Îro 12 Rezber 1993 ye. Derbeya 12 Rezberê çawa ku di salên pêşî de bi sirûdên leşkerî derbas dibûn û digotin ya tev ya hîç. Bi rastî jî di salên 1980’yan de ku di qonaxa tarîtiya dîrokê de em li ber tunebûnekê bûn, van salên zextê me çawa rakir û çawa pêşwazî kir? Dibe ku niha pir hêsanî were. Em dikarin bibêjin em xurt in û emê ser bikevin. Lê ez hewqas ne rihet im. Serpiriştiya giştî ya Tirk di rojnameyên îro de dibêje “emê heya biharê tune bikin.’’ Bi rastî pêşî digotin emê di navbera çilûheşt demjimêran de tûne bikin. Niha jî, ji biharê talox dikin heya biharê. Ev, ka çiqas lewaz ketiye nîşan dide. Yek jî ka kî wê kê tune bike ev jî mijara gotûbêjeke cuda ye. Lê dîsa jî mebestê tîne ziman, hem jî di asta herî jor de. Di dest de tiştek tunebû, yek kadro hebû. Heke ku çend milîtan peyda bibin jî, ew jî wek baruteke çend avêtinî ye. Hêvî û nêvenga bêçaretiyê hindek bibînin, çalakî û berxwedêriya mirov bibînin. Mirov çawa xurt dibe? Vê bi teşeyekê baş fêm bikin. Azîm û viyana we heye. Lê hun çiqas dibine çare? Zanîn ne bes e, jiyandina zindan û îşkencê rewşê bêtir xirab dike.

Dema cara pêşîn ez hatim vê sehayê, rê hevalê min ê hêja ku bi min re cara yekem derketibû rê, xaniyekî yek ode peyda kiribû. Sedreke text û nivînekî singer hebû. Tê bîra min, li wê derê roja me ya yekem de me çend zeytun û firîngî peyda kir. Bi rastî jî em du kes bûn û me wisa derbas kir. Bi nan û pîvazan me debar kir. Emê çend heftî li ber xwe bidin ne diyar bû. Bi derveyê welat re, bi rêxistinên Rojhilata Navîn re bi tu awayî têkiliyên me tune bûn. Hun dibinin, îro ez li virê me, bi sed hezaran mirov li piya ne. Her roj bi dehan leşkerên dijmin diterpilin. Rojane mesrefên me çiqas e, hun dizanin. Dema me dest pê kir, em deyndar bûn. Ev çîroka xwe ya sêzdeh-çardeh salan heye. Rê çawa hatin derbaskirin, roj çawa bi helkehelkê hate borandin? Me xwe çawa eyar kir? Pêwîst e weke bingehîn waneyên jiyanê yên fêrker bên dîtin. Ez hizir nakim ku di dîrokê de mînakeke wisa cuda ku xwe bi vî awayî dabe kar hebe. Ji ber ku têgihîştina vê pêk nayê, her kes erkdariya pêwîst û karê dikeve ser mil nizane bike.

Derbeya 12 Rezberê, tevgerek ku di cîhanê de ya herî faşîst, ji hêla emperyalîzmê ve ya hêrî zêde hatiye destekkirin, di hundir de desteka raya giştî bi wateyeke mitlaq pêk aniye û şensê serkeftinê sedîsed hatiye plankirin bû. Jixwe kesî li pey xwe jî nenihêrî. Em hedefê vê derbeyê bûn û belkî jî hêzekî ku herî zû bên qedandin bûn. Wek mucîzeyekê tê. Hê jî di nava gotûbêjeke mezin de tê peydakirin. Lê li hember dijmin berxwedan û serkeftin rewşeke pêkhatî ye. Me vê zû de derbas kir. Tenê ne berxwedan, tenê ne pêşketina siyasî û leşkerî xistina bin ewlayiyê, ev tev di astên mezin de ne. A herî girîng giyana xwe ji nû ve qezenckirin e. Ji nû ve çêkirina kesayetiya azad pêşketineke mezin e. Her şoreş di wateyekê de bi kesayetiyên kevin tên çêkirin. Şoreşa ku bi kesayetiyên kevin bên çêkirin sedemê çerqkirina paş ve û piştre jî felaketên ku werin serê şoreşê ne. Dikare bê gotin ku, li vê derê di heman demê de, hemû kesayetiyên ku bi paş ve çerq bikin, yekem car dana vegûhertin mijara gotinê ye. Kesayet di vê derê de heya dawiyê tên dahûrandin. Tevahî nîşanên vegera welat tên derbaskirin. A di partiya Bolşevîk de nehatiye çêkirin, di PKK’ê de hatiye çêkirin. Hewl hatiye dayîn ku şoreşa Kurdistan’ê bi her cure pêşgiriyan bê astengkirin. Lê PKK jî hewqas kûr dibe. Ev jî destkeftek e. Ev, di hundirê welatekî ku nav û navdêriya wî ji bîr bûye û di nav rasteqîneke gelê ku kesek jê re nasname layiq nabîne de tê çêkirin. Ev rasteqînên eşkere ne.

A pêkhatî tenê ne bi aliyekê ve, pêwîst e bi hemû aliyan ve bê dîtin. Ev ji bo kesayetekê/î xwedî îdîa û milîtanekê/î girîngiyeke mezin hildigire. Di vê bingehê de cîhan jî were serê, wê bi hêsanî neperçiqe û berevajî serkeftina wê bi temamî hatiye ewlayîkirin. Kurtasî me biriya xwe da serê û me heya virê anî.

Ev çawa çêbû? Em dikarin çawa egerên wê, ê wenda dike, ê qezenc bûye, ê dide qezenckirin pênase bikin? Birame, mitale bike, binivîse, xet bike… Heta ev tevgereke pir dewlemend e. Di kîjan bingehê de pêşketin çêbûn? Ez, bixwebawer im. Qasî ku bixwebawer im, ma gengaz e ku pêşketin pêk neyên? Em vê wek qonaxeke nû ya pêşketineke diyarî dibînin. Cokên ku ber bi binketinê ve diçin hatine xitimandin, ciyên rizî yên ku ber bi ketinê ve rû qermiçandibûn hatine avêtin. A dikare bije aj da, kete wê riyê. Ger xeta nebe û wek berê dubare neyê jiyîn, wê herî hindik me biwestîne. Ger ji xeta bîrdozî û siyasî ya ku araste dike, bêpêveberdan meş pêk were, ew cîhana ku di teşeyekê rewneq de dihate arezûkirin, wê bi serkeftinî pêk bîne.

Wate, li hember faşîzma 12 Reberê bi vî awayî bersîveke dîrokî û gerdûnî mijara gotinê ye. Ev, ne faşîzmeke ketûber e: Ji bo gelê Kurd tuneker e; ji bo gelê Tirk jî, tevgereke faşîst, mitlaq xistiner û koledarî ye. Tevgerek e ku, emperyalîzma navnetewî bi tevahî destek didê. Tevgerek sepandiner e û bi her awayî paşverûtiya şêwaza Hîtler jî li paş xwe dihêle. Me li hember vê, pêşketinên mezin pêk anî. Di demê paş de li ser vê bêtir wê bê sekinandin. Me doza azadiyê vegerand rasteqîna jiyana hemû gelekê û ev yek demxeya xwe li rasteqîna jiyana we tevan da. Rastînên bingehîn, rêgezên jiyanî yên rehdar hene ku ev wisa bû. Puxte hindek di van rêgezan de veşartî bû ku ev wisa bû. Rastîna ku ji vê re serokatî kir di vê mijarê de hem rastiyê temsîl kir, hem jî gavên pratîk di cî de avêt ku ev wisa bû. Di rewşa berevajî de ji destê faşîzmê kitek mirov jî filitandin ne gengaz bû. Hinek rêveberên 12 Rezberê hê jî dijîn û her ku vê rewşê dibînin qehr dibin. Mînak Kenan Evren, digot “ger bişkoka leşkerê min bikeve ez heya seharê nikarim razêm’’ lê mixabin niha di rojê de, ne tenê bişkoka leşkerekî, bist-sî belkî jî, bi sedan leşkerên wî dikevin. Hingê ev zilam wê bitepişe. Bi rastî jî ditepişin. General wek zengil dilerizin. Halê wan ê li ser piya bimînin nîn e. Rewşa vana gaveke pir paşketî ye. Ji ber ku ev pişkek in û xwe bi kêşandin û pîvandinê amade kirine. Artêşa Tirk hêzeke herî rêkxistî û hêzeke herî komîserhev bû. Lê niha qehr dibin.

Baş e, kê vana anî vê rewşê? Şêwaz, tempo, teşeyê xebatê, hedan, rik, azwerî, bawerî û zanebûna wî çi bû? Çiqas hêz da, çiqas qadan pêş xist û anî halê dîrokî? Divê mirov bipirse. Ev salveger çî bûn? Di vê wateyê de waneyên dîrokî derxistin û ji bo xurtbûnê bingeh çêkirin pêwîst e. Qismek ji endamên partiyê erjenga van salan nedîtin. Qismekê girîng jî di van salan de pakrewan bûn. Lê em heya îro şahidê vê pêvajoyê ne. Em ji rasteqîna gel û netewekî ku ber bi qedanê ve diçû û neçar bû ku xwe bi ziman û nav bike, îro, me xwe gihand rastîneke gelekê ku dibêje “qezenckirina min nêzîk e!’’ Me, ji mirovên bêhenase, bi hezaran şervan li çiyayên azad bi jiyaneke çawa dixwazin ve anî rûbarê hev û bi jiyanê ve kire yek. Pêwîst e em bi vana têbigihîjin û nav lê bikin. Çawa çêbû? Belkî nirxandina teng û seranser a rojane têrî têgihîştina her tiştî neke. Şiroveyên curbecur nikarin her tiştî di zanebûnê de bi cî bikin. Kesayeteke şoreşger ku bi van rasteqînên mezin ve ne girêdayî be, nikare rastiyê temsîl bike û rola xwe bileyize.

A dibe li rastîna me dibe. Qasî dibe jî mirov dibêjin, “em westiyayî ne.’’ Halbûkî ji westanê çi berhem nemaye. Dema ku mirov pêk neyîne, rewş wisa dibe. Ez ji her kesî bêtir, ê ku di nava zoriyê de bûm. Di destpêkê de yê ku hate hedef girtin bûm, kesayetekî çarmedor hatî dorpêçkirin bûm. Lê çawa tevgeriyam, çawa biriya xwe damê û çawa berê xwe damê? Çawa gihîştim vê rewşê? Me şêwazeke wisa xist rastê, em bûn derbirîneke arasteyek wisa ku bi hêsanî pê nayê têgihîştin. Jixwe di berê de jî li hember rasteqîna faşîzma Tirk û kevneşopiya dagir û leyanê serî rakirin çêbibûn. Bi deh hezaran girse rabibûn ser piyan. Lê di navbera du heftiyan de her tiştê xwe wenda kiribûn. Xala xapînok a ku ev zilam harkiribû, digotin qet tiştek nemaye û ev çalakiya bi zanebûn a yek kesî ye. Heya 1980’yan jî nirxandina MÎTê, di texlîdekî wisa de bû ku dihate wateya ev kesayetekî bi zanebûn e. Ango digotin “çare çar di bin kontrolê de ye.’’ Bi vî awayî nêvengeke ku ew dizanibûn de bûm. “Hin tiştan difikire lê, rojane pêşgirî heye; ger em bixwazin emê di qasekê de nefesê lê biçikînin.’’ Di vî bîçimî de difikiriyan. Rast e, rojên ku me koma pêşîn derxiste rastê, rewş wisa bû. Da ku ez xwe bidime pejirandin, diviyabû sê-çar salan bijîm. Pirsgirêka Kurd heye yan na, di vê mijarê de heya 1970’yan bi şik û dudilî jiyam. Di navbera qonaxa 70-75’an de da ku ez ji komeke piçûk re bidime pejirandin, min bi hewldaneke ji hezar delavan av tîne, raber kir. Da ku ez vana rabikim çalaktiyê, dîsa di navbera 75-80’yan de me çalakiya propagandayê ya ku nehatiye dîtin bi rê ve bir. Da ku em tevbigerin û biryar bidin, em bi salan fikirîn.

Dema ku ev hemû qewmîn pêk dihatin, dewletê me dixiste şûna mêşan. Digotin, “nikare ji ser masê jî rabe’’ Wê emê wisa bibin, ev yek nedihate hişê çi kesî. Piştre dema ku dijmin têgihîşt pir metirsî ye, rejîmê gûhert. Xeletiyeke mezin kir. Me ji destê xwe filitand. Azînên kontrolkirinê têr nekirin. Cara yekem ji destê vana binkeya kesayetiya xwe ya partiyê rizgar kirim. Hevgirtî çi bû, hesasiyet çi bû; ev cuda bûn. Me xwe, giyan û zanebûna xwe ji bin serdestiya hezar salan rizgar kir. Ger di vê astê de bê fikirandin, di wateyekê de ev şerê namûs û rûmetê ye. Me, şerê rûmetê yê ku çi kes nikaribû bîne hîşê xwe, bi serê xwe da û vê yekê ber bi çûyînê ve zivirand partiyê.

Dema ku em hatine sala 1980’yan, di bingeh de hewqas pêşketina her tiştî mucîzeyek bû. Ne ku jiyandina piştî sala 1980’yan dema ku em hatin û li 1970’yan sekinîn, em li xala ku me digot, “temenê me hewqas e. ev bi xwe jî hewldan û serkeftineke mezin e’’ de bûn. Ew destê MÎTê ku dirêj dibû, di qirika me de bû. Ez dihatim şopandin û ger bixwestana, wê min biqedandina. Dijmin, dema ku Heqî qetil kir, tenê xwest ku vê bide hîskirin. Pir hêsanî dikaribû mudaxele bike. Yani rewş wisa bû. Ev tevgereke esîl e. Di navenda Enqerê de, bi wateyekê di hembêza MÎT’ê de em ji tevgerê re rê didine vekirin. Ew jî bi gora xwe me dixe şûna pitikekî, lê piştre ka em pitikekî çawa ne, wê bi erjengî ferq bikira. Bi gotineke din, ew nêzîkatiya bi wateya hespê truva wê bi erjeng bidîta. Ger ev nebana, derketina Kurdayetiyê ne gengaz bû. Rewşeke wisa di derketina komê de esas girtin ne gengaz bû.

Ev jî pêvajoyek bû. îcar di 1979’an de ji Amedê derketin û vê yekê zivirandina partîbûnê û hindek jî vegerandina çalakiyan, her pêvajo bi serê xwe dîrokek e. Çawa ku min got, piştî 1980’yan wêrekî nîşandana berxwedanê û berdewamkirina berxwedanê tiştên nayên bawerkirin bûn. Me van hemûyan çêkir. Min li jor jî got, mêjû 12 Rezbera 1993’yan e. General, kuştarker û artêşa Tirk a ku nikare gav bavêje qadan, li rexmî hemû dorpêçan serhildana Kurd a ku li ber xwe dide û radest nayê girtin, rasteqîna Kurdistan’ê ku xwe gihandiye cîhanê û meşa desthilatiyê ya ku zorê dide serkeftinê!..

Me bîst-bîstûpênc salên dawî yên jiyana xwe wisa borand. Netewek nîn e, komeke rişt ku bi xwe bawer e jî nîn e. Weke ku em bi derziyê bîrê bikolin, ji pêşketinan re me rê da vekirin. Ma navê welat heye, mêtîngeh e yan na? Ma te bawer kir, tu ji bo komekê heyî yan na, tu çiqas heyî, qiruşek perê te heye an na? Va, bi van hemû pirsan ve me dest bi kar kir. Va dê tu wisa di nava berpirsiyariyan de peyda bibî. Ger tu vana çênekî, tê wê wateyê ku tu bi vê tevgerê tênegihîştî. Yên ku tênagihîjin, rola xwe nikarin bileyizin. Yên ku mafê van rastînan nikarin bidin, nikarin pêşketinên şoreşgerî derxînin rastê. Li ser berxwedêriya zindanê, berxwedêriya çiya û bîranîna pakrewanan, mirov tenê dikare rastînan wisa binîrxîne û bi gor van rastînan ji nû de qezenc bike, bi têgihîştina hêviyan û bi taybetî jî hêza viyana mezin binyadekê bide çêkirin. Em heya van rojan wisa hatin. Nirxandin, encam derxistin û xurtkirinê zanîn, peywira her kadroyê partiyê û kesayetiya serkarî ye. Têgihîştina vê û xwedîbûna gavên mezin pêwîst e.

