Li gorî min felaketa herî mezin a di dîroka Kurdan de bi komploya faşîst a Tirkê Spî di 15’ê Sibata 1925’an de dest pê kir. Komploya 1925’an a li dijî Kurdan, ji komploya 1915’an a li dijî Ermeniyan gelekî zêdetir berfireh e, û bêhtir demeke dirêj girtiye. Hîtler dema berê xwe dide qirkirina Cihûyan nêzîkatiyeke bê maneya “Jon Tirkan Ermenî tesfiye kirin, ma kê çi kir?” nîşan dide û ev jî bi awayekî berbiçav dide xuyakirin ku koka komploya faşîst û kirinên wê yên bingehîn çiqasî girîng in. Min analîza modernîteya kapîtalîst kir ku ez îspat bikim îdeolojiya dewletdar a netewe û dewleta netewe bi xwe di tehlîla dawî de çawa çavkaniya faşîzmê ne, ya rastî, min hewl da bidim xuyakirin ku yek ji xisletên girîng ên dewleta netewe pêşdebirina wê ya nîzama faşîzmê ye, û têkiliya wê bi sîstema kapîtalîst re raxim pêş çavan. Teorisyenê serweriya kapîtalîzmê Hobbes ji bo desthilatdariya dewletê îfade bike têgîna ‘Levîethan’ (Cinawir) a ji Tewratê girtibû bi kar anî. Ev têgîn herî zêde jî xwe di kapîtalîzmê de, di avakirina wê ya desthilatdariyê de û di karektera faşîst a vê avakirinê de berbiçav dike. Ji ber ku ezmûna desthilatdariyê ya Jon Tirkan (ji aliyê sosyolojîk, civakî û dîrokî ve ti têkiliya vê têgînê bi Tirkan re tineye, ya rastî sembolîk e.) vê rewşê bi awayekî balkêş û berbiçav temsîl dike, dîsa xwedî nirxekî gerdûnî ye, divê mirov bi girîngî li ser raweste. Di asta pêşnûmeyê de be jî min hewl da vê biceribînim.
......Li dijî hebûna Kurdan qirkirin û asîmîlasyon bi provakasyona 15’ê Sibata 1925’an bi awayekî fermî hatiye destpêkirin, berxwedanên li hemberî van kirinan herî dawî mîna li Dêrsimê bi tevkujiya 1938’an hatine tepisandin, beşekî mezin ji yên mayî bi qanûna îskana mecbûrî temam kirine. Di vê demê de li ser bingehê peymanên bi emperyalîzma Ingilîz û Franseyê re ji bo parçekirina Kurdistanê û dûrkirina Kurdan ji nasnameya wan her cure rêbazên zordestî, mêtinkarî û asîmîlasyonê hatine ceribandin. Armanc, afirandina dewleteke netewe ya homojene.
......Analîzkirina têkiliyên Kurd-Tirk belkî jî mijara herî zor a sosyolojiyê ye. Ji ber ku naverok û cewherê pirsgirêka Kurd nayê zanîn an jî naxwazin fêrî bibin û ji vê jî wêdetir bi gotinên begzadeyan ên ti bingehê wan ên zanistî tine nêzî meseleyê dibin, analîzkirin û jihevderxistina pirsgirêka Kurd zor û zehmet dibe. Ji ber vê sedemê, parêzname bi tevahî hêza zanistên civakî bi kar tîne ji bo ku têkiliyê rast deyne û gelekî girîng dibîne ku li ser vî bingehî gavê biavêje çareseriyê. Piştî komploya qirkirinê ya 15’ê Sibata 1925’an têkiliyên dîrokî-civakî yên nehsed salan yên ku çiqasî stratejîk bûn ewqasî jî xwe dispartin bûna ji yek ummetê, bi carekê tine hesibandin. Der barê Kurdan de yeqîn dikirin ku bibêjin ‘tine bibe’ wê tine bibin. Tiştên ku wê bi fermana Xwedê ya ‘bibe’ jî nebin, der barê Kurdan de yeqîn kirin kengî bibêjin ‘tine bibe’ wê tine bibin. Jêdera vê materyalîzma herî çor a metafizîk pozitivîzm bû û ew jî bingehê îdeolojîk ê faşîzma Ewrûpayê bû. Bi vê têgihiştinê di bin serdestiya desthilatdariya wan de kengî fermana ‘îmha û înkarê’ hate dayîn, yeqîn kirin ku Kurd ê di demeke kin de tine bibin. Kadroyên bermahiyên heman pêkhateyê yeqîn dikirin ku rêbaz û nêzîkatiyên Cemiyeta Îttîhad û Teraqiyê di tesfiyekirina Ermeniyan de bi awayekî serketî pêk anîn, ji bo Kurdan jî wê heman encamê bidin. Van kesan gel û neteweya xwe jî bi vê siyaseta înkar û derewê dan bawerkirin û bi vê jî neman, li hemberî dinyayê mîna ku diyardeyeke bi navê Kurd tinebe tevgeriyan.
