û berxwedêriya PKK’ê ye. Wê zêdetir jî bibe. Di vê de çawa ku tu şik peyda nabin, dikare di vê bingehê de ji jiyana înkarkar û nav pergalî ku bi gor mercên mêtîrgeriyê hatiye eyarkirin, qutbûn pêk bîne. Bi vî awayî jiyaneke bi xweserî ya me û pêwîst e em bi gor viyana xwe qezenc bikin, aj bide. Ev, ji nû de zayîneke rasteqînî ye; di nav mercên welatê me de jiyana azad roj bi roj bi viyana me ya puxteyî ve û bi çalakiya wê ve pêkanîn e. Ji bo mirovekî nirxa herî pîroz a ku mirov pê bide ev çalakî ye; bi rastî jî nirxa herî pîroz ev hilgavtina azadiya mezin e. Bijarteka jiyanê ya tikûtenê ku em karibin ji mirovên xwe re pêşwazî bikin ev bû, me karibû vê pêşkeş bikin. A girîng dayîna vê bû. Ji bo vê xwîna ku hatiye rijandin di cî de ye, êş û îşkenceya hatî kişandin di cî de ye. Heke ku qîmeta wê bê zanîn, mirov dikare xwe bigihîne bîçimê jiyaneke ku tê pejirandin û welatekî hatiye qezenckirin. Va, mirov jî ev e. Mirovê ku dibêje “ez dixwazim bijim, ez dixwazim çarenûsa xwe tayîn bikim’’ arezûyên wî jî ev in, xwe çêkirina wî jî dîsa ev e, wisa dibe. A hatiye çêkirin jî ev e.
Nexwe di sala 1993’yan de li hember faşîzma 12 Rezberê bi bersîvdayineke mezin, dema ku me karibû peywirên xwe bînin cî, di vê bingehê de destpêkê ji bo pakrewanên me, ji bo êş û îşkenceya hatî kişandin, ji berxwedêrên zindanê û yên çiyên re û ew her kesê ku pê eleqedar dibe re ya herî baş daniye rastê. Di vê wateyê de jî li hember dîrokê bi eniyeke paqij û vekirî, li pêşberî paşêrojê bi hêviyek mezin em radibîn û rê werdigirin. Bêguman encam serkeftin e.
Bi gor para xwe hewl dam ku herî kêm xeta çêbikim. Ew dilsoziya ku hemû heval nîşan û guzarişt dikin, me afirand û pêş xist û hem jî bersîvdana herî baş pê da. Bêguman nirxandina jiyana me bi xwe jî xeta hîmî ya van pêşketinan e. Mirovekî bi biryar û sozdayî, pêwîst e hîle û hemû stemkariyên dijmin zanibe; Li hember van derkeve, lê bi dijderketineke ku bi hêsan nahilweşe û nakeve esas bigire û xwe bigihîne asta jiyanekê. Ev ne di bîçimekî, “ezê li ber xwe bidim, êdî çiqas bihedirînim’’ de, nêzîkatiya kesayetiyeke ku dibêje, “mitlaqa emê bijîn û bidin jiyandin’’ de ye. Ji awayekî din re cî tune. Ji mirina bêdem û bêserkeftin re neqeb tune. Pêwîst e jiyan her hebe, wê kes nikaribe vê ji destê te bigire û bistîne: Me, di vê bingehê de nirxdarî da jiyanê. Pêwîst e mezin birîdayîn û qezenckirina jiyanê, qasî hêza ramana mezin bûna xwediyê azweriyên mezin, hemû daneyên jiyanê û azweriyan di vê bingehê de ponijandin û ji derveyê vê, çi tiştên peyda dibin re bê gotin, bisekine. Ger ji te jî bingeh bigire, pêwîst e li hember vê rê nedî çi kêmasî û nebesiyên herî piçûcik jî. Şêwaza min ev e. Ger ku di vê wateyê de nebesî pêk hat, divê kesayet xwe jî nebexşîne. Da ku her kesî tevî vê bike, xebat û şêwaza lêxistinê ya nehatî dîtin biçespîne, heke ku pêwîst bike hemû pergalê li hember xwe rakirin, tenê ji bo qezenckirina mirovekî jî ger bi vê daxistina her tiştî rastê û bi vî awayî li hember jiyanê rêzdariyê selimandin şert e. Qezenckirina wisa vegerandina rastîna mirovê ku dibêje, “ez bi rûmet im û ezê bi namûs bimînim’’ û va, ne bi gotina “ez jî heme, ez jî mirovê vî welat û gelî me’’, xwe pêkanîn hindek bi vê nêzîkatiyê çêdibe. Îro ev desteka mezin ya gel, hezkirina mezin û rêzdariya mezin ji ber vê egerê ye. Di dîrokê de belkî jî cara yekem ew bêriya bi her kesî re peyda dibû û nedihat pêkanîn, me şensê pêkanînê dayê. Li rexmî hemû zorî û îşkenceyan bextiyariyeke mezin ji vê radibihîsin û pîroz dikin.
Seroktiya partiyê
1993
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
1. Ev demeke li ser riya Kanîreşa Çewlikê ji aliyê artêşa dagirker a tirk bi yekîneyên veşartî kemîn tên vedan.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
1. Di 26'ê Tebaxê de di saet 16.00'an de li navçeya Gevera Colemergê li dijî Qereqola Oramarê ji aliyê gerîlayên me ve çalakiyek hatiye lidarxistin. Di encama vê çalakiyê de hemû baregeh bi awayeke bandor hatiye lêdan.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
1. Di 25'ê Tebaxê de di navbera saet 01.00-02.00'an de li Herêmên Parastinê yên Medyayê li Qeladizê li dijî Gundên Biredê, Sergelê, Silê û Pira Mamikê yên bi ser Qendîlê ne ji aliyê artêşa dagirker a tirk bi balefirên şer hatiye bombekirin.
- Ayrıntılar
Ji gelê me û raya giştî re!
Hewldanên teqîna di 20'ê Tebaxê de li navenda Dîlokê pêk hat û rê li ber mirina 9 kesan vekir, biavêjin ser tevgera me û bi xîreta dijwar a desthilatdariya AKP'ê nîşan dide bi îbret temaşe dikin
- Ayrıntılar