Min qala dîroka partiyê kir. Ev, dîrokek di cî de û xwedî wateyek mezin e. Heke ev wisa bê têgihîştin, di zanebûnê de hemû pirs û hema her mijar wê wateya baş peyda bike. Tevlîbûna gerîla û şoreşgerkirina jiyana civakê, yanî di her mijarê de van nêrînan bingeh girtin hatiye têgihîştin. Yên ku dikarin vê rasteriyê bigirin, ji her pirsa ku derkeve rastê re, di bingehê vê rasteriyê de dikarin bersîv bidin. Ez hêvî dikim ku, hun pêşketina xwe di vê çarçoveyê de çêtir kûr dikin, partîbûnê, heta leşkerbûnê bêtirîn rast û rasteqînî digirin dest. Di vê bingehê de ya ku qezenc dike PKK û berxwedêriya PKK’ê ye. Wê zêdetir jî bibe. Di vê de çawa ku tu şik peyda nabin, dikare di vê bingehê de ji jiyana înkarkar û nav pergalî ku bi gor mercên mêtîrgeriyê hatiye eyarkirin, qutbûn pêk bîne. Bi vî awayî jiyaneke bi xweserî ya me û pêwîst e em bi gor viyana xwe qezenc bikin, aj bide. Ev, ji nû de zayîneke rasteqînî ye; di nav mercên welatê me de jiyana azad roj bi roj bi viyana me ya puxteyî ve û bi çalakiya wê ve pêkanîn e. Ji bo mirovekî nirxa herî pîroz a ku mirov pê bide ev çalakî ye; bi rastî jî nirxa herî pîroz ev hilgavtina azadiya mezin e. Bijarteka jiyanê ya tikûtenê ku em karibin ji mirovên xwe re pêşwazî bikin ev bû, me karibû vê pêşkeş bikin. A girîng dayîna vê bû. Ji bo vê xwîna ku hatiye rijandin di cî de ye, êş û îşkenceya hatî kişandin di cî de ye. Heke ku qîmeta wê bê zanîn, mirov dikare xwe bigihîne bîçimê jiyaneke ku tê pejirandin û welatekî hatiye qezenckirin. Va, mirov jî ev e. Mirovê ku dibêje “ez dixwazim bijim, ez dixwazim çarenûsa xwe tayîn bikim’’ arezûyên wî jî ev in, xwe çêkirina wî jî dîsa ev e, wisa dibe. A hatiye çêkirin jî ev e.

Nexwe di sala 1993’yan de li hember faşîzma 12 Rezberê bi bersîvdayineke mezin, dema ku me karibû peywirên xwe bînin cî, di vê bingehê de destpêkê ji bo pakrewanên me, ji bo êş û îşkenceya hatî kişandin, ji berxwedêrên zindanê û yên çiyên re û ew her kesê ku pê eleqedar dibe re ya herî baş daniye rastê. Di vê wateyê de jî li hember dîrokê bi eniyeke paqij û vekirî, li pêşberî paşêrojê bi hêviyek mezin em radibîn û rê werdigirin. Bêguman encam serkeftin e.

Bi gor para xwe hewl dam ku herî kêm xeta çêbikim. Ew dilsoziya ku hemû heval nîşan û guzarişt dikin, me afirand û pêş xist û hem jî bersîvdana herî baş pê da. Bêguman nirxandina jiyana me bi xwe jî xeta hîmî ya van pêşketinan e. Mirovekî bi biryar û sozdayî, pêwîst e hîle û hemû stemkariyên dijmin zanibe; Li hember van derkeve, lê bi dijderketineke ku bi hêsan nahilweşe û nakeve esas bigire û xwe bigihîne asta jiyanekê. Ev ne di bîçimekî, “ezê li ber xwe bidim, êdî çiqas bihedirînim’’ de, nêzîkatiya kesayetiyeke ku dibêje, “mitlaqa emê bijîn û bidin jiyandin’’ de ye. Ji awayekî din re cî tune. Ji mirina bêdem û bêserkeftin re neqeb tune. Pêwîst e jiyan her hebe, wê kes nikaribe vê ji destê te bigire û bistîne: Me, di vê bingehê de nirxdarî da jiyanê. Pêwîst e mezin birîdayîn û qezenckirina jiyanê, qasî hêza ramana mezin bûna xwediyê azweriyên mezin, hemû daneyên jiyanê û azweriyan di vê bingehê de ponijandin û ji derveyê vê, çi tiştên peyda dibin re bê gotin, bisekine. Ger ji te jî bingeh bigire, pêwîst e li hember vê rê nedî çi kêmasî û nebesiyên herî piçûcik jî. Şêwaza min ev e. Ger ku di vê wateyê de nebesî pêk hat, divê kesayet xwe jî nebexşîne. Da ku her kesî tevî vê bike, xebat û şêwaza lêxistinê ya nehatî dîtin biçespîne, heke ku pêwîst bike hemû pergalê li hember xwe rakirin, tenê ji bo qezenckirina mirovekî jî ger bi vê daxistina her tiştî rastê û bi vî awayî li hember jiyanê rêzdariyê selimandin şert e. Qezenckirina wisa vegerandina rastîna mirovê ku dibêje, “ez bi rûmet im û ezê bi namûs bimînim’’ û va, ne bi gotina “ez jî heme, ez jî mirovê vî welat û gelî me’’, xwe pêkanîn hindek bi vê nêzîkatiyê çêdibe. Îro ev desteka mezin ya gel, hezkirina mezin û rêzdariya mezin ji ber vê egerê ye. Di dîrokê de belkî jî cara yekem ew bêriya bi her kesî re peyda dibû û nedihat pêkanîn, me şensê pêkanînê dayê. Li rexmî hemû zorî û îşkenceyan bextiyariyeke mezin ji vê radibihîsin û pîroz dikin.

Seroktiya partiyê

1993

Ayrıntılar

Yayınlandı: 30 Ağustos 2012

15’ê Tebaxê di xebata mede gaveke, weke gavên dine, wexta hevalan ev gav avêt, nikarîbûn mesûliyeta mezin bigirtana, her roj bar dihate ser me. Me xwe baneda, xwe li paş jî nexist, dijmin digot 48 saet, 72 saet, sê rojande mê wana rakin. Sê roj bû sê meh, sê meh bun sê sal, sê sal bûn neh sal. Niha mîrov dikare bêje ji dijmin bêhtir em di welêtde xurtin. Hemû serê çiya me girtine. A nikare, pir hamleyan çêdike, bi hezaran hamle çêkirin, nikarîbû em rakirana, hilîna. Me bi însanên ji dijmin bêhtir zirarê didin xwe re ev kar meşand, bi sebreke mezin, biaqilbûn jî meşand. Min heyf bir heyfa milletekî, ya rast jî eve. Heyfa din eybe. Ku bi usûla we mîrov heyfa hilîne eybe, di nêrîna minde. A rast ev bû. Vî şerî xurt girêdan em bi xwe ve, ez bawar nakim di tarîxên gelande tu kes wekê me wiha xwe ji tunebûnê, li hember dijminekî di alemêde pir xurt xwe wiha bi ser de û xwe nexe, xwe nekuje, xwe neke tunebûn. Hûn jî baş dizanin ku însanekî din bûya, berde wiqas sal, çend saetan nikarîbû xwe idare bikraya. Di Kurdistanê’de ev hezar salin me kir û îspat bû jî mîrov dikare dijmin li paşxe. Ev nuqte muhîme, berya her tiştî. Dijminekî hezar salan te bidehfîne, navê te rake, koka te bikole, te bi tunebûnke û tu vî dijminî li ser serê xwe ke, mezinê xweke, heta dawiyê peyatiyê jêre bike, muqabilî wî tiştek li hember tunebe, bi kêrekê, bi xeberekê nikarê li hember bisekine; wexta em rabûn li hember dijmin sekinîn rewş wiha bû. Yekî ne karîbû bêje ez Kurdim û ne jî bêje ez tiştekî dixwazim. Tevan serberdayî, tevan welat înkar kirî, nav înkar kirî, xwe berdayî heta ku çû... çû... Me divirde girt, dijmin girt, me gel girt. Li hember dijmin hinek tişt em fikirin, me hinek tişt ji yên wekê were, gelre got. Meseleke mezine; ji destpekê heta niha me çi got, li ser van gotinan çi çêbûn. Karê meye a mühim bu meseleke berya her tiştî niha. Di nava hemû gelê Kurd -30-35 milyon insan- de ji xwarin û vexwarinê bêhtir ev mesele tê gotin. Tu kes nikare xwe ji bin tesîrê derxe. Û bêhtir jî roj bi roj tevlê dibin. Mezinên xwe, biçûkên xwe, peyayên xwe, pîrekên xwe, başiyên xwe, xerabên xwe tev tevlê dibin, têdene, her roj li ser hevin bi mirinê bi mayinê pêrene. Mesele heta qirikê tu di xerabiyêdebe tu bêje bese, heta dawiyê yeki te xistiye bin lingê xwe, bêje bese, ev meseleye. Ku qendir pozê derziyê şeref ek hebe bê bese, ev meseleye. Ez roj bi roj li ser vê meseleyême, kûr dibe ev mesele . Ne ku bi çek kûr dikim tenê, na, çek ne tişteke di nêrîna minde. Niha ez li virim, min hîn tu çek bi dest xwe nexistiye, hinek heval bi çek me bera serê çiyê dane. Bêhtirî vê di aliyên dinde jî êm meseleyê kûr dikin. Li ser xwe disekinin. Tabî ez naxwazim vê pir eyb bihesibînim. Nêrîneke min jî heye ez bi her însanekî qayîl nabim. Ewên dibêjin em mêrin, em jinin. Çi jine, çi mêre, ez her roj ji xwere difikirim. Çi jiyane, vana çi dikin, çi nakin. Ji zarokiya xwe heta niha ez razî nebûm. Çixareya xwe, çaya xwe vedixwin, xewa xwe distînin, rehetiya xwe digrin, li gorî nêrîna xwe ji xwere jiyanekê maqûl dibinin, ê min ez her roj li serim. Hûn tev dizanin di Kurdistanê’de pirsa min, pirsa yekê ye quweta mezin niha di destê medeye. Dîsa jî ez bêhtir li ser xwe disekinim, çi bikim, çi nekim. Başiya te çiye, kêmasiya te çiye? Ev 15 salin divî welatîde min çi kir, çi nekir. Ji tunebûnê çi çêbû, çi çênebû. Millet çi dixwaze, çi naxwaze li ber çavên weye. Vaye îroj radyoyê got li Serhadê 48 gund bê çek bi ser dijminde meşiyane, zêdeyî dehan jê şehîd kirine, bi sedan birîndar kirine lakîn dîsa jî dimeşin. Millete, ruh pê çêbûye. Bê tişt dimeşin, meşa azadiye. Li her derê wihaye. Hun dixwazin li xeberan gohdar bikin, li welat çi bû, çi nebû, çi heye, çi tuneye, her roj li welat şer heye, şer jî ne xerabe, lê bêhtirî vê mîrov bi xwe li ser xwe bisekine. Te çiqwas xwe çêkir tê wiqas li hember dijminê xwe bisekine. Dibêjin dijmin, wiha girt wiha kuşt. Birastî parçe parçe dike. Hûn vê bizanibin, dijminê xwe nas bikin, çi wahşet hebe wî dike. Pir însanên me hay jê nînin, gafîlin, nizanin dijmin bi çi awahî lêdixe. Di xewêde gelek çûn. Hûn baş dibînin ku ronahiya me çêkiriye, naskirina dijmin a me kiriye bê mîsale. Lakîn dîsa jî nikare hişyar be. Însanê me di xiyanetê û gafletêdeye. Mirov ji zeyifbûniyê we jî direve, ditirse. Ev meseleyeke mezine, arê niha jî ne arekî wekê berêye. Ku cesareta te hebe jî ne bese, aqil jî hebe ne bese. Ji aqil û cesaretê bêhtir jî tişt ji mîrov tên xwestin. Li hêlekê sebir, li hêlekê ecelebûn, lez, li hêlekê berxwedan, li hêlekê dil tê vana tevan wekê hev derxe. Ku tu yekî kêm bike, ne di wextêde bimeşe, tê bikevî. Tabî yên wekê we hay ji van tiştan tunene, sed salan jî li ser xwe bisekinin ez texmîn nakim xwe pêgihînin nikarin. Berdin hûn, hevalên me yên 10-20 salan di nava xebatêde nikarin ji hev meseleyan derxin. Tabî hebekî hassasiyeta me heye. Di çi wextêde bi çi awahî çêbibe, di ser vêde hassasiyet heye. Gava di cihde mîrov dikare çeke. Me heta niha çêkirin. Li paş nakeve. Ew gavên me çeki qetiyen paşketin çênebû. Ew Kurdên wekî din, heta dewletên hene li hember vî dijminî çiqwas dikarin bisekinin? Serokên wan bere me dîtin, Talabanî, Barzanî dijmin dike kongreya xwe ya dawiyêde. Çiwwas tenezula dijmin dike wiqas kêfa xwe xweş dibe, ketine, bi dijminre têkiliya çêdike. Hevalê me zeyifin, hîn nikarin xwe biparaezin. Em naxwazin dilea wana bişkînin. Di çêl û pênc salî me, ên bîst salî di nava wede pirin, wekê miriyane. Her roj deh caran ez nebêjim wiha weha bikin, nikarin du gava çekin. Hebûna milletekî, li hember dijminekî pir wahşî şerde dilê mîrov di rojekêde diçire. Yekî were mala te çendeka li texe û çendeka ji te bikuje tê dêhn bibe. Ê we her roj ne çendek, ne di cihekîde li we dixe, dikuje. Ku xwe girîkin, badin eyba ınezine, ji me bêhtir jî tiştek tuneye. Li dor xwe dinêrim, li hevalên xwe dinêrim tev bê çarene. Demekê em xwe sist bikin nizanim wê bi xwe çibikin. Ne pir hişk, ne pir nerm. Yanî wiha usûlekê taqîb bikin ku bila bimîne. Li gorî halê we jiwe çi hate xwestih hûnê wê bikin. Ji me tevan, ji we çi hat xwestin, kêfa we, quweta we çiqwas rakir wiha bikin. Bi sebreke mezin, ji vê bêhtir jî bi çêbûnê li gorî we mîrov xwe ayar bike. Ku nebe nabe. Ne wiha be hûnê çi bikin. Ne hûn dikarin me taqîb bikin û ne jî mecala we heye hûn bimeşin. Her roj van hesaban dikin, ev şer çawa dimeşe, hûn jî niha meraq dikin. Şere, hûn jî nezîkê bûne, bi çi awahî meşiya, jivê şûnde wê bi çi awahî bimeşe? Dixwazim li ser vê hebekî we ronahî bikim. Ji bo vê ez van tiştna dibêjim.