Ev rastiya dîrokî ya di têkiliyên Kurd û Tirk de, roja me ya îro jî ji bo çareseriya pirsgirêka Kurd divê hûrûkûr bê fêhmkirin. Di dîrokê de qonaxên sereke yên van têkiliyan hene; dema Împaratoriya Osmanî bi Yavuz Siltan Selîm gav avêt polîtîkayên Rojhilat (1512-1521), dema Siltan Ebdulhemîd (1876-1909) di avakirina Alayên Hemîdiye de, dema Şerê Cîhanê yê Yekemîn di dewamkirina Cemiyeta Îttîhad û Teraqiyê de, û ji van girîngtir bi pêşengiya Mistefa Kemal di dema Şerê Rizgariya Neteweyî ya modern de ev rastî hem esas bû û hem jî di encamê de diyarker bû. Piştî ku bingehê demokratîk ê Komarê hat înkarkirin û komploya 15’ê Sibata 1925’an hat destpêkirin, temsîla bi riza dilan û hevpar di desthilatdarî û dewletê de bi awayekî dîrokî û cografî pêk hatibû, cara pêşî hewl dan wê bi dawî bikin. Di beşên pêwendîdar ên parêznameyê de em dûrûdirêj li ser vê komployê rawestiyabûn û me gotibû, hêza hegemon a kapîtalîst a wê demê Împaratoriya Ingilîz Komar ji aliyê etnîk ve parçe kir û bi vî awayî hewl da herêma petrolê Mûsil û Kerkûkê bike bin destê xwe. Lewma mirov dikare bibêje di pêkanîna vê komployê de hesabên hegemonya Ingilîz ên der barê Mûsil û Kerkûkê de diyarker bûn. Projeya Ingilistanê ya mînîmûm Komar an jî dewleta netewe, çawa ku li gelemperiya dinyayê bi ser ketiye, li cografya Rojhilata Navîn, li Anatolyayê û li Mezopotamyayê jî bi ser ket. Bi tevahî hêzên çandî, gel û heta dewletên li Rojhilata Navîn ên ji aliyê civakî û ji aliyê dewletî ve parçe bûn bi van polîtîkayan gelekî lawaz bûn, timî di nava xwe de parçe bûn û bi hev re ketin nava şer, qels bûn û bi vî awayî hegemonya Ingilîz bi şêweyekî serketî bi pêş ket.
……Sîstema hêza hegemonîk a modernîteya kapîtalîst a DYE û YE pêşengiya wê dikin ez anîm Îmraliyê. Ya ji vê jî girîngtir ew e, dema ev kir bi hêzên rewa û riyên huqûqî nekir, bi riyên ne huqûqî û ne rewa kir; bi rêxistina eskerî ya hevpar a sîstemê bi rêxistina ne qanûnî û ne nîzamî ya NATO’yê bi Gladîo’yê kir; bi operasyoneke mezin a rêxistina Gladîoyê ez anîm Îmraliyê. Bi awayê xuya dikir, hêzên Komara Tirkiyê ez bi operasyoneke serketî bê tesîr kiribûm, anîbûm Giravê. Dîmenê dixwestin nîşanî dinyayê bidin bi vî awayî pîlan kiribûn. Roja anîna min 15’ê Sibatê bû. Ev roj, roja 15’ê Sibata 1925’an e ku di wê rojê de komploya li dijî Şêx Seîd hat destpêkirin. Piştî Dadgeheke Giravê ya şanoyî, di 29’ê Hezîrana 1999’an de biryara darvekirinê hat dayîn. Di vê rojê de jî ango di 29’ê Hezîranê de Şêx Seîd û komeke hevalên wî hatibûn darvekirin. Eşkere bû ku heftûpênc sal bûn (li gorî sala 1999’an), operasyonên mezin ên înkar û tinekirinê li ser Kurdan bênavber dihatin meşandin. Bi YE û DYE’yê re di çarçoveya çavtirsandinê de li ser cezayê darvekirinê li hev kiribûn. Lê polîtîka hevpar a esas li ser li hev kiribûn, wê bi riya Dadgeha Mafê Mirovan a Ewrûpayê ev cezayê darvekirinê pêk neanîna û di şexsê min de wê bi armanca tesfiyekirina tevgera şoreşgerî ya li derveyî kontrola wan, Tevgera Azadiyê ya Kurdistanê û PKK’ê bi kar bianîna. Ev bi awayekî pir bi dizî dikirin. Ji ber ku li hev kiribûn ku qaşo di ‘têkoşîna li dijî terorê’ de riyên rewa binpê bikin. Dixwestin Dadgeha Mafê Mirovan a Ewrûpayê weke saziyeke formalîte bi kar bînin û bi vê pêkan bû ku ez jî parêznameyeke mezin pêşkêş bikim. Min hewl da vê bikim. Bi vê armancê min li pey hev parêzname nivîsîn. Bi vê parêznameya li ber destên we, min xwest diyar bikim ku heqîqetên bi pey wan ketibûm ez para bêhtir gihiştim wan. Herçiqasî bi xetên sereke be jî ez yeqîn dikim ku min heqîqetên der barê mirovatiyê, gelê me û têkoşîna me ya pêşeng de pêşkêş kirine.
Di mijara pirsa Kurd de rejîma Komarê niha di vê demê de bi temamî li serê du riyan e. Yan wê bi li ser riya şerê darbekar-komploger dewam bike yan jî wê bikeve ser riya çareseriya aştiyeke bi rûmet û demokrasiyeke manedar. Hem di nava civakê de, hem jî di nava dewletê de li ser mijara herdu riyan her ku diçe alî bêhtir ji hev cihê dibin. Herçiqasî her ku diçe şensê aştî û demokrasiyê zêde dibe jî meyla darbekar-komploger a binyadeke wê ya xurt di dîrokê de heye, bi temamî ji rêbazên şerê taybet û tesfiyekariya topyekûn negeriyaye. Bi qasî liberhevdana aliyan, serketina têkoşîna Kurdan a ku bi siyaseta aştî û demokrasiyê bimeşînin jî wê her tiştî diyar bike.
Girtina min a li Îmraliyê li cem pirraniya gelê Kurd tam hewayeke şînê ya mîllî afirandibû. Ji ber ku Kurdan fikar dikirin ku hêviyên azadiyê yên ku wan di dema hemdem de xurt kiribû, bi pêvajoya Îmraliyê re tesfiye bibin. Bi temamî berxwedanên hemdem ên Kurd bi heman encamê re rûbirû bûbûn. Lewma 15’ê Sibatê weke ‘Roja Reş’ hat bibîranîn. Kengî bîranîna 15’ê Sibata 1925’an jî li vê zêde bû, ciddiyeta rewşê bêhtir dihat fêhmkirin. Di encama nerazîbûna ji 15’ê Sibatê de gelek şehadetên hêja çêbûn. Di serî de van şehadetan, berxwedanên her sal li dijî vê roja reş îspat dikirin ku wê destûr neyê dayîn, ev rabihurî careke din dubare bibe.
Her parçeyek bi awayekî cuda ji pêvajoyê bi tesîr bû. Kurdên Tirkiyê-Kurdistanê bi fikar û nîgeraniyeke mezin pêvajo pêşwazî kiribûn. Hewl didan pêşbîniya encama wê bikin. Min pêşniyar kiribû ku gerîla xwe vekişînin Başûr û ev bi temamî nehatibû fêhmkirin û pêdiviyên wê tam bi cih nehatibûn anîn. Lê dilsoziya wan a bi pêşniyarê re, zehmetiyên li ser vê riyê pêre rûbirû bûn û şehadetên di vî warî de pêk hatin, manedar bûn. Herweha ji Ewrûpa û Çiyayê Qendîlê du kom bi peyama aştiyê hatin Tirkiyê û ev gavên hatin avêtin hêja bûn. Vekişîna gerîla ya Başûrê Kurdistanê di nava panîkê de pêk nehat û gelê mayî jî moralî wî xira nebû. Wekî din pêvajoya heta bi 2005’an bi zor û zehmetî meşiya. Tesfiyekariya 2002-2004’an ji komploya ji derve li ser tevgerê hat ferzkirin bêhtir derbeke giran li tevgerê da. Xiyanet di nava gel de nebû, di nava PKK’ê de pêk hat. Kesên demeke dirêj li ser pişta egîtên hêja hebûna xwe di nava tevgerê de dewam dikirin, bawer kirin ku tevger ê careke din nikaribe bi ser xwe ve bê û lewma xiyanet li ser vê tevgerê ferz kirin ku di dîrokê de xiyaneteke bi vî rengî kêm tê dîtin. Tevî vê xiyanetê û helwestên bêberpirsiyarî yên AKP’ê jî, xeta PKK û KCK’ê xwe veguherand û demeke nû îlan kir û ev jî bûyereke girîng bû. Ev bûyerek bû, dewlet û hukûmeta AKP’ê ne li bendê bûn. Vê rewşê riya diyalogê bi dewletê re vekir. Di vê demê de gavên HADEP û DTP’ê avêtin hêjayî bi bîrxistinê ne. Xwepêşandan û mîtîngên domdar ên gelê Kurd gelek bûyer di nava xwe de dihewandin. Di gelek şaredariyan de hilgirtina berpirsiyariyê bandora xwe nîşan dida.
Van bûyeran hemûyan têrê nekir ku hukûmeta AKP’ê ji bo aştiyeke hevgirtî û çareseriyeke demokratîk gavê biavêje. Polîtîka xwe ya tesfiyekirinê bêhtir bêdeng û kûr dewam kir. Xwe neda ber berpirsiyariya siyasî ya gavên dewletê bi riya diyalogê avêtî û guhertinên huqûqî nekirin. Berevajî, hemû qanûnên li dijî Tevgera Azadiya Kurd bêhtir şidandin. Di du salên dawiyê de gotina ‘Pêşîlêvekirina Demokratîk’ li zimanê xwe gerandin, cûtin û bi vê jî bi tenê rûyê xwe yê maskeya wî ketî xwarê, veşartin. Tevî hewldanên min, ên gel û yên PKK-KCK’ê yên bi niyeta baş hemûyan û ceribandinên agirbestên yekalî jî negeriya ji berhevkirina kurtêl, rant û hêzê ji bêçareseriyê. Li hemberî vê rewşê Kongreya Civaka Demokratîk KCD ku banê rêxistinên civaka sivîl e, dikare aliyê “Xweseriya Demokratîk” bi hêz bike.
Lê belê bi sedema ku AKP û partiyên din ên dewleta netewe ji xisletên bingehîn ên modela çareseriya demokratîk dûr bûn, ji aliyê zêhnî û pratîk ve jêre amade nebûn û heta rewşa wan a li pêşiyê asteng, bi awayekî neyênî bandor li pêvajoya dîrokî kir. Li pêvajoya diyalogê ya bi dewletê re bi awayekî siyasî xwedî derneketin. Bi vê ezmûn û tecrûbeyê eşkere bû, hem pêşîlêvekirina demokratîk, hem jî pêşîlêvekirina Kurd a parçeyek ji vê ye, eger bi ser neketibe di vê de berpirsê sereke ne dewlet e, lê belê olîgarşiya siyasî ye. Pêkhateyên olîgarşîk ên siyasî ku li pey rant û kurtêlên dewletê diçin, sedema bingehîn a xetimînê ne. Ev rewş ê ji nû ve Kurd û Tevgera Azadiyê ya Kurd anî serê duriyan. Bersivên ji bo peyamên hatine şandin bêne dayîn, yan wê li gorî çareseriyeke demokratîk –bi kêmanî naveroka wê Xweseriya Demokratîk be –a manedar û aştiyeke bi rûmet bin, yan jî gelekî di ser şerê asta wî nizm ê sîh salên dawiyê re wê pêvajoyeke şerekî xweparastinê bi awayekî berfireh û bi awayekî yekalî yê rêveberiya KCK’ê ve dest pê bike. Mirov bi tenê ji vê pêvajoyê re bibêje, wê bibe demeke nû ya şer, ev ê têrê neke. Bi qasî ku mirov ji nûçeyên di çapemeniyê de fêhm dike, amadekariyên PKK-KCK’ê wê bi Kurdistaneke nû ya xwe disipêre otorîteya demokratîk ango bi îlana Rêveberiya Kurdistana Xweser a Demokratîk bi encam bibe.