Wekî din ji xwe ne mumkune hûn fêhm bikin. Mesela, pir kes dixwaze me bibîne, ji bo ku ez vana dibêjime. Ji bo gel hemû, ji bo dostan, dijminan tev çiye, ne çiye, çi bûye, çi bibe em li ser disekinin. Es însanekî wekê we ne pir bi cesaretim jî, bes usûlekê me ya jiyanê heye, li hember pir tiştan şer dikim. Li hêlekê bi tirsim, li helekê bi cesaretim vaya tiştekî dine. Ew jiyana heta niha hûn têdene ji bo welatekî mîrov jê dûrbe. Mîrov bi şeref bimeşe. Ahdek me wiha kir. Hûn bê çarene, erd mîrov bi çi awahî bistîne, li ser erdê xwe mîrov bi çi awahî serxwebûnê bigre, hûn ji vê meseleyê dûrin. Erd heye, tuneye. Kîne, ne kîne? Mîrov bi tiştekbe, ne bi tiştekbe? Hûn van pirsan ji xwe napirsin. Şerefa mezin çiye, ne çiye? Jiyana mezin çiye, ne çiye? Hebûna mezin, siyaseta mezin çiye, ne çiye, li ser vê kes pir nasekine. Li dor darê, li dor malê çerx dibin. Ya xwe digihîne cînarê xwe, ya nagihînê, her tişt di hundurê malêde dibe. Xizmeteke tenge. Bi van nêrînên teng

ji çar- pênc kesah bêhtir ne mumkune mezin bibe. Nêrinên ji bo milletekî tu dikarê zêde insan çêbike, şerê welat çêbike, ji bo vê hesap, ji bo vê serokî, ji bo vê her tişt, çi lazime tu çêbike. Kî tenezul dike? Bi salan ez dehn dihesibandim. Tenezul ne dikir were li min gohdar bike. Hûn jî niha gohdarî dikin, lê gohdariya we, ne pir xurte. Berde we hevalên li vir li min gohdarî dikin, ez pê nerazîme. Ecaba ev hevalna min rast gohdar dikin? Ji halê însan, ji usûlekê tiştekî fêhm dikin, nakin? Belê bi mirinê bimerene, lê mirin ne tişteke, min got ku ji bo me ya muhîm ne mirine jiyane, jiyaneke serbixwe dikare çêke, nikare, li ser vê dikare karekî bimeşîne, nikare? Hûn tev feqirin, bê çarene. Dinerine, zû dimirin. Ji tunebûnê wexta me dest pê kiriye heta niha dijmin tev li min digere, dinivîsîne emê li ku bigrin? Ez însanekî basîtim, tim bi tenê xwe dimeşim. Ewên pir bi deng, pir xwe xurt dihesibînin roja duduyan ketin. Ji destpêkê heta niha ez bi tenê dimeşim, dijmin tew nizane ez çime, ne çime, li kume, ne li kume? Çi, biçi awahi çêdikim? Şaxsiyeta tu bimeşînê divê dijminê te nikaribe xwe pêgihîne. A we ne wihaye. Jiyana we, şexsîyeta we ku dijmin dest biavêjêyê di deqqêde bigre: Hareketa we tuneye. Guhertina we, leza we tuneye. Heval hemû zû dikevin. Tabî me xwe elimandiye, me xwe çêkiriye. Kes nikare bêje te tiştek nekiriye û niha mîrov nikare bêje tu nebû sebeba tiştekî. Na. Tiştên ecêb çêbûn. Tiştên di tarîxêde çênebûne çêbûn û dîsa jî ez wiha me. Min bi çi awahî xwe wiha kir? Ewên dibêjin ez agîdim wihame, wehame û keç jî bila tiştekî ji me bigrin, ji me dixwazin, bila li me binêrin hebekî bi namûsa xwe ev tişta bi çi awahî çêdibe bila di hundurê xwe de xwe bigihînin rastiyan. Wekîdin egîdî nabe. Çima mîrov bixwe bileyize? Tema,m tu xwe egîd dihesibînê, şervan dihesibînê de zanibe. Çiqwas ez bi serde diherim, dibêjin ezê şer bikim bes ne wekê tu dixwazê, wekê em dikarin emê bikin. Tabî wekê hûn dikarin dijmin hiltîne, wekê ez dixwazim dijmin pê nikare. Hûn Kurdin, Kurdayetiyê dixwazin, di Kurdayetiyê de pir tişt niha radibin, çêdibin, deqe bi deqe dixwaze hilîne, alemê tev dixwaze bi ser mede bimeşîne. Lê ji quweta min pir tiştek kêm nebûya. Min quweta xwe di xwede hişt, jî bo ez bi meseleyan bikaribim. Lê pir bê namûsan sekinîn, tembelan, sextekaran, di hundurê partiyêde, derveyî partiyêde, hundurê şer, derveyî şerde sekinîn. Ez hesabê tevan didimê. Di meseleya şerde, di ya siyasetêde derket ku kes nikare min bixapîne. Talabanî di dema dawîyêde xwe rovî dihesiband, navê wi roviye, xwest ku li ser me rovitiya xwe bimeşîne, xwe avête Ankara’ye xwe aveate cem me, daviyê Ankara’yê dîsa bang lê kir got were, tirsiya neçû, lê pir dixwest here, xwe parçe dikir, lê pûç bû, kete mala xwe niha, raviyên çend salan kete qula xwe niha. Barzanî jî xwe tiştek dihesibîne, xuyaye çiye, ne çiye, di demeke kinde. A muhîm, li hember pir kesan ên xwe wiha dihesibînin, ên xwe weha dihesibînin. Ew axeyê me, ew pir kesên me, tu berde wana, dijmin, Demirel ew jî ev sîh sale xwe wezîreki mezin dihesibîne, lê hefsarê wî, ruhê wî di dest medeye. Tiştê bi ser mede dimeşîne, nikare wî bifilitîne. Generalên mezin, ên koka Kurdan kolane, yên di rojekêde her der şeitandine niha nikarin li hember me xwe bimeşînin. Wiha destên wana diricifin, nikarin li ser lingan bimînin. Di dest wanade îmkanên alemê hene, dîsa li hember me ne xurtin. Reîsê erkanêre digotin çima saleke din ma, digot ku biçûma wê bigotana reviya. Di mecalê revêde ye a muhîm yanî.

Wexta me ev şer kir, meseleya agir sekinandin dayînêde belkî şika we jî çêbû, , we got demek nikarin şer bikin, demek wiqase. Pir kes tirsiya jî ji şer bêhtir divê gavêde me dijmin hilanî. Darbeya xwariye, di sê mehan de, heta niha ne xwaribû. Bi xwe û bi qirarekê me va tişta kir. Yekî jiyana xwe bi şer ke, yekî li hember dijminê xwe her roj xwe çêbike, îmkan tune kes pê bikaribe. Li hember hemû însanan niha ez xwe ayar dikim, li hember we tevan, li hember hemû tehlikeyê, hemû dostan, hemû dijminan, li hember her tişti her roj çiye, ne çiye, çi dike, çi nake dipirsim. Ez însanekî basîtim, karê xwe dikim. Hûn jî karê xwe dikin ez jî karê xwe dikim. Hûn jî dibêjin karê me kare, ez jî dibêjim karê min kare. Di destpekêde yeki karê min kar nedihesiban. Û niha jî, ez texmîn dikim ew hevalên pir nêzîkî me jî karê min pir kar nahesibînin, ez çi dikim, çi nakim belki tew nizanin, ehemmiyetê nedinêyê jî. Hiha hûn baş dibînin ku di dawiyêde karê mezin, karê mine, şerê mezin şerê mine. Vaya tev ji tunebûnê çêbû, yekî bi aqilbe, jime alîkariyekê bigre, di cihde, ne mumkune bikeve. Ez ji we tevanre dibêjim cihekî we tune, hûn xwe nas nakin ji bo wêye. Alem tev li hember mine, Sowyet, Amerîqa, Alman, Fransiz, Îngîlîz, Rojhilatanavîn tev, lê niha hûn baş dizanin ku niha me welat girtiye. Vaya çawa çêbû? Yek xwe navêj erdê, xwe inkar neke dibe. Wiqas alem li hember me va tiştna çêbûn. Li ser van tiştên çêbûne mîrov çi bixwaze, nikare bi serxe? Yekî bêje ez hebekî durustim, însanekî bi şerefim, egîdim dikare her tiştî çêbike. Bila bi xwe neleyize, bi îmkanan neleyize, dikare her tiştî çêbike. Tiştên me dayê pêşiya we tevan, bi ziman û bi çek her tişt herkes li gorî xwe dikare her tiştî bike. Ma wexta me livir karê xwe kiriye çi yê min hebû? Tiştek tunebû. Lê me kir. Yekcaran heval ji minre bê çarebûniyê dileyizin. Ezê çito bikim, çito xwe idare bikim, dibêjin. Li me binêre, bike. Ku tu binamûse, tu tede tiştek hebe, li me binêre, bike. Dibêjin, ne ezê bi te bileyizime. Wê çaxê hay ji xwe hebin. Ez ji hevalan tevanre dibêjim. Niha tev tên dibêjin wiha Serok weha Serok, wiha em dixwazin xebat û şer, weha dixwazin. Bi aqilbin yanî. Hûn dizanin ku li vir me kes bi zorê neaneye cem xwe. Dijmin bi usulên ecêb bi ser mede tê. Heval ikna dixwazîn, pir tiştan dixwazin. Ez niha dibêjim hay ji xwe hebin, tiştê hûn bi serde tên tiştên hûn ji mîrov dixwazin, nerevin, bikin, li me gohdarî bikîn, li ser bisekinin, wekê berê nekin. Dibêjin wiha Serok, weha Serok, nizanim çi seroki ne serokî. Ê min ji minre kare. Karekî wiha mîrov li hember dijmin dihêle, li hember însanê ketî jî dihêle. Ev ji minre muhîme. Nav û deng ji minre pir ne muhîme. Ma ez pir însanekî xerabim. Na. Hûn naxvazin biguherin? Belê. De haydê li ser bisekinin. Dibêjin em pê nikarin, em tehammul nakin, em mirinê qebûl dikin, wekê tu dixwazê em nikarin bijînin. Ez vê pirsê qebûl nakim. Ku tu wiha bike, tê herê. Ez zû bi zû kêfxweş nabim, zû bi zû bi mîrovan razî nabim. Her roj em li ser însanan disekinin. Întiqamgê ne ji dijmin tenê hilînin, ji bo neketina me nebe. Ji xerabiyê tên, ji jiyaneke sivik bêhtir tiştekî naynin ber me.