- Ayrıntılar
Bi ketina sala 16’mîn a komploya navnetewî ya 15’ê Sibatê re, em wan kesên ku ev komplo amade kirine, hêzên komploger ên ku milê hişmendiya zilamê serdest ê herî qirêj û bê exlaq temsîl dikin bi nefreteke mezin şermezar dikin.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
Di 12’ê Sibatê de di navbera saet 11.00 û 12.30 de Balfirên Şer yên Artêşa dagirker a Tirk li ser Herêmên Zap, Zagros û Qendîl yên bi ser Herêmên Parastinê yên Medya bi awayek berfireh pêk hatiye.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
1. Di 8’ê Sibatê de di navbera saetên 10.00’ û 23.00’an de balafirên şer yên artêşa dagirker a Tirk li qadên Parastinê yên Medya li herêma Zagrosê faliyetên keşfê pêk anîn.
- Ayrıntılar
Rêveberiyên xweser yên Kantonên Cizîr, Kobanî û Efrînê di serî de li Rojava û li hemû gelê Kurdistanê pîroz be.
Hemû cihan, dewletên netewe û desthilatiyên hegemon bi Cinêv-2 re mijûldibin. Lê gelê Kurd û tevgera wê ya azadiyê bi demokrasî û wekheviyê re mijûldibe. Gelê Kurd li Rojava di nava hefteyekî de 3 meclîsên rêveber avakirin, lê hemû hêzên dagirker kombûn, hefteyekî nîqaş û nizam çikirin û di encamê de destevala man.
Hema bêje hemû hêzên Kurdistanî jî di navê de, kesek nema ku bêje “hewceye Kurd beşdarî Cinêv-2 bibin”. Dibe ku ji hêlekî ve mafdarbin. Lê belê ji bo gelê Kurd tu demê vebijêrkek tenê nîn e. Ya ku dihate ji bîrkirin ev e. Bê alternatîfî nîn e. Di şoreşên gelan de alternatîfa herî mezin hêza cewherî ya gelan bi xwe ye. Ji xwe ya ku li Rojava pêkhat jî ev e. Bê minet, bêyî ku stûyê xwe li hinek efendiyan bitewînin, bêyî ku destê xwe li kulmek bûrjûvayan vekin, bi serbilindî pergala xwe avakirin.
Kete sala sisiyan ku li Rojavayê Kurdistanê pêngava şoreşê hatiye destpêkirin. Gava herî xurt û dîrokî şoreşa gel ya 19’ê Tîrmehê bû. Piştî wê jî gavên avakirina jiyana azad li pey hevdu hatine avêtin, hîna têne avêtin û wê bêne avêtin jî. Ji parastinê bigire heya tevgerkirina jin û ciwanan, niha Rojavayê welêt ji bo cîhanê nimûneyeke neqane ye. Eger ku li hêviya hinek hizbên kurtêlxur(rantxur), hevkar û komprador bima, wê roja yekê heya îro xaka Kurdistanê û hemû dewlemendiya wê, bihust bi bihust, gram bi gram bihata firotin. Bi vî awayî wê gelê Kurd mihtacî hinek efendiyan bikirana û bi xwe jî bibûyana delaliyê ber dilê efendiyên xwe. Lê şoreşa gel ev pîlan di qirika wan de hîşt. Hewceye wisa bê kirin ku heya ew bixeniqin jî dest ji qirika wan neyê berdan. Ji xwe bi dehan salane van hêzana welat pêşkeşî hêzên serwer kirin û tenê jiyana xwe girtin bin ewlekariyê(eger navê wê jî ewlekarîbe!).
Me ew pirî caran ceribandin. Heta em bêjin me pirî caran îrada xwe teslîmê wan jî kir, da ku ji me re rêveberiyê bikin. Lê belê ew tenê ji bo malbata xwe xebitîn û welatperwerî dane hêlekî. Ne hewceye ku em wana bi navbikin, destnîşanbikin. Wekî çirayeke pêketî şewq didin derdora xwe! Di encam de derket holê ku ev kes û komana ne dost, dijminê gelê xwe ne. Herî dawî di mînaka Til Hemis û Til Berakê de jî hate dîtin ku nokerin, sîxurin, hevkar in. Bi diijminan re yar in. Yekane hêza parastina hebûna Rojava YPG’ê ixbardikin. Dixwazin ku hemû şervanên wê bêne qirkirin û Rojava bikeve destê neyaran. Hey hewar! Ma sînorê nokeriyê jî heye. Ma mirov evqasî dibe xulamê xwediyên xwe? Niha em pirsdikin; ev ji bo Rojava rewa ye? Ma gelo Rojavayê evê qebûlbike? Ma wê gelê Rojava yê qehreman bersiva van komik û çeteyan nedê?
Esas ne tenê Rojava, hemû gelê Kurd divê di carekî de derseke wisa bide van derûdoran ku careke din bi ser xwe ve neyên. Çiye êdî em li van kes û komên ketî re tehamuldikin? Emê heya ku derê wana li ser pişta xwe bikişînin. Barekî giranin bi ser me ve mane. Roj ne roja hewandina hevkaran e. Divê hema em yekser ji wan xelasbin. Temam bila şansê riya rast bê nîşandan. Lê eger ew jî nebû êdî heya ku derê ew êşkenceyê bê kişandin. Ma em mecbûrin ku wana bi xwe ve daliqînin û bimeşin. Bûne bargiranî. Li her çar perçeyên Kurdistanê ev kes û kom têne zanîn. Heman kom û kesin ku nahêlin Kongreya Netewî jî kombibe û ji gelê Kurd re bibe îrade. Mirovekî çawa ji bo gelê xwe nexwaşiyê dixwaze? Mirovekî hevkar, berjewendiya şexsî parêz, xwe firoş û hwd. Wê demê ew kesên ku naxwazin gelê wan yanî gelê Kurd çavê xweşiyê bibînin çine? Divê ev pirs bê bersivandin û li gorî wê helwest bê danîn.
Eger qedera me di destê wana de bûya, niha em li Rojava hîna jî bindestbûn. Kî dikare bêje na ne wisa ye. Kî bêje wê rast nebêje. Heqîqet çiye? Heqîqet Kantonên Xweser û Demokratîk in. Herkesî wisa bawerdikir ku eger Kurd beşdarî Cinêv-2 nebin wê bişkên û xwe bavêjin bextê zaliman. Naaa! Êdî ew dewran derbas bû. Bila kes qusûrê nenêre. Tevgera azadîxwaz ya gelê Kurd ji destpêkê ve dabû zanîn ku ew di herêmê de xeta alternatîf ya azadî û wekheviya gelan temsîldikin. Eger hemû faşîst di eniyekî de bêne li gel hevdu, bê guman wê gelê Kurd jî helwesta xwe diyarbikira û kulma xwe li masê bixista. Ya ku li Rojava pêkhat jî ji xwe ev bû. Gelê Kurd bi hêzeke mezin kulma xwe li masê xist û peyama xwe da der û cîranan. Êdî kî çi fembike. Bila tu kes xwe neke pişt perdeyan û nebêje ‘bêyî hikumranan jiyan nabe’. Ev şaşe. Wê ev gotinên hinekan di ber wan de bimîne. Wê di nava derewên xwe de bifetisin.
Li Rojava temam bû, niha jî di dorê de Bakûrê Kurdistanê heye. Li Bakûr jî bi hinceta hilbijartinên 30’ê Adara 2014’an divê em gaveke dîrokî ber bi xweseriya demokratîk ve bavêjin ku dost û dijmin herkes bizanibe ka gelê Kurd xwedî kîjan hêzê ye û dikare çibike!
Bi taybetî ciwanên şoreşger ku di şoreşa Rojava de roleke diyarker lîstin divê destûr nedin van kesan ku ewqasî bikevin nava me da ku sîxuriyê bikin, hevkariyê bikin. Bila keda me badilhewa neçe. Dîsa ciwanên soreşger dikarin li Bakûr jî bi heman rengî hêza xwe ya rêxistinkirî veguherînin çalakiyê û ji bo avakirina komun, meclîs û rêveberiyên cewherî seferberiyê avabikin. Em dibînin ku çalakiya herî mezin û encamgir ev e. Ji ber wê ye ku hemû hewildan û keda mezin ya Rêber APO di vê derbarî de ye. Berî her tiştî ji her hêlê ve ji dijminan rizgarbûn û bi vê ve jî girêdayî avakirina jiyana azad! Keda herî mezin eve û em encamên wê jî li ber çavan dibînin. Heqîqet çiye? Heqîqet Kantonên Xweser û Demokratîk in. Encama keda mezin ev e.
Serhad Tendurek
- Ayrıntılar
Dîroka Kurdan de birînên kûr zêdene. Her birînek diêşîne. Lê hinek birîn henin kû herdem nava hinavê mirov de her wek birînek dimîne.
Mînakek ji van birînan jî peymana Kasr û Şîrîn’e. Herkes dizane kû di Peymana Kasr û Şîrîn ya 17 Gulan’a 1639’de Osmaniyan û Safeviyan di navbera xwe de Kurdîstan kiribûn dû parçe.
Hêna çend sal ser wê peymana naxêr de derbas nebûyî bu Ehmedê Xanî wî deme de wiha nivîsandîbû:
“Tasek jivê ava zelal
Nadim bi hewza Kewserê
Levhatina Qasra Şirîn
Lê nabînim tu meferê
Piştrî roja me bû tarî
Mirin xweşe ji emberê”
Niha serda bi sedan sal derbas bune. Lê muxabin heşmendiya bi sedan salan berê carek din dijî. Ev heşmendiya; heşmendiya malbatiye, heşmendiya berjewendiyên tengin, heşmendiya aşîrtiye, heşmendiya tenê xwe hizirandineye. Û bêguman heşmendiya bi gotina îroyîn kewnperestîye, netewperestiya teng û kabîletiye ye.
Em bala xwe bidin îro li Rojava şoreşek rabûye. Gelo heri zede kî erîşe ve şoreşe dikin? Serî de dijminên Kurdan, xer naxwazên Kurdan, berjewendîperestin. Dîsa dewletên dagirkerin, koloniyalistin. Û dewletên tenê û tenê menfaatên xwe yên wek DYE’ne. Brîtanya’ne. Fransa’ne. Wek din jî Kurde ku bi tevayî dijminên Kurdan re hevparî, nokerî, tirşikçîtî dikine.
Em dijminên Kurdan nasdikin. Em dewletên dagirker jî nasdikin. Heta asta kî em dewletên emperyalîst jî nasdikin. Dîsanî dewletên yên heremê ango cihî jî em nasdikin. Em karin dijbertiya dewletên dagirker fehmbikin. Em karin dijbertiya dewletên emperyal jî fehmbikin. Heta em kanin dijbertiya dewletên herême yên ku şer xwaz û dijminên Kurdan jî fehmbikin.
Lê tiştek heye ku em fehmnakin û naxwazin fehm jî bikine. Ev jî helwesta xeta PDK û rexistinin qaşo xwe nezî PDK dibînine. Evna tenê dijbertiya nakin. Ev bi vekîrî û eşkere dijmintiya giştî Kurdan dikin.
Hena berî çend mehan PDK taybet jî Mesud Barzanî çû bû Amed’e û vekîrî dîj şoreşa Rojava peyam dabû. Em jî dizanin ku ev peyam serî de peyama Erdogan bû. Ango peyama dewleta Tirk yanî dewleta dagirker bû. Em bînin bîra xwe Erdogan gotubû “Rojava xeta meya sore.” Pir balkêş bû ku Barzanî jî ev got. Tenê negot, hember Kurdên li Rojava bi destên rexistinên ku li Rojava tevlî El Kaîde bûne erîşe şoreşgerên Rojava kir. Ev têrê nekir hezar tiştên din kirin.