Tabî li hember minin. Heval tên dor min, gêj dibin. Çiye heval, çiye? Nêz îka me mebe. Yan tê xwe bilezîne, tê xwe bi ar kê, yan tê nêzîkî vî şerî nebe. Gel rabûye, tu mecbûrê tê herê kî derê? Reviya, reviya dunya tiji kir, cih jêre tuneye, mecbûre li sêr welatê xwe bimîne. Bi çi awahî? Divê vê bielime. Tê bielime, tê xwe çêbike. Bi revê nabe. Tê xwe çêbike. Çima tu nikarê mezinbûniya xwe bigre? Tu negre şerê me jî li hember te nasekine. Ez her roj li ser van tiştan xwe çêdikim. Millet dipirse, ji me pir pirsan dipirse, em tim wîha cewabê didin; me şer rakir, ew dijminê lêxistiye, kuştiye û her tişt kiriye ya xwe me qewirand bi sekinandin da, artêşa gel niha li serê çîya dimîne, şer dike roj bi roj. Di van neh salande bi rastê tê bîra min jî, wexta roja ewel emelî çêbû, min got bi çi awahî wê dewam bikin? Saet saet em li ser bûn. Komek hevalin gavek avêtine, dawî wê bi çi awahî were? Tu nikarê. Dijmineke her aliyê xwe are û bî ser tede tê. Tê çito neşewite? Giranîyeke mezin heye li ser mîrovan. Dema gav avêtiye jî hay ji dawiyê tunene, çi were serî, ew hesabê xwe tuneye. Ew hesap tev tê min dibîne. Pir pir dibê em bimrin, wekî din hûn ji me çi dixwazin? Lê ji bo min jî ya muhîm, şer dewam bike, ketin nebe. Ji wê rojê heta niha ev neh sal tije dibin. Dîsa li vê sahayê bûm. Van neh salan bi çi awahî derbas bûn û bêhtir ji komeke biçûk bûn, te ev kom bi hezaran li heraber hamleyên dijmin hîşt! Bila heval hemû li ser vê bifikirin. Ew heval nikarîbûn mehekê tehammul bikrana. Xwe bihiştana, çûn. Min got ku bê wext şehîd ketin. Bi hezaran hatin girtin. Ji tunebûnê me derd. ixist tiji dikir. Sala çûyî dixwestin dîsa rakin, hemen hemen tev ji dest çûbûn, di şerê Başûr’de. Em bi çi awahî li hember sekinîn? Dijmin digot qediyan, Demirel dibêje “Paşam çi çax wê biqede?” Dibêje, “Vê buharê wê biqede.” Buhar nebû havinê. Niha lê binêrin ew bi xwe bê çareye. Jiyana me jî wekê ya miriya bû, niha bu yekî xurt, bi jiyanê ve girêdana me. Tev bi şer dibe. Ku şerê te çiqwas xurt be, tê wiqas xwe bi bend kê. Xurt bû, bû bend, bendeke ku dunya were nikare qut bike. Quwetan çêdıkin, em jî cêdikin. Netîce quweta me niha wiha bû. Di hundurde, derde çiqwas bileyizin, ne mumkun ve quwetê qut bikin. Zirara heval didin, dijmin nikare bide, dîsa jî dar xurt dibe, benda şer xurt dibe. Min got ku ez pir ditirsîm, nefes bi nefes bûm, mana min di şerdeye. Ku ev şer bisekine, bikeve wê dijmin te ji hev bixe. Tu berde Kurdayeti ya te, jiyana te namîne. Tabî tu niha hefesa serxwebûn û azadiyê dikişînê, ne hindike. Em serê salan pîroz dikin, cejnan pîroz dikin, ji bo min cejn niha mana şere. Lê jiyan ji bo we, rezîlbûnîye. Ew jiyana hûn têde ez nikarim rojekê têde tehamul bikim. Vana hîn ez biçûk dihesibînim, yanî ev şerê bûye, ev quweta çêbûye ez dibêjim zîkê mîrov an têr bike, yan têr neke, min têr nake ev şer, ne bebe. Şerkirîna me lazime ne wihabe. Hûn xwe pir mezin dîıesibînin, ewk dihesibînin lê acemîtî heye, li ku wê gavên mezin çêbibin. Ku nebe jiyan disekine. Tabî hûn jiyanê çi dihesibinin. Ez ji hevalên bi aqilre dibêjim, waye di şerde ne, li dor me xwe dicivînin, de wekê me jî xwe çêbikin. Ziman heye zimanê xwe naşixulînin, çav hena, nizanin binêrin, dil heye nizanin dilê xwe bişixulînin. Dîsa ji diherin xwe dicivînin, nikarin tabî. Ez bi vana nikarim xwe bixapînim. Wekê zarokiya min digotin, tu dêhnekî, ma kes wiha dike, kes wiha tehammul dike? Temam, belkî hûn wiha bibêjin, heqê weye, çi dibêjin bila bibêjin, lê ez jî tiştekî dibêjim. Hûn mirîne, ji xeraban xerabtirin. Zimanê te tune tu tiştekî bibêje, bike Dêhnim lê dîsa ez tiştekî dibêjim. Tu tunebûne. Heqê te yê jiyanê tuneye. Di aliyê jiyanêde tu ketiyekî. Wexta ez wiha dibêjim, ez tiştekî dibêjim. Berei egîdî bi şiklekî dikirin, niha jî egîdî wiha dibe. Tê li ser doza xwebe roj û şev. Nefes bi nefes. Ê bê welat, bê azadî, bê her tişt kiye, tuyê. Tu jiyanê dixwazê, li welatê xelkê, li Ewrûpa li Amerîka, li Afrika, li Arabistane jiyanê dixwaze! Ez dibêjim ma qey jiyan wiha tê xwestin? Ji xelkêre çi tê gotin wî dike, ji xwe re tiştekî nikare bike. Ma wiha jiyan dibê? Ez zarok bûm min ev tişt fêhm kir, tu çima wiqas mezine vî tiştî fêhm nake? Ez bahsa şerê xwe dikim. Hîn jî di meseleya şerde min got ku hîn di dema, acemîtiyê deye. Jivê şûnde wê hîn xurttir bimeşe. Em li we dinêrin, hevalên xwe, hevalên bîst salî bi minre rabûne wekê bêçareyane, ez naxwazim wana bişkînim. Ew bi xwe jî dizanin ku ji zarokekî zeyiftirin. Çima te xwe wiha hîşt? Nikare hevaltiyê bike. Birakî min heye, hate bîra min ez ji were bibêjim; xebatkareke,17-18 salin jî bi mereye, qereqoleke Barzanî hevalan bê sîlah kir, silah ji dest girtin, tabî ew bi xwe li Başûre, dibê, “Lazime mehkeme bibe.” Hesabê Berzanî wana dike. Min got li cihê xwe rûnê. Taktik wiha nabe. Feqîreke, tabî dixwaze tiştê baş bike, ditirse pir tişt wê ji dest here, belki rê qut bikin, zahîe qut bikin. Tabî nizane siyaset bi çi awahî dimeşe. Huqûq çiye, ne çiye, taktîk, gav herdem çine, ne çine wê pir nizane. Ji bo vê di destpêkêde li ser biratiyê min qetiyen bawerî nekir. Bi alîkariya bira, bi alîkariya meriyan ez gava biavêjim, imkan tunebû jê direviyam. Netîce ez yê bi heq derketim. Birakê li serê min dihere bi Talabanîre îmze dike, di şerde qereqolek tê bê sîlahkirin, xwe pir acis dike, diavêje erdê dibê “Çima wiha dibe?” Biratiyê wiha fêhm dike. Berî biratiyê jî hevaleke wiha fêhm dike . Ev 18 salin nikare xwe çêbike. Hevalên me wekî din jî kevin hene, bi qirarin, ji bo min jiyana xwe feda kirine, lakin dizanin ku tev bi sûcin, nikarin. Min di wextêde pêre got tê wiha bike, nikarîbû bikraya. Madem tu hevaltiyê dixwazê, tê heqê hevaltiyê bide. Ji bo vê niha ez xwe bi tenê dihesibînim. Dibêjin, ka merkez, nîzam, ka politik büro, kî ye, ki dikare du gavan biavêje? Ez ji bo her tiştî heme; ji bo merkezekê, ji bo çi kom çêdibin bila çêbibin, ez pêre heme, lê ew bi xwe nikarin. Şer meseleyeke mezine, ev salê çûyî jî ez dikarim bêjim tarîxa Kurda nuh çêkir, ketin jî çênabe, ne mumkune ku mîrov bi xwe xwe gêr neke. Bi aqilbe, hebek tiştê me kirîye pêrebe swe bide ser ji min bêhtir dikarin tişta çêbikin. Ez naxwazim gelê Kurd pir li ser bisekinim, pir tiştên wiha hişk pêre bibêjim, firsende ez ji bo hevalên dor xwe dibêjim, ên bi mere hevaltiyê, şer dikin, ez ji wanare dibêjim ku hay ji xwe hebin. Niha quwet heye, tu çiqwas bixwazî pereyen gel li cem minin, sîlahên gel li cêm minin, roj bi roj jî pir dibin, wek berê bêje başî, xerab têde heye, tuneye. Ku yekî ahmaq be wê xwe bixapîne, wê xwe razandin bide. Dema ev tişt tên pêşiya te tiştên ji te tên xwestin ji kezî nehatiye xwestin. Tiştek heye yan tê pê bileyize, yan tê bireve. Va serokiya bi çi awahî dimîne? Ma ez pir dixwazim? Na. Xwe wiha bihêle, wiha biparêze. Ez jî însanekim, nefsa min jî heye, ji bo xwe bijînim. Min tev berdan. Usûla min însan meşandindan kesî ne fikirî û ne jî tenezul dikir bikraya. Min tev kirin. Wexta tu dixwaze li hember dijmin xwe bihêle çi tedbîr hate serête tê wê bike. Dijmineke, te dadixe, heta ji te bê tê li hember bisekine. Ma tê di rojekêde bimire? Ew ehmaqiya berêye. Dibê ez neketime vî şerî, ez yek caran ji xwe ditirsim. Hevalên te wiha şewitîn, hevalên te wiha parçe parçe bûn, tê bi çi awahî tehammul bike. Em disekinin. Tu ne tam hevalê. Ku tu tam heval bûya heval îmha nedibûn. Nikarîbûn xwe tam bi heval kirinaya, ez çi bikim? Hevalê min jî ez bi xwe me. Ji xwe re hevalê xwe me. Niha dijmin nikare min bigre. Û nikare min bixe, zayif bike. Ji ber ku ez bi xwe hevalê xwe me. Peyveke min heye, tim dibêjim; tu bi kesî nikaribe, tê bi xwe bikaribe. Tea nêrî tu nikarae hineka mezin bikê, tê xwe mezin bike. Em hemuyan mezin dikin. Navê gelê Kurd me çêkir, ev hevalna dîsa me bilind kirin. Di alemêde navê we dîsa me bilind kir. Pir tişt mezin bûn lê hûn baş dizanin ku min xwe mezin nekiriye, vaya bi xwe bû. Çima ez wiha xwe bi deng bikim û bela mezin bînim serê xwe? Çare tune. Alîkariya min ji hevalanre kiriye, ji hezarî yek min ji xwere nekir. Heta niha alîkariya min bi dora xwere kiriye hînkirina dor xwe, elimandina dor xwe min ji xwere nekiriye. Min nêrî ez diherim, wê çaxê min got bi ser xwede. Ev hevalên te te diavêjin-Bi ser xwede, xwe xurt bike. Ji bo vê min xwe xurt kir. Di destpêkêde di nîyeta minde serokî tunebû, hevalekî hevalabûm. Min nêrî mîrov nikare bi hevalan me pir baweriyê bike, zeyifin, bê çarene, min got bi ser xwede, bi xwe bikaribe xwe çêbike. Netîce niha min xwe xurt kir. Barê herkesî min da ser xwe. Ji xayinan bigre, mijokdariya, yanî yên li ser Kurda çi dixwazin bikin ew barê wana tev niha li ser mine. Ez nabêjim hûn tev wiha bikin, lê yên dîxwazin li dor me hebekî xwe bicivînin, li dor me wiha dibêjin em bi terene. Belê, bi dil dibe, bi çûk nabînim, pirsek jî, dostaniyek wiha bi du kelîmeyan jî qiymeta xwe mezine, lakîn meseleya Serokiyê, meseleya tu bêje ez heme ji bo her tiştî tê dîqat bike. Ez dixwazim meseleya Serokiyê vekim. Ew serokên heta niha tev bûn lîsk, gunehe ji milletekîre.Mîrov wiha neke. Milletekî ketiye, tu bixwaze dikare bixapîne. Vanê din wiha kirin. Bê hudût bi dijminê vî milletire bûn dost. Tabî em va tiştna qebûl nakin. Dijmin, dijmine. Şerefa însên eve, bê şerefî jî nayê qebûl kirin, jiyana bê şeref tê çibikê? Belê, mezinên gel wer qebûl kirin, çiqwas mezinên me hebûn tevan wiha qebûl kirin. Me xwe jê dûr xist, sebeba şer, serokiya şer wiha li serê min bû bela. Em nereviyan, min xwe ba neda, me pê karîbû. Vaya heqîqete, baweri heye, xwe digihîne hukum roj bi roj. Di we de ku însanin egîd hene, lazime rastiya esasî wiha bînin ber çavên xwe. Qedera Kurdan mîrov wiha teyîn dike. Ew ketina berê rabe.

Li ser sala 9’an, ketina salan l0’an di şerde ya 15’ê Tebaxê van tiştna tîne bîra mîrov. Ez hesabê xwe wiha dikim û wiha didîm. Ez alîkariya dostan inkar nakim, ne ew bûna ne mumkune ev kar bimeşiya, lakîn wekê min gotiye, girani tev jî min da ser xwe. Yê zû ketî, yê zû fîşeng peqandî barê me giran kiriye/dike. Demirel, niha pîrekek li hember me rakiriye, ji bo millet bixapîne. Dibêje “Ez wiha xwişkim, ez wiha dayikim, bila werin li min xin.” Wexta hate Kurdistanê ev tişt gotin, Dixwaze bi navê xwişkbûniyê, dayikbûniyê millet bixapîne. Jêre maske çêkirin, ji bo millet bixapîne. Niha bi ser mede tên. Pir xwinxware tabî yên pir edepsis (bê edep), pir xerab derdikevin, ev jî jineke wihaye. Dibêje, “Ez pir bi qirarim.” Ewna çiqwas bi qirarin, ez jî wiqas bi qirarim. Dewleteke tabî pir însanan dikuje, dixwazin ordiyeke taybetî çêbikin. Ordiya taybetî çiye? Însanan bigre, ser jêke. Ordiya taybetî ji bo vê dixwaze çêbike. Ordiyek bê nizam, bê qeyd. Pîreka dijmin ji peyayê dijmin bêhtir zirarê didin mîrovan. Mana wê li ser vêye. Mîrov xwe bişidîne. Va wezîra, va reîsa li ser te çi dike dike, bi halê xwe ye, li gorî vê tê jî xwe bişidîne. Min got ku sîlahên niha me bi dest hevalan xistine, ne hindikin, îmkanên bi dest hevalan xistiye ne hindikin. Dijmin tê ser te wê te parçe parçe bike. Ê tu jî wî parçe parçe bike. Xwe bi ar ke, xwe bi bombeke, dijmin bişewitîne, tu çima sekiniye? Dijminekî bê hedef, heta hedefaa xwe digre emê bi serde herin. Ji tunebûn me heta vir anî, ez bawerim emê hedê wî bidinêyê.

Vaya hîn destpêkeke biçûke. Li ser vê destpêkê tiştên wiha mezin jivê şûnde em dikarin bikin. Ez nabêjim besî mine, ez ne wekê weme. Ez her roj li ser xwe disekinim, xwe wekê we biavêjim erdê. razêm. Na! Mirin jime tevanre heye, bes jiyaneke însaneki çiqwas tiştê mezin pê karibe ezê bikaribim pêk bînim. Çiqwas mezin ji min were xwestin ezê pêk bînim. Tiştê me heta niha kiriye jî îspat dike ku em li ser soza xwene. Di destpêkêde tevan digot, te bikujin tu ji Ankara’yê, ji gund dernakevî,vir vir vir tu wiha dike, digotin û bi min dikenîyan, te divê serê xwe parçe parçe bikin, ez çi bikim? Ez xurt dibêjim, viqas tişt vedikim, hûn li gorî kêfa xwe dimeşin, ez çi bikim. Niha dimeşe, li ser pirsên mine. Ne ku li gor ez dixwazim hûn dikin. Pirs pirsê Serokiyê’ye wê bimeşe. Madem serokiyek çêbûye, ew serokî wê serokiya xwe bimeşîne. Wê we tevan jî di bin tesîra xweke. Wekê ewên tu nizanê çawa hate kete çavênte, pozên te wiha tesir li ser mîrov çêdibe. Tê hay ji xwe hebe. Di destpêkê de ji xwe tevan digot, em nikarin bikin, em tunene, em mirîne. Ez li van peyvan gohdar nakim.. Vê jiyanê ez dixwazim bisekinînim. Sekinîm, sekinîm niha dibêjim di vî laşîde jiyan heye. Yanî nexweşeke, lakîn radibe. Birîn bûye, lakîn dîsa jî îşaretên jîyanê têde heye. Karê min eve. Ez ji bo hemû gel heşkere dibêjim. Lime dipirsin, meraq dikin, soza xwe didin bi mere dîtinan, civînan çêbikin ez tim dibêjîm, narevim, xwe pir jî mezin nahesibînim, bi rastî, bi nizam, ez pêreme. Tu caran bi min lîsk nabe. Ew hevalên xort nuh tev li me dibin, tên, dixwazin xwe û min bixapînin. Wiha nekin. Li vir me rast fêhm bikin. Diherine ku bi mirinê jî xwe didine ser, lê me nas bikin û wiha werin. Hûn xortin, ne westiyane, meseleya şer wekê agir fêhm bikin. Tim ez haziriyê dikim ji bo xwe bi çiyê gihînim. Ji bo ez xwe bi sîlahekê gihînim min hîn xwe negihandiyê. Me sîlah dane we tevan. Hinek hevalên xurt, bi bawerî me tev kirin ser hev, me ji were cih çêkir û van tiştna hîn jî min xwe negihandiyêye. Di meseleya şerde ez wiha li ser disekinim. Ev 15 salan min livir sebir kir. Jiyan çiye, ne çiye li hêlekê, karê min li hêlekê, min sebir kir. Kes wekê min di vê dunyêde ne bi leze jî, ev panzdeh salin ez sebir dikim. Ê we ne sebir heye, ne lez heye, destê we jî tim di agirdeye. Hûnê bişewitin, ez li ber we dikevim. Tên nexweşin. Hineka çavê xwe kor kiriye, hineka lingê xwe parçe kirine, tê çi bikê? Min got wiha bikin? Na! Wekê min xwe bihêlin. Ezê rojekê xwe tev li şer jî bikim, yanî ez di şerdeme, ezê xwe hîn nêzîkê bikim. Wexta ez xwe nêzikê bikim dijmin nikare bisekine. Berê digotin Cebraîl hat, nizam melîke hatin, di zemanê îslamiyetêde kafir wiha reviyan, ê me jî wihaye, wexta em herin, wekê Cebraîle, dijmin wê bireve. Va tiştna bi zanebûn çêdibin. Di zemanê Hz. Pêximber de wiha bû, di zemanê mede jî wihaye, wekê ez dikim dibe. Em ji xwe bêtir li ber hevalan, li ber we dikevin. Barê min girane, ez dizanim. Dijmin deqe bi deqe li ser meye û ez dikarim xwe biparêzim, xwe bimeşînim bi şerefa xwe, lakîn hûnê xwe çawa bikin. Hûnê xwe çawa bi rûmet bikin? Hûnê xwe çito bihêlin? Bi cehaletê ev kara nabe, tu xwe bikuje jî nabe. Tê bi dijminê xwe bikaribe, tê xwe jî dor xwe jî bihêle. Peyva min niha wihaye, hûn meraq dikin, ez wiha dibêjim. Hûn xwe rast bi ser karê xwedin hûn jî dikarin tiştna bikin, xwe bi tiştekkin. İmrê we hîn sîh-bîst, bîsttûpênc salîne. Çima nikarin xwe bişidînin? Çima nikarin mejiyê xwe bişuxulînin? Mejiyê we ji yê min tazetire, hûn dikarin baş bişuxulînin. Xwîna we ji ya me germtire, dikare baş bişuxule. Xwediyê xwe bin. Va şera me ji tunebûnê destpêkir heta vir anî, we hineka girî kir, hineka kenî kir va şera me wiha kir. Dunya li pêşya me sekinî, nikarîbû. Îlla ezê vî şerî mezin bikim, hûn jî hay jê hebin. Heta niha di şerde hêsrek jî ji çavên min nehatiye. Serkeftin çêbibe ez dibêm hin kêmasî têde heye, pê nerazîme yanî. Ez bi xwe wiha dimeşînim. Tiştên ez dibêjim te fêhm kirin, tev ji boyî gelin. Dîsa hûn dikarin pirsan bipirsin, dikarin neqda bikin. Hûn dikarin tiştna din ji me bixwazin. Çi dixwazin, dixwazin bi minre çibikin bibêjin. Hûn bi çi awahî min dihesibînin, bihesibînin, însanekî wekê we, me di rêka şehîdandeme disa xwe gihande vir. Li ser vê însanên bi rûmet, yên dost hebûn me xwe gihande vir. Hûn bî çi awahî dixwazin ez wiha li ber mîrovan dikevim, netîce jî ez dimeşînim. Ji tunebûnê niha me va milleta tev kire rê. Hûn dikarin ji min bêhtir bikin. Millet dixwaze, me wiha cewap dayê. Nizanim jê razîye, neraziye bibêjin. Tiştna wekî din dixwaze, naxwaze bibêjin. Hûn dikarin bikin, dîsa bibêjin. Tiştên hûn dixwazin ez dimeşînim, lê bêhtir jî tiştê ez ji xwe dixwazim bi xwe jî dimeşînim. Tu kes jî nikare min sekinandin bide. Dayik, pir kes li pêşiyamin sekinîn. A rast mîrov baş bimeşe. Ez ji xortanre dibêjim, va bi çi awahî dimeşe. Durust quweta we hebe bi mere bimeşin. Dîsa meşa we bi mere başe, bi şerre ne. Pêşveçûna milletê Kurd niha başe, bi xwereye, bi şerefa xwereye. Emê jivê şûnde hîn tiştên baştir bikine.