Dîsanê bi destê dewleta Tirk dest bi rexistin kirinên kontrayî kirin. Vala vala li cîhên cuda kontrayên berê neketin tevgera provokatîf. Vala vala wek li Lice neketin nava erîşê.
Dîsanê bi destê dewleta Tirk vala vala neketin nava lib û lebatan da ku karibin bizava azadiyê lewaz bikin.
Her wiha herî dawî jî vala vala rûxmê ku soz û peyman mohr kiribûn ku edî erîşê şoreşa Rojava nakin dest bi erîşên kirêt kirin. Serî de televîzyona Rûdaw kirin nav libateke. Nûçên derev, ne rast weşandin. Dîsanî reş kirinek ser şoreşa Rojava weşandin. Ev têra van nekir ser şehîdên Rojava reş kirinek meşandin. Em dirij nekin lê em vekîrî bejin ku van kesan karên pirr qirêt rêvebirin.
Hena girîng jî dema Kurd dixwastin bi yek dengek û yek rengek biçin civînên navnetewî bi plangeriya PDK, rexistinên nezî xwe dervey peymanên hatina mohrkirî rêkirin Cinev. Ev jî tera van nekir piştra jî kesên wek kontra û cahş dijî gele Rojava tevdigerin hem birin van civînan hem jî dijbere şoreşgerên Rojava danin axiftin. Rûxmê ku şoreşgerên Rojava û gelê Rojava berxwedaniyên mezin û dîrokî nîşandane; cem dewletên dagirker, emperyalîst, tirşikçî û hewpar de Kurdên Rojava reşkirin.
Û qaşo bi peymanên ku hîç Kurdan nasnakin de çiqas ev komên çeteyî Kurdan temsîl ango niman dikin dixwastin nîşan bidine. Peymanên wiha qirêt em di dîroka xwe de gelek baş dizanin. Em ê direj nekin, lê bere ku em bi zimane Ehmedê Xanî bersiv bidin, em dibejin ku hemû liv û libatên we yên qirêj tenê bi tenê hêrsa me bilind dike.
“Tasek ji vê ava zelal
Nadim bi hewza Kewserê
Levhatina Qasra Şirîn
Lê nabînim tu meferê
Piştrî roja me bû tarî
Mirin xweş e ji emberê”
QASIM ENGÎN
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
Di têkoşîna azadiyê ya Kurdistanê bi hezaran lehengan ji bo azadiyê canê xwe feda kirine û tevli cangoriyên azadiya Kurdistanê bûne.
- Ayrıntılar
Ji çapemenî û raya giştî re!
1. Di 2'ê Sibatê de saet di navbera 13:00 - 14:00 de balafirên Şer û Yên keşfê yên girêdayî artêşa dagirker a Tirk li ser herêma Xakurkê a girêdayî Herêmên Parastinê yên Medyayê firyane
- Ayrıntılar
Gotînek heye dibêjin “şahidê rovî dûvika rovî ye”. Melûme, ji ber ku rovî heywanekî dize, dûvika wî, wî dide dest. Lê rovî ne dikare bi wî ve bijî, ne jî bêyî wî...Ji dûvika xwe hezdike ji ber ku wî şêrîn û cuda nîşandide; lê di heman demê de dixwaze ji wî qut jî bibe ji ber ku wî deşîfre dike. Ji ber wê ye divê rovî bizanibe bi dûvika xwe ve bijî. Ev dûvik carekî di hevîrê wî de cih girtiye êdî... Nikare jê qutbibe. Eger ku bixwaze jê qutbibe wê ji hêla genetîk û anatomîk ve veguhere tiştekî din. Yanî wê ji rovîtiyê derkeve.
Em qurnazî û piniya(sinsî) wî jî carekî wisa bînin bîra xwe û devdorê xwe binêrin ka ‘roviyên’ di vê psîkolojiyê de çiqas zêdene. AKP, rêxistina Gulen, CHP, MHP, BBP, El Qaîde, KDP û hwd...Her yek ji wan hem rovî ye, hem jî dûvike. Yek bêyî yê din nabe. Bi hev re hem di nava pevçûnêdene hem jî di nava tifaqêdene. Pevçûna wan jî, tifaqa wan jî ji berjewendiyên wan re xizmetê dike. Eger di navbera wan de pevçûn yan jî tifaq nebe wê tunebibin. Ji ber ku zarokên kapîtalîzmêne, sed rihmetî li gora xwediyê xwe tînin û wekî wê hebûna xwe bi krîz û kaosan didomînin.
Di Rojhilatanavîn de siyaseta klasîk wiha dimeşe. Her tişt fedayê berjewendiyane.Mînakên dawî, qetlîama sê şoreşgerên Kurd, Sara, Rojbîn û Ronahî; siyaseta ku li ser Rojavayê Kurdistanê dimeşe û şerê hegemonya yê di navbera AKP û rêxistina Fetullah Gulen de ye.
Em binêrin ka AKP û rêxistina Fethullah Gulen çawa jî dişibin rovî û dûvika rovî. Yê ku AKP kir AKP rêxistina Gulen bû. Di heman demê de, yê ku dixwaze a niha AKP’ê lewaz bike, desthilatiya wî bike bin destê xwe jî dîsa rêxistina Gulen’e. Bi tifaqekî avabûn, dest û mil dane hevdu û çi bê aqlê mirov pêkanîn. Bi taybetî jî li ser gelê Kurd. Qetlîamên li gundên Kurdistanê, girtinên bê hed û hesab, êrîşên li ser gerîla, sekna li hemberî Rêber APO û qetlîama Parîsê çendek ji wanane. Eger em hewilbidin rêzbikin rûpel têrê nakin. Niha dixwazin di vê dema aloz de bile bela xwe bi gelê Kurd bidin û ji xwe re encam derxînin. Li aliyekî bi hev re şer dikin, qoltixê ji hev dixwazin, amadene ku kellê hev bifirînin; lê di heman demê de peyam didine gelê Kurd û dixwazin bêjin “me hun ji bîr nekirine”.
Temam. Gelê Kurd jî dizane ku vê dewleta faşîst ti carî ew ji bîr nekirine. Ji berê û pêve xwînê dibarîne ser Kurdistanê. Ma wê hema carekî ji bîra gel Kurd here? Ma qey ev mimkûne? Gelê Kurd çawa li Rojavayê Kurdistanê dijmin ji bîr nekir û yekser azadiya xwe bidestxist, wê bizanibe ku di vê rewşê de li Bakûrê Kurdistanê jî heman helwestê nîşanbide.
Em nikarin bêjin “ev ne şerê me ye” û xwe bidin aliyekî. Li Rojhilatanavîn êdî her tişt di nava hev de pêşdikeve. Şer jî azadî jî. Dîktatorî jî demokrasî jî. Newêrekî jî wêrekî jî. Her tişt.Rovî û dûvik ji hevdu acizbûne û di nava şer de ne.Wê demê eger ji her demê zêdetir tekoşîn bê meşandin, gelo emê nikaribin zêdetir nêzî azadiyê bibin? Bê guman. Dem ew deme ku hem AKP hem jî rêxistina dij Kurd Fetullah Gulen ji Kurdistanê bêne paqişkirin. Madem ew ne dilxwazê gelê Kurd û Kurdistanê ne em çima hîna jî wana di nava xwe de dihewînin û dihêlin lingê wan li xaka pîroz ya Kurdistanê bikeve? Ev dema ku ew hevdu qebûlnakin, ma em çima wana hîna jî qebûldikin? Erkê welatparêzane ku vê rewşê serastbikin. Bi taybetî jî ciwanên welatparêz yê Kurdistanê. Deynê me ji Kurdistanê re eve. Kî di vê demê de ji her demê zêdetir welatparêziya Kurdistanê neke heramzadeye. Vaye hilbijartinên herêmî li pêş me ne. Dersa ku heqdikin divê em bidin. Yek jî firsend ev firsende, an na wê miheqeq dîsa li hemberî gelê Kurd hêza xwe bikin yek, eniya dij Kurd û Kurdistan xurt bikin û bixwazin me di vê rewşê de bihêlin.
Niha em baştir femdikin ku yên li Kurdistanê cih dane “fetullah xoce efendî” hevkar û şirîkên dijmin in. Dîqet bikin yek ji wan feqîr nîne. Yek ji wan li Kurdistanê najî. Bi ser de jîher yek niha li hemberî gelê Kurd dibe namzetê şaredariyên bajarên me da ku hemû şaredariyên me teslîmê dewletê û Fetullah bikin. Yên ku di vê pevajoyê de ne kêleka gelê Kurd û Kurdistanê ne tirşikçîne, cehşin, hevkarin û ew jî dijmin in. Yên ku Sara, Rojbîn û Ronahî qetilkirin ev in. Yên ku hîna Rêber APO di nava îşkencexane ya Îmraliyê digirin ev in. Yên ku dixwazin Rojavayê Kurdistanê dagirbikin ev in. Hewceye ku di vê pêvajoya xebatên hilbijartinê de, ne tenê şaredarî, divêxweseriya hemû bajarên Kurdistanê bê bidestxistin.
Eger ku ev kesana kulmeke wiha ji gelê Kurd bixwin, careke din ne dikarin bi ser xwe de bên û ne jî dikarin êdî wisa bi hêsanî li Kurdistanê hespê xwe bibezînin. Ev di serî de karê ciwanên Kurdistanê ye. Bi her cureyên parastinê ve aktîf barê pêvajoyê girtina ser xwe, wê me bibe zaferê. Hewceye ciwanên Kurd bi sekneke wiha navê xwe li dîroka Kurdistanê bidin nivîsandin. Niha rêxistina Gulen can dide. Li ber sekaretê ye. Ka em bi hev re bi hemû hêza xwe ve pehîna dawî lê bidin. Bi taybetî divê ciwanên Cizîr, Gever, Nisêbîn, Wan û Bazîdê pêşengiya hemleyeke wiha bikin. Em bikin ku bila rovî li aliyekî, dûvika wî li aliyekî biçe.Em bikin ku bi mezinkirina gerîla ve bigihîjin armanca xwe.
Serhad Tendurek
- Ayrıntılar
Em Kurd careke din bi pêvajoyeke dîrokî re rûbirû ne. Careke din qijika berateyan li rûyê asîmanên Kurdistanê digerin. Careke din dîrok xwe dûbare dike û dixwaze pergala xwe li ser Kurdan bi fermaneke giran rêvebibe.
Bêyî ku em li ser îro lêhûrbûn bikin û biaxivin, em dakevin nava dîrokê û hewl bidin roja îro hîn zelaltir bibînin.
Ji vê sad salî berê Kurdan gelek êşên mezin jiyankir. Şerê yekem ê cîhanê bi milyonan mirovên mirî li pey xwe hêliştibûn. Di vî şerê pir qirêj de, bi sed hezaran Kurdan jî jiyana xwe ji dest dabûn. Ruxmê ku şerê hatî kirin ne şerê Kurdan bû jî, Kurd dema bi zorê hatin koç û mişext kirin, di ser 600.000(şesed hezar) mirovên xwe can dabûn. Dîsa bi sed hezaran mirovên Kurd di nava artêşa Osmaniyan de can dabûn. Xûlase, Kurd ruxmê ku ne aliyekî vî şerê qirej bûn jî, dîsa nêzîkî mîlyonek mîrovên xwe jiyana xwe ji dest dabûn.