Ji bo sala dehan (di sala nehande) mîrov dikare van tiştan bibêje. Arê ez têde, yê ji min derdikeve van tiştanin. Ez dikarim bi saetan, bi rojan, bi mehan jî li ser bisekinim, disekinim jî. Sibe ezê bi hevalên çîyêre bibêjim. Ketin tuneye. Belki lingên min bişemite ez bikevim, wê çaxê girî, mirî tuneye. Tiştê ji min were xwestin ez dikim. Ji bo min megrîn. Ji were min kiriye, heta dawiyê. Bibêjin sûalin we çine? Te ez gohdarî nekirime, yekî ez gohdar kirime b ila sualan bipirse. Ji hevalan jî.

Sed salan di cihde bimînin ez dîkarim bersivan bidim.

- Nêzîkbûna Partiya Demokrat û...

---.: Me tev tev lê kirin. Me tev kirin cepheyekê. Yanî ji bo nebin muşkule ji bo wê neketinê. Emê bang li Barzanî jî kin, niha wê werin.

- ...

---.: Dunya çiye? Dunya hay ji te tuneye, te înkar dike. Ku tu xwe hal bike wê çaxê pişta te digre. Nebêjin partiyê di alemêde çi dikin, çi nakin. Partiyên Kurd yên din çi dikin, nikarim li ser wê jî bisekinim. Te xwe çiqwas kir quwet?

Tu çend saliye?

- Bîst û du salî me.

---.: 22 salî! Tu miriye, ji dezt te çi tê der? Berde partiyê alemê, feqîro, tê xwe çiqwas bi partî ke? Tê çi bike? Yan tê zû werê kuştin, an tê xwe bixapîne, yan tê xwe biavêje erdê. Wekê ez dikim, acaba tê bikaribe çend gavan biavêje? Partiyê alemê ne tiştekin, partiyê alemê tev me înkar dikin û tenezul jî nakin. Ku te bi xwe xwe nekir parti, tê ji partiyên alemê çi bixwazê? Ev tev wekê miriyane, te ev nekirine parti, tê ji partiyên alemê çi bixwazê? Hûn vaye nizanin pirsan bipirsin. Te jî nizanîbû sûal bipirsiya. Kî dizane sûalê bipirse? Belê?

- ...

---.: Bejna te jî dirêje, dijmin zû te bibîne, litexe. Zahmete. Gundiyan digot, zarokên xwe nêzîkê nekin wê bişewitin. Bi rastî hûnê bişewitin, zû zû xwe nêzîkî me nekin. Ev peyva gundiyan bû. Xwe zû bi zû nêzîkî min nekin. Zaten ji minre digotin te xwe şewitand, tu dixwazê zarokên me jî bişewitînê. Ez neşewitîme û ez hevalên xwe jî naşewitînim. Em hevalên xwe dikin qahreman, lakîn yên dişewitin jî bila hay ji xwe hebin. Ez eşkere ji tevanre dibêjim, em wekê sultaneme, ji melikekî bêhtir xwe melîk dihesibînin. Dibêje Kurdên Ewrûpa. Kurdên Ewrûpa mahf bûne, tu çi jê dixwazê? Berde Ewrûpa, yên ketine, xwe avêtine erdê, Ewrupa ji bo Kurdan me ne dêhn bin ma xwe tev li vê jiyanê dikin. Tu serê min jêke ez nikarim rojekê vê jiyanê tehammul bikim û ez ne di jiyanêdeme jî. Jiyana vir jî ez newêrim têkevimê. Ma qey quweta min tuneye? Ez ji we tevan bi quwettirim. Lê bi rastî ez newêrim xwe tev li vê jiyanê bikim. Tu vana dizanê? Te ev tişta belkî ewel ji min gohdar kir, ne? Cara ewel tu gohdar dikî, vaye ez vame. Partiyen Ewrûpa, partiyên alemê. Mirov pirsên mezin bike lê ne wiha. Ev pîrekna fêhm dikin? Çi dibêjin li ser halê we? Bêjin, çend kelîmeyan bibêjin.

- ...

---.: Bi quwetê yekitî çênabe. Zeyifin, ne mumkune mîrov bi wanare quwetê çêbike. Bi xwe ne quwetin. Ew partiyên me yên Kurd jî wihane. Mana wan ji tunebûna wan bê ferqîtire. Livir jî li gî derê jî wihane. Ji bo ku yekitî xurt çêbibe lazime li hember te quwet hebe, lê quwet tuneye. Ku yek însanekî egîd hebe, banêkin bila were cem min. Yek însanê bêje ez ji xebatêreme li hember dijmin, bila bê. Tuneye, yek jî tuneye. Meraq nekin wê werin. Lê têde quwet tuneye, vê jî bizanibin. Nebêjin bûn yek quwet mezin bû, wiha nefikirin. Ji bo ku nekevin ber lingan, ji bo nekevin bin destê dijmin, emê wana bi xwere kaşkin, bimeşînin. Wekî din sûalên millet çine? Millet çi dixwaze bipirse, jimin? Ne hacete ez bêjim li çiya, li nava millet em çi karî dikin, rojê çiqwas dijmin dikujin. Belavok, (beyan) hene her roj bi dest we dikevin, xeberên şerin, tev tercume dibin û bi dest we dikevin. Bê şerê welat di çi merhaleyêdeye mîrov dikare fêhm bike. Rewş başe. Quweta me bi çek bi ser deh hezaran dikeve. Vaya ne hindike tabî, deh hezar mîrov biçûk nehesibînin. Di arde çêbûye. Cihê dijmin girtî me tev vala kirin, nikare bi van tedbîran me hilîne. Rojê nêzîkî 50 tê kuştin. Bêhtirî me ew dimirin. Ê me jî darbeyên mezin em naxwin. Ji tu cihan em hilnayên û her roj jî quweta me li her mintigeyan zêde dibe. Roja sedek tev li me dibe. Li gî derê, li çar hêlê Kurdistanê me cih girtiye. Di sala dehande şer wê bi serkeve. Dijmin wê hîn li paşkeve, emê hîn bi kûrbûnî û firehbûnî welêt bigirin. Pirekan emê bikujin. Artêşa gel emê pir xurt û bi nîzam bikin. Xayinan emê hilîrnin. Hukmê gel wê bêhtir çêbibe. Niha çîya tev rabûne, hukum dudune, yek yê dijmine, yek yê me ye, hukmê dijmin. Tenê tuneye. Lê em dîsa xewnerojkan nabînin, zahmete, man berxwedan. Lakîn ketin tuneye, divirde nuqteyan mîrov pir kêfxweş bike ne mumkune em bikevin. Dijmin nikare me hilîne. Ji bîr nekin ku Barzanî, Talabanî nikarîbûn 24 saetan li berxwebidin. Ewna jî li ser mene. Çiqwas serhildan çêbûn imrê wana çel rojin, a me niha ez tam dikarim bêjim ku ketin tuneye. Ev tişta me çêkir. Yanî me gel rakîr. Zeman dixwaze. Karê hevalan dixwaze. Ku xurt xwe bilezînin, xurt xwe çêbikin wê zû bi serîgihînin. Ku xwe xurt nekin, li ser esasiyên me nesekinin wê dereng bi serkevin. Lakîn heta ez heme jî ez pir dibêjim garantî didim ku ketin çênabe. Bi vê meşê jî dewlet jî li ber çavê mîrov be. Niha nîv dewlete, di demeke kinde mîrov dikare xwe bi tam dewletke. Min ev soz daye, ez li ser soza. xweme, ez dikarim soza xwe bimeşînim. Ku ez hebim, ezê bi serxim. Sala dehan ya 15’ê Tebaxê ji bo milletê Kurd tev pîroz dikim. Di sala dehande dijmin bixwaze bi şer, bi şer, dijmin bixwaze bi aşitiyê bi aşitiyê em hazirin. Li ser vê em millet silav dikin. Heta niha tiştê me çêkiriye we tew dît ku em bi soza xwerene, bila milletê Kurd tev bawer bike ku ji vê şûnde bêhtir emê bi soza xwerebin. Heta niha soza me daye pir xurt nemeşiya, jivê şûnde wê xurt bimeşe. Tim bi soza xwerebin û bi silav ûi kelakên xwerebin, gohdar bin, hişyarbin, bi parastinbin. Nizanin dijmin bi çi awahî û li kur mîrov dixe. Ji bo vî awahî hişyar bin û bi parastinbin. Tim xwe di hundurê xwede heta dawiyê avabikin. Mal bi mal, gund bi gund, bajar bi bajar li helekê hişyarbûn, li helekê parastin, li hêlekê şerkirin, bila jiyana we be, jiyana milletê Kurd be. Di sala dehande hûnê hesabekî mezin bikin. Vê salê bêhtir bi sala Kurdistanê, sala milletê Kurd bikin. Di vê salêde tiştên hezar salan ji dest mîrov çûyê mîrov dikare tevan bigre. Vê salê dijmin wê were îmanê. Ji bo vê jî em hazirin. Heqîqeta me ya li derveyê partiyê ya li hundurê partiyê li ser van rastiyane. Siyaseta rast a bi ser dikeve heta niha ev siyaseta me meşandiye. siyaseta gelî, sîyaseta şer, a welatparêzî ya milletê Kurd pê razî, ya niha tevlêbûye ev siyasete. Rast bû bi serket. Ji vê şûnde wê welat bi ya xweke, azadiyê bi ya xweke.

Li ser vê dîsa em we tevan pîroz dikim, hemû milletê Kurd û gelê Kurd û dostên Kurd cejna restî cejna bi şer ji bo xwe çêkiriye têde pîroz dikim. Ji herdem bêhtir di sala dehande şerê wan aşitiya wan silav dikim û li ser vê gavên 15’ê Tebaxê pîroz dikim, dîsa şerê serxwebûnê, azadiyê li hember kedxwariyan hezar salan pîroz dikim, gel tevan silav dikim, serkeftinê dixwazim.

 

Serokatiya Partiyê .

15-tebaxê 1993

 

 

Ayrıntılar

Yayınlandı: 15 Ağustos 2012

Ji bo Kurdistan û gelê Kurdistanê tiştên roj bi roj çêdibin. Di bin serokatiya PKK’êde siyaseta dimeşe, şerê dibe ne rizgarbûna welat tenêye, hetta ne serxwebûn û azadî tenêye; nuhçêbûna însanîyetêye, rizgariya însan bi xweye. Niha hinek dibên emê wiha welat rizgar bikin, wiha gel azad bikin, meseleya me ne ev tenêyê. Meseleya me, însanê mirî, însanê bê namûs, însanê di her alîde îflas kiriyê em rizgar bikin. Wiha ez li we dinêrim, ev xortên Kurd hêviya we, armanca wan û musteqbela wan tenequzateke mezin di navêde heye. Musteqbel reşe hatiye girtin, di hêviyêde armancêde heta dawiyê jiyaneke bi şeref dixwaze. Nikare. Tabî hûn xortin, hûnê çi bikin? Ne ziman heye, ne nivîsandin heye, ne usûl hedef heye. Tiştek li ber we nexistine. Însanê Kurd di dunyêde yê li paşde mayê, bê ziman, bê çareye, bê her tişte. Dê û bav nikarin xwe bimeşînin, wê çi bidin we. Aaxeyên me, reîsên me xayînên tewra mezinin, wê çi bidin we. Mirov dinere tev direvin, xwe difroşin û wihane, wehane. Ez ji we bê çaretirim lê li ser qedera xwe min mezin lîst. Min got wiha nabe, nikarim wiha li ser lingê xwe mirî dihesibînim. Tê ji bo jiyanê xwe biezibîne, tê ji bo jiyanê xwe biçirîne, qebûl neke. Bîlakîs yek însan ji bê çarebûniyê, ji tunebûniyê wê çawa xwe bi mal ke? Min serê xwe cihê lê xistiye nema. Niha hûn min quwet dihesibînin, serok dihesibînin, lê ji min zeyiftir kes tunebû. Xwe bi xwe min xwe çêkir. Bi tenê xwe. Yek însanî ez gohdar nedikirim. Niha millet tav ji min hez dike.

Bi mirinê û bi manêre bi min reye. Çito çêbû? Ji bo hûn niha tiştne îman bikin, xwe çê bikin, ez li ser vê dibêjim. We di tarîxa partiyêde dît, we xwend, nizanim hûn bi çi awahîne, lê seyifbûniya însanê Kurd didîte, tunebûn, ketin, min hamle dikirin. Berê bi şûr dikirin, min bi zimanê xwe kir, bi tanzîmê bike, bike, bike... Hûn dibînin bê çi dibe, çi nabe. Niha em bi ser dikevin, dunya alem jî me nas dike. Lê vaya bi çi awahî çêbû? Bi çi zahmetiyê çebû? Û hîn li ber çiye?

Meseleya welat çiye? Tê bi pozê derziyê vir bikole, avê derxe. Wekê tu çîyayê Agirî bi lingê felc bimeşe. Tu xwe negihîniyê, wê li stûyê texe. Wekî din çareya te tuneye. Û sûkê kes we nakire jî, dixwazin xwe erzan bidin, ketiye, nakirin. Zarokên ji me şûnde werin wê hîn xerabtir bibin, welat tuneye, tiştek tuneye, hûnê çi bikin? Ji xwe ji niha ve em bûne rezîlê alemê. Çare çiye? Çare vayê karê mine. Xwe bi serdin. Bilezîne. Millet bi çi awahî dixwaze, ji me wiha dixwaze. Hûn niha dibînin, rêka welat vebûye, rêka jiyanê vebûye, rêka şerefa însan, çêbûna insan vebûye. We ji dest me were tabî. A hûn hezar caran bêjin şukur eve. Wekî din ew tiştên din, jiyana din tuke ruyê wê, tu qiymeta xwe tuneye. Ez niha çel û pênc salîme, her roj wihame. Ne karekî mezine û berê digotin dêhne, niha hûn dizanin, bi xwe dîbinin wekê dêhna, lê karekî maqul eve.

Ji bo çi dibêjim, yanî şer, çûna welat, şer kirin zahmete, lê ya tewra xerab jiyana berêye. Hezar caran bêjin şukur rêka welat û hezar caran bêjin pîroz be ji mere em gihiştin şerê çîyan. Bi yek sîlah hûn gihiştin serê çiyê bêjin hezar caran şukur, em gihiştine cejna xwe, gihiştine qedera xwe bi xwe çêbikin, wekî din em tîştekî naxwazin. Niha rastî eve, ji vê bêhtir tu rastî tuneye. Dijmin ji vê bêhtir tu firsendê nade te, Ez bawerim we gelek kîtap xwendin di Dewreya Şehîdên Tolhildanêde, partî çiye, şer çiye we tev ditin. Hûn bi qirarin, dixwazin, di welatde parçek çih bigrin, bi eşq, bi heyf, ev hezar salin careke ev firsend bi dest mîrov dikeve. Yekî Kurd ji vê bêhtir nikare tiştekî bixwaze. Hezar caran rûnên dua bikin, bêjin me ev qiymet girt, ev şer bû şerê me. Tê bira min min digot wexta ez bimrîm bila bêjin ji bo welat miriye bese, ez tiştekî naxwazim. Mirina reş mirina ji tunebûnê ya tewra xerabe. Niha mirin heye tuneye tu giymeta xwe tuneye, em di şerê xwe yê manêdene. Tevlêbûna we ya şer, a partiyê eve.

Dîsa em bêjin pîrozbe, we dewre qedand, hûn nêzîkî welêt dibin. Di sala bîstande bi piranî bi soza xwerebin hûnê di welatde di demeke kinde cîh bigrin. Hûnê bi parastin bin, bi tedbirbin, pir bi dîqat bin, deqqe bi deqqe. Li ser nîzam û dîsîplîna partiyê û gerîlla hûnê bimeşin. Xwe biêşînin. Tî bûn, birçîbûn, tazîbûn ji were ne meseleye. Hûnê ji tûnebûnê tiştan çêbikin. Ku hûn wiha bikin, hûnê di welat de cih bigrin. Mirin ji were ne tişteke. Qirara we li ser vê ye. We gelek soz jî da. Ji bo careke din hûn sozê bidin, berya herin, ez hatim. Soza sala dehan, soza hamleya payizî, soza di vê sala dehande parçek welat bi dest xwexin, soza tam gerîlla bimeşînin, soz tam bi jiyana partiyêrebin. Ev soze, înşallah hûnê xwediyê soza xwebin. Kes çiqwas bi soza xwerebe, ew kes wiqas mezin dibe. Tu dixwazê însan kî nas bike, binêre bê çiqwasî bi soza xwere yeki peyayê soza xwebe, ew kes bi ser dikeve, dibe serokê heta dawiyê. Em sozên we jî wiha dixwazin hûn bidin. Bi mirinê mîrov bi soza xwerebe, bi karê xwe, bi karê serkeftinê bi soza xwerebe. Soza we em wiha qebûl dikin. Ku hûn dixwazin, sozê wiha bidin, ji vê bêhtir jî sozê nedin.

Niha yek bi yek dikarin sozên xwe bidin. Xwe naskirin bide heval. Soza çûna welate.

- Navê min Eşrefe, ji Kubanê me, imrê min 16’ye. Heta sefê 7’an min xwendiye, ji ‘86’an ve partiyê nasdikim. Tevlî dewreya bûm, min fêde jê dît, ez dikarim di welêtde şer bikim.

---.: Wekê ez dixwazim tu dikarê bi soza xwerebê?

- Dikarim Serokê min.

---.: Li ser heval kes dixwaze tiştekî bêje?

- Heval heyecan pêre heye, biçe faaliyetan heta demekê, piştre here şer çêtire.

---.: Na, şer dixwaze. Tu çi dibêje?

- Ezê herim şer Serokê min.

---.: Tu ji bo welate ne? Pekî soza xwe bide.

- Ez soz didim partiyê, Serokatiya Partiyê, şehîdên serxwebûn û azadiyê, hevalên zindana, yên serê çiyan, hevalên hazir ku li ser vê rêkê bimeşim heta dilopa xwîna xwe ya dawiyê soz didim, soz didim, soz didum.

---.: Serkeftin.

- Navê min ê herekî Dîroke, ji mintiqeya Dêrikê me. Ji ‘82’anve mala me welatparêze. Naskirina min ji partiyêre bi temametî di ‘90’îde çêbû. Di ‘93’ande min qirara xwe da. Ji dewreyê ji min gelekî fêde dît. Niha qirara min a dawiyê, welate.

---.: Yanî tu hazirê, pir dixwazê herê welat?

- Hazirim, dixwazim Serokê min.

---.: Heval dikare bike?

- Ez pê bawerim, heta dawiyê Serokê min.

---.: Tu. poşman nabê?

- Na.

---.: Jiyana bi zahmeti tu radikê?

- Belê Serokê min.

---.: Tu xwe navêjê erdê?

- Na Serokê min.

---.: İmrê te çibû, xwendina te çende?

- İmrê min ketiye bîstan, heta sefê I2’an.

---.: Aîle doste?

- Doste û zengîne jî heta dereceya dawiyê.

---.: Hûn çend birane?

- Heft bira.

---.: Kes tevli me heye?

- Birakî min ji min mezintir heye, niha li Cûdî’ye Serokê min.

---.: Tu jî dixwazê herê? Aîle razî dibe.

- Zahf kêfxweşe Serokê min.

---.: Yanî xwe idare dikin, tu dibêjê?

- Belê Serokê min.

---.: Tu dikarê heta dawiyê bi gerîllare bimeşe?

- Belê Serokê min.

---.: Wekî din tu çi dixwazê?

- Dixwazim soza xwe bidim ji bo çûna welat.

---.: Bide.

- Ez soz didim partiyê, Serokatiya Partiyê, berxwedanvanên zîndanan û yên serê çiyan, gelê Kurdistanê yê welatparêz, heta Kurdistaneke serbixwe û azad çêdibe, heta dilopa xwina min ya dawiyê ez li dijminê hundur û derveyi partiyê şer bikim û girêdayîbim bi hevalên xwe û çeka xwe ve, girêdayî bim bi xeta partiyê ve. Ez soz didim, soz dim, soz didim.

---.: Pekî, serkeftin.

Temam, me sozên we girtin. Yanî ji bo çiye? Rojekê hûnê me bînin bira xwe ku di huzûra Serokiyê’de me sozek dabû, sozeke bi işq ji bo welat şerkirin, bêjin. An welat en mirin, an serxwebûn, an serkeftin, an neman. Soza ve li ser vêye. An vê welatek çêbibe cihê me têde hebe, an em vê jiyanê qebûl nakin. Serokî ji bo vêye. Bu sebep ji çûna we ya welatre. Ez jî panzdeh salin bi soza xwereme. Bi soza welat re, bi soza şerre me. Min soza xwe îspat kir. Hûn jî xurt bin, daimî bi soza xwerebin, di salên 20’ande,’25’ande, ‘18’ande, hûn ji min bêhtir dikarin -hûn di welatdene- tiştên mezin bikin. Ez tim dibêjim ku xwediya soza xwe bin. Mîrov bi her tiştî bileyize, bi soza xwe neleyize. Hûn sozê bi dil didin, bi baweriyê didin, li ser soza xwe bisekinin. Li ser van rastiyan, di sala dehande ya 15’ê Tebaxêde, li ser çûna welat em ji were jî serkeftinê dixwazin, çûna we ya li ser van rastiyan pîroz dikin.

Serokatiya Partiyê

30 Tebax 1993

Ayrıntılar

Yayınlandı: 07 Ağustos 2012

Di zilam û jinên Kurd de ketibûna di têkîliyên zayendî de di asteke herî pêş de ye. Di felsefeya gundî de têkîliya zayendî ya kor bi şev û roj heye. Di dîtinê de gelekî binamûs e, nimêja xwe dike, bi xwedayê xwe re ye. Lê belê li gor min jiyana wan hemû têkîliya zayendî ya kor e. Ev têkîliya zayendî ji asta malbata pêvajoya hovîtiyê jî şûndetir e. Tiştê tê jiyîn ev e. Çi qasî bi êş e ku ji bo vê hovîtiyê qilifê binamûsiyê lê dikin. Dema ku mirov tîne asta malbatê di wir de rastiya Kurd ji hemû aliyan ve di têkîliya zayendî de hatiye fetisandin. Di rastiyê de bi hemû aliyan ve nasnameya netewî û welat çûye, her tişt di vir de hatiye wendakirin. Vê gavê tengasiya herî mezin hîna jî ev e. Ne zilam û ne jî jin dikarin bêhna xwe bistînin. Ev tenê bi nirxandinên wêjeyî yên dirêj û siyasî ve tê vegotin.

Ji gundîtiyê, ji bo çi zilamekî baş dernakeve? Rexmî hemû hewldanan ji bo çi berpirsyarekî siyasî û leşkerî yê xwedî hêz dernakeve? Ji bo çi pêşmergeyan ji ber malbata xwe çil caran xwe firotin? Zilamê Kurd, ji bo çi ev qasî xwe firote Ewrûpayê? Ji bo malbata xwe û ji bo kar rojê çil caran parsekiyê ji dagirkeriyê re dike. Ji bo qaşo malbata ku xwedî namûs e, heta tenê ji bo jiyana xwe ya ji rêzê rizgar bike, li hemberî mûçeyekê (maaş) tiştekî ku nefroşin nîne. Ma rûmet û namûs maye? Exlaq li ku dera vî tiştî ye? Lê belê tenê vê xilas bike li hemberî îşkenceya dinyayê berxwe dide dikare ji çolên Erebistanê biçe wî milî dinyayê Swêdê. Ev di heman demê de dramek e.

Şoreşger ji bo pirsgirêkan bi qaliban nêzîk nabin. Ew dizanin bi şêweyên afirandêr û bikaribe ber bi rizgariyê ve bibe nêzîk bibin. Wê demê hun dê çawa nêzikî van pirsgirêkan bibin? Ji ber ku hem min weke takekes jiyan kiriye, hem jî hêza min a çavdêriyê ya giştî heye dibêjim, li gor min ji beriya her tiştî pêwîst e azadiya zayendan were pêkanîn. Pêwîste têkîliya zayendî ji xapandinê, ji xistinê, ji bûyîna amurê avakirina mal û milk û malbatê derbikeve. Heta pewîste mirov têkîliya zayendî ji amurbûna ketinê derbixe. Ji ber ku têkîliya zayendî her dem weke bûyereke gelekî şerm tê nirxandin. Têkîliya di navbera zayendan de, têkîliya zayendî weke tiştekî gelekî şerm tê bidestgirtin. Gelo ma ev nêzîkbûn rast in? Ger em li gor zanistî, li gor zanista azadiyê lê temaşe bikin girêdaniya têkîliya zayendî bi paşverûtiyeke mezin ve, bi girtîbûnê ve, bi pêşketina civaka çînî û bi pergala mal û milk ve heye û heta ev yek weke nîşaneke vê ya herî ji rêzê û hêsan e. Di vir de tawana herî mezin ku li hemberî mirovahiyê hatiye pêkanîn, bingehê bêexlaqiyê di bin navê exlaq de derdikeve holê ye. Bi namûsbûna di vir de navê rûyê wê yê din bênamûsî ye û rûyê din ê girêdaniya zêde bi mêrê xwe ve jî fahişetî ye. Her du jî bi hev ve gelekî girêdayî ne. Van hemûyan di Kurdistan’ê de civaka me fetisandine û dinya me ya hizirandinê tune kiriye. Ango derfet nedaye ji bo pêşketinên ku jê re tê gotin, taybetmendiyên netewî û rastiyên siyasî. Hun dikarin vê hizirandinê bêhtir bi pêş bixînin. A herî girîng jî hun dikarin li ser pêk bînin.

Ez weke zayendekî xwe hindekî azad hîs dikim û şerekî min ê herî girîng jî ez xwe di asta azad de dihêlim. Gelo ma min bi vê yekê ve çi bi dest xist? Gel bi azadî, jin jî hindekî din bi wêrekî nêzikî min dibin. Ma gelo min ji bo gel got, bibêjin “Bijî Apo?” di carekê de her kesî li her cihî ev tişt got. Ma gelo ez jinê dikişînim gel xwe? Ger hun balê lê bikişînin, di we rêhevalên jin de pêwendiyeke kûr bi pêş dikeve û ji ber vê pêwendiyê di dîroka Rojhilat a Navîn de cara yekem ev qas jin bêtirs li serê çiyan çekê digrin destên xwe. Me rê ji vê yekê re vekir. Gelo ma ez nebûma dikarîbûn gavan biavêjin? Çepê Tirkan jî heye, bila gavan bidin avêtin. Misoger e ku girêdana vê bi sererastkirina jiyana min ve heye. Ji ber ku min dev ji asta xwe ya azadiyê berneda, civak û jin ber bi azadiyê ve diçin. Hunê hindekî bizanibin ku vê lêkolîn bikin. Rewşa azadiyê çi ye? Jin ji bo çi ber bi wê ve diçe? Ger mirov balê lê bikişîne, bûyera hezkirinê bi pêş dikeve, hunê hindekî dakevine çavkaniya vê yekê. Ev hezkirin çawa bi pêş dikeve? Pêwendiyên min hene, pêwîste ez ji bo gel berfireh bihizirim. Misoger bi sebreke mezin û rik li ser xebatan bim. Ji bo we jinan jî her dem ji bo cihekî diyar şer bikim, ji bo asta azad û têkîliyên azad şerekî bidim. Gelekî li pêş çav e ku min bi hêzeke kişandinê ya mezin ve jin kişandiye azadiyê. Gihiştina hindek encaman çêbû. Hindek pêşketin derketin holê. Bibînin ku rewşa min, rewşeke ku hindekî kar dike ye. Ez nabêjim, tiştê ku ez dibêjim misoger rast in û yekcar van qebûl bikin. Lê belê hindekî lêkolînkirinê bizanibin. Herî kêm ger hun girêdanê baş çêbikin, hunê bikaribin mifteya avsûnî ku digihê asta azadiyê bi dest bixin. Ev li gor min mifteyeke herî xwedî nirx e. Ev yek ji bo nîqaşê jî vekiriye.

Ez di vê mijarê de dixwazim gelekî wêrek tevbigerim, her kesekî gotiye jin û bi ser de çûye. Nazim Hîkmet jî gotiye, “jina me ye, di sifra me de piştî gayê zer xwedî cih e” û bi ser de çûye. Ji hizirandina zarokeke xemilandî heta bi gelek taswîran diçe. Ango ku gelekî wêjeya wê hatiye kirin. Di encam de weke topeke di bin lingan de diçe û tê, heta dawiyê rewşeke xirab derketiye holê. Jinê di rûmet û şerefê de, di beşa duyem de cihê xwe girtiye. Gotina wê zêde nayê guhdarkirin, zêde cidî nayê girtin. Di pêvajoyên biryarên civakî û siyasî de cihê wê weke mirov tune hesab e. Ew qasî kêm e. Di mijarên leşkerî de jixwe cihê wê tuneye. Di malbatê de jî cihê wê weke hatiye diyarkirin, “piştî gayê zer” tê. Eziyet û mineta dinyayê tê kişandin. Lê belê vê rewşê bi vî rengî qebûlkirin û ji vê re jî gotina rûmet li gor min heqareta herî mezin e ku li mirovan were kirin. Li dijderketina min her cureyê têkîlî û zewacan ku dibe encamên bi vî rengî heta çanda wê ji ber vê yekê ye.

Ger hun lê temaşe bikin, sebra min mezin e. Ez mirovê rêgezê me. Ez bawer nakim ku yekî din bi qasî min hêza girêdaniya rêgezan bi tebat nîşan bide. Kesekî ku hindekî min nas dike, ji bo min dibêje, “navê te birêz rêgez e?” min bihîst ku berpirsyarek wisa dibêje. Digotin, “em cara yekemîn, li rastî yekî tên ku jiyana xwe li gor rêgezan sererast dike.” Pêwîstiya min nîne ku ez kesekî bi erzanî bi xwe ve girê bidim. Lê belê doza civakî a mezin û rêhevaltiya mezin û dîsa ji bo gihiştina vê jiyana min bi xwe ye. Me ji civaka Kurd ya bêziman, kesayeta Kurd a ku hezar caran tune bûye ev qehreman afirandin. Nirxandina gav bi gav çawa hatine xeta qehremaniyê ne zehmet e. Ez nabêjim her tişt bi min dest pê dike, lê belê pêwîste ku mirov hewldaneke wiha jî baş bibîne. Hun dijmin bin jî vê yekê rast binirxînin. Bi wî rengî ye ku serokê artêşa Tirkan jî min rast dinirxîne. Ji kesayetên ku nedikarîn nefesa xwe bistînin û ji siya xwe ditirsiyan, afirandina vê rewşê gelekî girîng e. Heta ev yek tê wateya her tiştî jiyan bi xwe ye. Pêwîste mirov rêgezê wê jiyanê bizanibe.