Herkes îro baş dizane ku şerê cîhane yê yekemîn şerekî parevekirinê yê di navbera çendîn dewletên emperyalist de bû. Gelên vê herêmê ti berjewendiyên xwe di nava vî şerî de tinebûn. Lê ruxmê van rastiyan, şerê parevekirina cîhanê herî zede li ser van axan meşîya.
Dewletên emperyal hîna dema ev şerê qirej neqediya bû biryar girtibûn ku, ka yê rojhilatanavîn çawa parvebikin.
Mînak hew peymanameya di navbera Îngilistan û Fransa ango bi navê xwe yê din yê bi nav û deng: Sykes-Pîcot. Di rastiyê da bi vê peymanamê Kurdistan dabûn Rûsya, dîsa beşekî mezin ê Kurdistan’ê dabûn Fransa û beşekî mezin jî ketibû para Îngilistan’ê. Lê kengî li Rûsya şoreşa 17’ê cotmehê çêbû wê demê gelek pîlansazî serûbinbûn. Rûsya paşvekişiya. Ji bona vê pîlansaziyên nû hatin amadekirin.
Pîlansaziya yekem:
Konferansa San Remo di dîroka 18–26’ê avrêla 1920’de hat çekirin.
Konferansa Sewrê 10’ê tebaxa 1920’de çêbû.
Konferansa Parîs’ê di navbera çileya 1919 û 21’ê çileya 1921’de çêbû.
Konferansa Londra’yê di navbera 21’ê sibatê û 14’ê adara 1921’de çêbû.
Konferansa Qahîrê di sala 1922’de çêbû.
Konferansa Lozan’e jî 24’ê tîrmeha 1923’de çebû.
Her konfransek li gorî xwe wateyeke xwe ya girîng heye. Lê em Kurd herî zêde konferansa Sewr û Konferansa Lozan’ê dizanin. Ji ber ku yek ji van qala Kurda û mafên Kurdan dike û yek jî di bingeh de Kurdan înkar ango nikulhi dike. Sewr qala mafê Kurdan dike û Lozan jî Kurdan înkar dike.
Halbûkî derbarê Kurdan de biryar di konferansên din de veşartî hatine girtin. Rêber Apo herî zêde qala konferansa Qahîrê dike. Dibêje ku, biryara red ango înkara Kurdan di konferansa Qahîrê de hatiye girtin.
Pir balkêşe ku hîna di sala 1916’de du dewletên emperyalîst Kurdistan’ê nasnakin û diyarî Rûsya dikin. Lê kengî li Rûsya şoreşa 17’ê cotmehê çêdîbe û van leyîstokên qirêj dibîne û xwe paşvedikişîne ev dewletên emperyal careke din bi şêweyekî dîtir projeyên xwe yên qirêj didomînin.
Pir balkêşe ku dewletên emperyal di konferansa Sewrê de di darbarê Kurda û Ermeniyan de gelek biryar digirin. Heta ev konferans li ser esasê 13 Fasil û 433 xalan pêk tê. Gelek xal bi tenê li ser Kurd û Kurdistan’ê ne.
Lê ruxmê ku her tişt hîna neqadiyaye piştî Sewr’ê Konferanseke tengtir de biryarên nû tên girtin. Ev jî konferansa ku li Londra’yê di navbera 21’ê sibat û 14’ê adara 1921’de çêbûyî ye.
Konferansa Londra’yê de biryar tê girtin ku eger dewleta Tirk şertên wan qebûl bikin ango bipejirînin wê rewşa Tirkiyê û biryarên ku di konferansa Sewr’ê de girtine di berçavan re derbasbikin. Şert çi ne?
Tirkiye’yê qireka ango Bosporus’ê tevahî teslîmê dewletên emperyalîst bike. Tabî pêwîste dewleta Tirk dev ji Kerkûk û Misûl jî berde û hwd.
Em bala xwe bidin biryarên Sewr’ê tenê leyîstokên ku dewleta Tirk çav tirsî bikin e. Vala vala ev biryarên nû nehatine girtin. Armanc Tirkan bitirsîne û tavîza ji van jê vebike.
Ka em bînin bîra xwe dîplomatê Emerîkî Georg Kennan çi goti bû: “Pêşerojê de bi destekî şeytanî hemû trajedî ango êş hundirê van peymanan de hatine nivîsandin.”
Dîsa kesekî bî navê Wîllîam Eaglaton yê ku di hundir van konferansan da cîhe xwe girtibû wiha goti bû: “Hîna dema tad muhrkirine de metnek ango belgeyek mirî wêdetir ti tiştekî din nebû...”
Em ji bîra nekin ku axaftina her dû kesayetan jî li ser Konferansa Sewr’ê ye.
Em dirêj nekin, dîroka xwe de me dîtiye ka dewletên emperyal çawa nêzî mesela Kurdan bûne. Û me dîsa dît ka çawa di bin navê konferansên navnetewî de Kurd çawa hatine xapandin.
Dîsa me dît ku çawa Kurdên ti peywendiya xwe bi Kurdînî ve nînin weke temsîla Kurdan di konferansên curbecur de hatine nasandin û hatine şuxilandin.
Hîna balkêştir jî ewe ku hîna di konferansan de hîç Kurdek tine. Lê ruxmê vê jî wek heçko hîna jî dane nîşandane.
Em dirêj nekin, îro jî hema wisa weke berê sed salî dîsa kesên hevkar û noker carek din li qada navnetewî weke hespên Trûva beramberî Kurdan dixwazin bikarbînin.
Lê pêwîste ku herkes -lê belê herkes- bizane ku dema nokeran û hevkaran derbas bûye. Dema hevkarî, patexwerî, altaxî derbas bûye û bihurî ye.
Dem dema mirovên ku ji bona azadiya xwe were xwestin canê xwe bide ye. Yê ku dixwazin bi azadiya Kurdan bileyîzin pêwîste vêya jî baş bizanibin.
QASIM ENGÎN
- Ayrıntılar