Di rastiyê de min bala xwe da rizgariya we, pergala têkîliya her zilamekî bigrin dest. Zilam xwe nade karên bi vî rengî, heta van tiştan bêwate dibînin. Hevalên me demeke dirêj e dibêjin, ew dixwaze bi van jinan ve çawa Partiyê bimeşîne û me vedibînin. Ev feraset demeke dirêje li ser pişta min weke barekî bû. Ew têkîliya taybet a ku min pêş xistiye, hemû têkîliyên ku piştre her kesekî ji bo weke ezmûnekî xwekuştinê dihizirî û weke ku min karekî herî xeter kiriye dinirxandin.

Ji ber jinê tiştê zilam û hun rêhevalên me yên jin qebûl dikin, bûyîna mal û milkê yê nêzîkbûna hestyarî ya ku destpêkê nîşan daye ye. Zilam dibêje ji sedî sed jin malê min e, hun jin jî dibêjin “ez wisa bûm” ma hêsan qebûlnekirina min xerabiyek e. Bêyî ku jin û zilam werin dahurandin hindek rastî çi hatin, hindek li gor rêpîvanên malbatê, hindek li gor rêpîvanên mal û milk, hindek li gor erk û hêzên xwe dikevine nava nêzîkbûnan. Tiştê ku piştî vê bi pêş dikeve jî girêdana jinê ya bi malê û zarokan ve ye. Pêwîste mirov bi rengê ev çi qasî exlaqî ye, yan jî çi qasî xizmeta azadiyê dike binirxîne. Rexneyên di vê mijarê de gelekî berfireh in û dahurandin jî gelekî pêş de çûne. Gelo em bi kirina vî tiştî ve, gelekî we tengav dikin an jî gelo em pergala we serûbin dikin? Dibe ku ev hemû jî çêbibin, ez li rewşên ku derdikevine holê temaşe dikim ez tê digêhim ku dinya we ya hestan hilweşiyaye û ev ji bo bertekan rê vedike. Min hin dîtin nirxandin, li gor wan ez zilamekî bixof im. Nirxanên weke ma balkêş e mirov nikare bihizire yan jî ev gel Rêbertiya xwe nas dike, ma gelo dizanin Rêber bi vî rengî ye? Heye. Ez van hevokan him bi tirs dibînim, him jî bi xwe îftîhar dikim. Ji ber ku ez wiha me, ez ji bo xwe dibêjim bravo. Min ji dîrokê û rastiya koletiyê toleke baş wergirt. Ez xwe bi hêsanî naecibînim. Lê belê di hindek xalan de min hindek encamên bingehîn girtin. Di mijarên kê û kîjan hest em hilweşandin de hunê hindekî hişmend û ji dil bin. Hindekî baweriyê bi xwe bînin û xwe nas bikin.

Ew nêzîkbûnên ku we jiyane çi bûn? Hun jin û civaka Kurd gelo dizanin? Zarokên deh diwanzdeh salî girtine dane zilamê temen mezin, gelo wan tu caran hezkirin û rêz dîtine. Serê wan ew qasî dixebite? Gelo ma tu tercîhên wan û raweyên wan ên hezkirinê çêbûne? Gelo ma ew layiqê tu hurmetê bûne? Hun baş dizanin ku pêwîst e, ji bo vê bersiva, naxêr were dayîn. Destên wan û dilên wan vala ye. Zimanê wan hatiye girtin, çavên wan hatine korkirin. Bi rengekî girêdayî li cihekî hatine rûniştandin. Şerê min li hemberî vê yekê ye. Dibe ku dibêjin, “mafê her kesî ji bo dinya hestên erzan û têkîliyeke erzan a bi destxistinê heye.” Heta hun baş dizanin ku tê pirskirin, “tu çawa PKK di vê rewşê de dihêlî? Ev qas jin û zilam bêyî ku bizewicin çawa têne girtin? Hevalekî digot, “jin û zilam weke agir û barûtê ne, tu çawa di nava hev de digrî?” wê provakatorê jî digot, “emê di nava 48 demjimêran de pirsgirêkê çareser bikin. Kê dê bi kê re bizewice biryar bigrin, pirsgirêkê ji binî ve çareser bikin.” Di vê mijarê de provakatoran soz dabûn hev û digotin, “ger em Partiyê bikin destên xwe, emê we malên ku hun dixwazin, têkîliyên ku hun dixwazin de bigrin.” Bi sedan heta bi hezaran xebatkar bi vê riyê bêbandor hatin hiştin.

Ger mirov baş lê temaşe bike, çîrok heman çîrok e. Ha zilamê li gund têkîlî bi vî rengî bi dest girtiye, malbat avakiriye, ji xwe re pîrek aniye, bûye mêr, ha di nava refên me de hatiye kirin, ji hev ne cihê ne. Gelo me jin û zilam serbest bihişta ma dê çawa çêbûya? Weke wan bi xwe digotin, yek kes nediçû Botanê, dê biçûna li Ewrûpayê bijiyana. Gelo ma hun dikarin mirovê li Ewrûpa dijî bikujîn jî, serê wî jî jê bikin, bibêjin, “were tu bûyî dewlet, te serxwebûn bi dest xistiye” û bînin welatê wî? Gelo ma hun dikarin kesekî bikîşinin şerekî wiha bi zehmet? Ger em li ser bihizirin, emê bibînin ku ev yek ne gengaz e. Wê rûberûyê her şêweyê heqaretê, her biçe ber bi komkujiyan ve biçe, lê dîsa ew ji xwe re weke çarenûs diyar kirine. Kê çi ferzî kê dike? Ferzkirinên min çibûn? Di serî de rastiya xwe binasin, ji bo vê yekê PKK’ê û ji wê wêdetir sosyalîzma di nava PKK’ê de nas bikin. Herî dawiyê de jî xwe weke zayend nas bikin. Pêwîste em vê platformê vekirî bihêlin. Nûbûna herî girîng a ku em nîşanî we bidin, ew e. Hun platformeke vekirî bihêlin ku bikaribin xwe azad binirxînin. Destpêkê em derfeta hizirandineke ku xwe ji kaprîsan û ji azweriyan xelas kiriye pêşkeş di­kin. Hun bi vê re bi rê bikevin, bi hev re nîqaşê pêşbixin, ji bo hev tiştên rast ferz bikin, çarenûsa xwe nîqaş bikin. Ji ber wê yekê jî pêwîst e kes ji bo tu kesekî nebe asteng. Bi taybetî ferzkirinên hemberî hev bila sînoran zêde tengav nekin. Tengavkirina sînoran nayê wateya “tu bûyî yê min û ez bûme yê te, hev kor nekin. Bi hezkirin û rêzdariyê ve dagirtî bin, lê belê kesek xwe nêzikî rewşên ku em dikarin jê re bibêjin, tengavkirinên fîzîkî ango tacîzê nebe. Ev yek hîn zêdetir ji bo we pêwîst bû. Ji ber ku pêwîstiya we bi hindekî hizirandinê û xwe komî serhevkirinê hebû. Ev yek ne ji bo komekê dihate kirin, ji bo dîrokê dihate kirin. Ji bo pêvajoyeke dîrokê gaveke azadiyê bidine avêtin, dihate kirin.

Azweriyên we û şêweyê we yê hatina tekoşînê, hiştiye ku hun heta qirika xwe bikevine nava hêrsê, min li hember vê yekê li ber xwe da. Ji bo vê jî min hindek nêzîkbûn bi pêş xistin. Min pirs kir ev çi azwerî ye? Min ev azwerî guherande welatparêziyê, têgihiştina gel, naskirinê û girêdaniyê. Me ev mijar him berfireh nîqaş kir û him jî me xwest em wê ferz bikin. Ev ferzkirineke rast e. Ji ber ku ez ji bo berjewendiyên we bi qasî nêvenga nîqaşê ya wekhev û azad bidim ew qasî jî maf û berpirsyariya tercîhkirinê didim we. Lê belê gelo ma tiştê girîng ev bû? Gelo ma ya girîng xwe tunekirin bû? Tişta girîng fêmkirina vê rastiya dîrokî ye. Gihîştina rêgeza rizgariya giştî ye û bi vê re jî rizgariya kes pêşxistine. Hate xwestin bi we re têkîlî di vê çerçoveyê de were sererastkirin.

Piştî van diyarkirinên giştî di pratîkê de ji bo çi hîn jî hindek pirsgirêk tên jiyîn. An jî rewşên ku mirov dikare jê re bibêje sîxuriya objektîf derdikeve holê. Sedema jiyîna vê tênegihiştina rêgeza azadiyê ye. Sînor neanîna ajoyan e. Yan jî hêza avakirina girêdana siyasî nîşan nedan e. Siyaset xetek e, ev xet her ku diçe dibe rêxistin û çalakî. Ji ber ku bi wê re girêdanî nayê avakirin tê xwestin azweriyên bêrêgez were bilêvkirin. Di vê mijarê de em hindekî astengiyan çêdikin. Tişta rast ferz dikin, ev jî bi helwestên tund ve tê pêşiwazîkirin. Di encam de ev entrîka û paşbêjiyan derdixê holê. Ev jî dihêle ku pêşiya pêşketinên ku çêbibin were girtin.

Di vir de em Yalçin Kuçuk bi bîr tînin, di nivîseke xwe de dibêje, “Ocalan bi bûldozeran mêjiyan –ez dikarim li ser vê dilan jî zêde bikim- cot dike û gulan diçîne, mêjiyan vediguherîne baxçeyên gulan.” Di rastiyê de ew me lêkolîn dike û digihê hindek encaman. Bi rastî jî zewiya Kurd encax bi bûldozerê were cotkirin û ger hindek tov werin reşandin dibe ku gul an jî gihayên cuda şîn werin. Di bexçeyê Kurd a niha heyî de ne gul ne jî giha heye. Baxçe hatiye şewitandin, xirabe ye. Lîtav e. Mirov nikare ji bêhnê û ji nefretê jê derbas bibe. Ew kesên ku hindekî hêzên wan ên nêzîkbûnê hene dikarin vê yekê bibînin.

Dibe ku hindek ji we hez bikin, di vê mijarê de ez hindekî jinan û keçikan şermezar dikim. Ez zêde tolhildêr nînim. Lê belê rewşên ku nayên efûkirin tên jiyîn. Dîsa jî em wan efû bikin. Hindekî digihîne astekî ku devê wan dikare axaftinê bike, hindekî digihên hêza hizirandinê lê belê ji ber ku nikarin xwe ji hemû aliyan ve bi pêş bixin dikevin nava rewşên gelekî xeter. Ma gelo wan çi kirin ku çi dixwazin? Kîjan şer meşandin û dixwazin çi bistînin? Gelo hewldanên me heta ku derê fêm kirin? Ez bawer nakim derdê van ê Kurd fêmkirinê û di Kurdistan’ê de jiyînê zêde hebe. Tê xwestin ku xaleke girîng were derbaskirin. Lê belê di hemû provakatoran û oportunîstan de hewldanên ku di pêvajoyên bi vî rengî de ji cihê herî jiyanî derbeyê lê bidin heye. Tenê di vê mijarê de na, di gelek mijarên cihêreng de min bi sedan mînakên vê yekê dîtin. Mînak, şer di dema krîtîk de ye û ger rast nêzîkbûn çêbibe, dê gavê gelekî mezin werin avêtin, lê belê mirovek derdikeve holê û oportunîzmeke wisa ferz dike ku derfetên xwedî nirxekî zêrîn tê wendakirin. Bingehê van ê çînî heye. Wisa ye ku mirov dikarin bi min re gelekî balkêş bimeşin.

Hun baş dizanin ku ez bi astengiyan re şer dikim û dixwazim xwe nexapînim. Astê civakî û pîvana edaletê ya ku ez dibêjim xwe nexapînin gelekî girîng e. Em sosyalîzmê temsîl dikin. Ji bo têkîliyan ên diperçiqînin û tenê perçiqandin bi qasî ku raberkirina hêza teorî ji bo pratîkê jî gelekî girîng e. Tu kesek vê jî nahesibîne, naxwaze hîn bibe. Ji ber ku bêdil in. Tiştê ku min kiriye, neqebûlkirina vê bû. Li hemberî girtîbûneke mezin me bi serê xwe şer kir. Hun jî dikarin bibêjin, em ji bo azadiyê şer dikin û dijîn. Lê belê gelo ev yek bi hewldanê me ve çi qasî digihên hev, hun çi qasî girêdayî me ne. Tengasiyeke we ya hundirîn çêdibe. Hun vê dizîvirînine bertekê û nerihetiyê. Bi vî rengî di dilê we de ji bo me cih namîne. Heta hîn wêrekbûna min, hîn zêdetir hatina min a hezkirinê xerab tê dîtin.

Hemû jin, gelekî binirx dîtin şopa hêza kesekî bihêz e. Ev yek me ji bo we vekirî diyar kir. Ez ne li pey avakirina ast û haremê bûm û hîn jî di asta xizmetkarekî de me. Ez ji bo we xizmetê dikim. Gelo ma we dikarî ji mêrê xwe, ji evîndarê xwe pêwendiyeke wiha bidîta? Gelo evîndarekî we hebe ku bi vî rengî were derdê we guhdar bike, ev qasî xitabî dinya we ya hundirîn bike û pêwendî nîşanî pirsgirêkên we bike hebû? Hembêz dikir, bi we şadibû û du rojên din rûhê we derdixist. Ev gelekî vekirî ye. Ez zilaman herî kêm bi qasî we nas dikim, azweriyên we avahiya we ji bo vê yekê gelekî vekiriye. Hun di nava lewaziyan de ne. Wê ew bi kar bianiya heta dawiya temenê xwe we dê jiyaneke aloz bidomanda. Gelo ma ev yek tiştekî gelekî xweşik e? Gelo wê wendakirinên we yên mezin çênebûya? Berî her tiştî ma gelo mêrxasiya we, kesayeta we bêyî ku pêş bikeve ji dest nediçû. Gelo tiştên ku hatine wendakirin, qet nebûn? Van tiştan nîqaş bikin. Dibe ku zilam baş jî nêzî we bibe, we baş biparêze, gelekî hez jî bike, we kêfxweş jî bike lê belê gelo ma bi rastî jî kêfxweşî ev e? Wêneyê malbatên kêfxweş ên bi vî rengî têne çêkirin, gelo ma bi rastî jî wiha ye? Hun dema li civakê temaşe dikin wiha nebûna wê bi çavtirsandî pêşwazî dikin û dibînin. Gelo ma di têkîliyeke bi vî rengî de aramiya keçeke ciwan çi qasî tê parastin? Rêzdayîn û nirxdayîna wê çi qasî çêdibe? Li derûdora xwe ya herî nêzîk temaşe bikin, gelo çi qasî rûmeta we heye? Ger hizirandinên mirovekî asayî ji rêgeza azadiyê ya bingehîn û xeta siyasî qut bibe ew dikare her cure çorsiyê bike. Hele ku li şûna azweriyê ajoyên xwe rakirina ser lingan hizirîbe, ji wî her cureyê belayan derdikeve. Ji bo wê jî dê bibêje azadî, azadiyê jî bi vî rengî tê digihên. Ev nêzîkbûneke gelekî erzan e û wan îflah nake. Dîsa jî hilbijartin a we ye.

Tiştê ku ez dixwazim bikim, bikaribim derfetên hilbijartinê jêhatiya ecibandin û hilbijartinê biafirînim. Ji ber ku xwe pêşkeşkirina min a ji bo we, ne encamê ketîbûnekê de ye. Di rastiyê de dixwazim vê yekê bi we bidim hîskirin. Ew mirovê hun ji xwe re weke Rêber dizanin jî, di mijara jinê de pêwîste bi we re weke evîndarekî mijûl bibe ew qasî xizmet bike. Ji bo azadiyê jî wêneyeke ew qasî vekirî çêbike ku hun xwe nexelitînin. Pêwîste hun bibêjin ger Rêberek jî wiha dike, mirovên li hemberî me gelo dê çawa bike? Hunê bibêjin ku Rêberek ev qasî serdest e û bihêz e, wiha nêzikî me dibe, tuyê ji bo çi nêzîkbûneke wiha nîşanî me nedî? Pêwîste mirov vê di we de bîne rewşeke xwestekê. Ev jî her ku biçe bigihê asta tekoşînê. Ev şerê we yê azadiyê ye. Hun dizanin ku ev nêzîkbûneke gelekî bihosteyî ye. Ez nabêjim artîstiyê dikim, lê belê gelo yê ku min di vê de dihelê kî ye? Gelo em wiha nekin, ma em dikarin bi qasî milîmekî gavan bidin avêtin? Gelo ma di vî karî de kesên xwedî nêzîkbûnên azad in, weke we derbikevin? Ger hun bibêjin, “di rastiyê de heta vê derê ye, pêwîstiya me bi hilbijartina azad nîne, ya ku em biecibînin me ecibandiye.” Wê demê ezê ji we bipirsim, we ji bo çi şoreşgeriya xwe bihêz nekir, ji bo çi hun hatine vê derê? Ji bo çi hun binketî ne? Ji bo çi hun nikarin hêz bidin karekî rast? Li jiyana xwe temaşe bikin, hun dê bibînin ku ev yek bi vî rengî ye. Ji ber wê jî hun kêm in, di nava xeletiyan de ne. Misoger pêwîstiya we bi veguherînê heye.

Hun dizanin ku nêzîkbûneke bi vî rengî çi qasî pêwîst e, diyare ku hunê ji nêzîkbûneke wiha encamên herî girîng derbixin. Ev tişt eşkere derdikeve holê. We ji bo çi xwe xiste vê rewşê? Min ji bo çi xwe xiste bin xizmeta we, ma ev yek pêwîst bû? Ez van pirsan ji we dipirsim. Ji ber ez şoreşger im. Di destepêkê de min tu caran nekire pirsgirêk û li ser pirsgirêkan ez bi caran rawestiyam. Di hizirandinê de û di helwestan de jî gelekî şaşitî hebûn, bêyî bipirsim bi ser we de hatim. Hindekan ev yek weke ferzkirin fêm kirin, bi we re ez dem bi dem axivîm, li gor min dibe ku keçeke me, jineke me îro bibe perçeyekî welat. Di rastiyê de ev yek hindekî rast e jî. Di rastiya jinê de, rastiya me ya civakî û netewî hîn jî dijî. Zilam jî ji ber nokeriyê, xerîbûnê, ji ber ku xwe rojê çil caran li ber dijmin tewandiye tune bûye. Ji ber vê sedemê ew nikare nirxên netewî zêde temsîl bike. Jin çi qasî paşde be jî –jina ji bo Botanê Kurdê bêriya çar hezar salan temsîl dike- zêde ber bi bişaftinê ve neçûye. Her jinek di rastiyê de weke nirxeke netewî ye. Yê ku baş temaşe bike dikare vê yekê tespît bike. Ji ber wê jî pêwîst e weke parçeyeke welat were pêşwazîkirin. Dibe ku hun bipirsin “em kesên bêhnpêketî û tunebûyî ne, ji bo çi tu wiha weke helbestan dihizirî? Ji bo çi xeyalên te ew qasî mezin in?” Welatparêzek jî pêwîste wiha bihizire. Ev şêweyeke baş ê hizirandinê ye, xeyalekî baş e. Jin weke parçeyeke welat pêşiwazîkirin û wisa hizirandin mezinahiyek e. Her çi qasî hun layiqê vê yekê nebin jî pêwîst e mirov we bîne vê rewşê. Ma gelo xirabî di kû dera vê de ye?

Di rastiyê de rûmeta jina Kurd piştî gayê zer tê. Te çawa bi dest girtibe dê wiha be. Ma aliyê vê yê mirovî heye gelo? Jinê ev qasî ji dîrokê welat û ji çandê qut bigre dest piştre jî bibêje, canê min û malê min, bi ser de biçe. Bêrêzî û ferzkirina herî mezin di vir de ye. Têkîlî û azadiya zayendî ku xwe dispêre vê, gelo çend qirûş qîmeta wê heye? Azweriya te şiyar bûye û te hembêz kiriye. Ev tişt dibe rêgeza koletiyê, rêgeza lawiriyê heta dibe xerîbiyê û dagirkeriyê. Di vir de rêxistinbûyîn û çalakî nîne. Vaye feraseta gundîtiyê ya rastiya têkîliya zayendî, ya kor ku bi şev û rojê li rastê ye. Ma ev azadiye yan ev namus e?

Ez ji karkirinê eciz nabim, çawa ku ez di zaroktiya xwe de bi coşa hevaltiyê tevdigeriyam, hîna jî wiha me. Di hizir û jiyana min de kesayet xistina pîrek, an jî zilamkirina sexte nîne. Ez di jiyana xwe de cih nadim van tiştan. Ev yek bi min gelekî kirêt tê. Hevjînî tiştekî xirab nîne, lê belê gelo hevjînî çawa pêş dikeve? Ev yek ji bo min hîn jî pirsgirêkeke şer e. Şer û mijûlbûna mezin dema ku ber bi vê yekê ve diçe girîng e. Ji bo hindekan riya ku diçe hezkirinê weke av vexwarinê ye. Lê belê ev gelekî zehmet e. Li gel me riya ku diçe hezkirinê vekirî hiştin bi şerekî dijwar ve gengaz e. Ez dahûrandinan kurt dikim, lêkolînekirina vê guneh e. Devê wan hindekî axaftin dike, wê jî gelekî xirab bi kar tînin. Ez ditirsim, gelek dê bikevin rewşeke wisa ku ew hewldanên ku hatine kirin, dê înkarbikin û hewldan vala biçin. Dê vê fêm nekin û biçin. Encamê vê baş nabe, yê ku dîroka xwe û hewldanên ku hatine pêşxistin înkar bike, ne dibe sosyalîst ne jî di riya rizgariyê de dibe xwedî ezmûneke qayîm. Dê rewşa wan weke li welatên Rêel Sosyalîst de bibe.

Hun di têkîliyan de gelekî zehmetiyê dikişînin. Baweriya we ya bi xwe gelekî lewaz e. Pêwîste mirov wêrek be. Di vî alî de ger hun bixwazin, ez dikarim xebatên jinê bi sînor bikim. Lê belê ez ditirsim hun xwe wenda bikin, ji ber ku ez bawer nakim zêde piştgiriya we hebe. Ez bawer dikim ku min hindekî tekoşîna jinê di teoriyê de û di pratîkê de wateya wê ya rêxistinî çi ye, fêm kiriye û ez vê yekê dikarim bimeşînim. Lê belê rewşa sabotekirina vê xebatê heye, di vê mijarê de hun bi xwe dikevine nava kêmasiyan. Ev jî min dide hizirandin û dihelê ku ez tedbîran bigrim. Ger baş were temaşekirin, ev nêzîkbûn hetanî dawiyê zanistî ne û ji bo azadiyê bangewazî ye. Pêwîste mirov bi jinê ewle be, pêwîste mirov him jê bawer bike ku bi wê re jiyan dê hîna baştir were pêşxistin, him jî pêwîste mirov di nava hewldanên wê yên taybet de be. Pêwîst nake ku keçik xwe bikin nava zehmetiyan, em zêde tiştan ji wan naxwazin. Pêwîst nake ku hun bikevine nava hewldanên weke “em bibezine şer, çekê hilgirin, bibezine çiyê û yan jî pêwîst e ez xwe bipeyitînim” jî. Pêwîst nake hun xwe bi qasî hin azweriyan girêdayî hîs bikin. Pêwîst nake ku hun xwe bi zincîrên koletiyê ve jî girêdayî hîs bikin. Ez jî di nav de li hemberî we tu sazî û kes ne li hemberî zayenda we, ne jî zayendîbûna we, dikarin bibin xwedî bandorekî ferzkirinê. Hun dikarin hetanî dawiyê azad nêz bibin. Pêwîste ku jêhatiyeke we ya hilbijartinê hebe. Pêwîst e ku hun bikaribin xweşikbûnê bibînin. Heta hun wê bikin malê xwe.

Dema ku jin bû mijara gotinê em nikarin wê ji jiyanê qut bigrin dest. Di Kurdan de “jîn” him tê wateya jiyanê û him jî tê ya jinê. Ev penaseyeke gelekî rast e, lê belê gelo ma ev ketiye çi rewşê? Li gel me jiyan jehr e, stirî ye, di nava birînan de ye, belayeke ku bi navê wê dikevine nava her cureyê bênamûsiyan. Jin jî di vê jiyanê de zayenda herî zêde hatiye katalîzorkirin û wiha jî tê bikaranîn. Armanca min ew e ku ez jiyanê bînim astekê mirov bikaribe bijî. Me xwest em wêneyekê ava bikin, me got ku ji jinê jî serok derbikevin, demeke dirêj e bi hindek rêhevalên me yên jin re, di vê mijarê de em kûr bûn. Ez hizirîm ku dibe hindek pêşketinên girîng çêbibin, ev xebat taybet bû û hindek tişt afirandin. Di vê mijarê de pêşketinên gelekî girîng hatin pêkanîn. Di dema pêş de wê bandorên hîn mezintir, di vê xebatê de werin dîtin û jixwe hatiye dîtin jî.

Di hemû rabûnên gel de xebatên me bandorên diyarker pêk tîne. Ew jinên ku berxwedaniyên mezin kirin û çûn şehadetên mezin, me ew afirandin. Ew berhemên van xebatan in. Hindek xayin derketin, lê belê beşeke mezin ketine rewşa qehremanan. Pêwîste ez Bêrîvan a ku li Cizîrê cara yekê şêhîd ket bi bîr bînim. Dibistana seretayî qedandibû û ji bo li zarokên malbatê binêre çûbû Ewrûpayê. Di nava me de jî bû perçeyeke azadiyê û derket. Ev di nava pêvajoya ku bi min re kete têkîliyan derkete holê. Berê koleyeke reben bû, axaftin û ken nedizanî, piştre dît ku çi qasî qîmet tê dayîn, bi vî rengî bi sedan jinên azadîxwaz hene. Ma gelo rûmetdayîna me anîna asteke şervantiyê xirab bû? Dibe ku azweriyên xwe nejiyan, lê belê di dîroka gelê me de cihê xwe yê pîroz girtin. Tê xwestin ku ev tişt hemû şaş werin nirxandin. Di rastiyê de ev pêşketinên ku hebûna netewekî ne û rûmeta jinê ne.

Hun li ser vê bingehê bi pêş dikevin, pêwîste em xwe bi vê yekê ve têr nebînin, hîna zêdetir pêşveçûn hebin. Xizmeta min tenê têr nake, ji bo hewldanên we him pêwîstî heye, him jî hun hêza bingehîn a vî karî ne. Di bûyera Kurd de misoger girtina we ya vî cihî gelekî girîng e. Lê belê hîna jî hun newêrek nêzîk dibin, hun zêde ji xwe ne ewle ne. Girêdaniya rêgezê tê derbaskirin, zêde biedeb nînin. Hun tengav dibin û carna digihên asta teqandinê. Ew jî diyar dike ku hun di gihiştinê de lewaz in. İsrara di mayîna jineke lewaz de û ji bo yekî qûl û kolebûnê ne ji bo suda we ye. Berfirehkirina jêhatiyên xwe yên hilbijartinê û nirxandinê yên ku têkîliyan baş e. Lê belê bi rêgezbûnê, bi terbiyebûnê û bûyîna berendamê azadbûnê hunê bizanibin. Nirxandina me ya ku em we weke rêhevalên dilsoz dibînin bila xirab neyê dîtin. Ev rewş pêwîste we ber bi xwe mezindîtinê û delalîbûnê ve nebe. Di heman demê de neyê gotin ku gelo niyet xirab in. Ne hun ew qasî pêşketî ne, ne jî nêzîkbûn bi niyetên xirab in.

 

SEROKATİYA PARTİYÊ

1992

Ayrıntılar

Yayınlandı: 31 Temmuz 2012

Mirov dikare çend pirsan ji bo berxwedana 14'ê Tîrmehê bibêje. Heval Xeyrî, Kemal û hevalên din jî wexta biryar dan ji bo birçîbûna mirine, çi dikirin armanc? Dijmin bi rastî yanî dihat ku di tengahiyêde vana bifetisîne, xwe înkar bikine, Kurdayetiyê înkar bikine, baweriya partiyê înkar bikine, partiyê înkar bikine. Digot, heta hûn înkar nekin ji were jiyan tune. Wexta dijmin bi her awahî, bi her îşkenceyê xwest ku van tiştan li ser wana bimeşîne wana jî got, mirin ji mere jiyane, wiha ne jiyana însanan, ne jiyana ku em ji bo gelê xwe qebûl bikin, em înkarbûna partiyê qebûl nakin. Înkarbûn mirina tewra xerabe û ji bo vê jî ji me can tê xwestin emê bidin. Wiha qirar dan birçîbûna mirinê û dest pê kirin. 14'ê Tîrmehê bi rastî gaveke mezinbû. Gaveke di cihdebû. Vaya çi gav bu? Di cihekî de ku mirin ji me tê xwestin, mirov xwe bide, mirov vê qirarê bide, çiqas bi zehmetîbe jî mirov bide û dan.

Ew qirara wana bû qirara partiyê, bû qirara gel. Dema me gava 15'ê Tebaxê avête jî bêhtir me got mîrov vê qirarê bimeşine, ne qirareke biçûke, qirareke rê dide însanîyetê, dide jiyanê, Tarîx, însaniyet, jiyan nuh çêbûye. Tabî mirov ji bo vê qirarê her tiştî dike. Wexta ev qirara hevalan gihaşte me, me livir karê xwe şidand, me Kongreya duduyan çêkir, me qirara xwe ya vegerandina welat da, di wan rojên bi zahmetide me xwe gihande welat, li ser bîranîna wan hevalan. Û li ser wê 15'ê Tebaxê, û li ser vê qirarê jî sal bi sal şehîdên me daye bûne qirar, bêhtir şer bilind bû. Wexta hevalê Egîd 28'ê Adarê (sala 86'an) şehîd bû, me dîsa qirar da, me got sala tê, saleke din emê refên gerîlla di pir aliyên welatde bimeşînin. Di '77'ande me bêhtir xwe di Kurdistanê'de meşand. Pir şehîd çêbûn, me pir qirar dan, her şehîdek bû qirar û '88, '89, '90, '91 me bêhtir kirin sala şer. Destpêka vê jî heye; wexta heval Haqî şehid bû, me dîsa ev kir qirara şer. Yek heval şehîd bû me got ev qirar, li ser vê emê xwe bi partîkin, partiyê bi partiyeke şerkin. Sala çû heval Xelîl Çawgûn şehîd ket me got emê vana jî bi qirarkin, di Hilvanê'de emê bi serhildankin. Meşiya. Sala din me partî îlan kir, li ser bîranîna wan şehîdan, mesûliyet giran bû, me wiha li dor xwe nêrî rê li kuye, cih likuye me xwe avête ser, bi nefes bi nefes me xwe gihande derve. Di dudyê vê mehêde wexta me xwe bi vê hêlê xistiye, dîsa me qirareke mezin da. Ku ne ew qirar bûya, dîsa her tişt disekinî, di çend mehande wê bisekiniya. Ew qirara me daye, di cihde bû, ji bo mirinê mirov bi jiyanke, qirareke wiha bû. Qirardayîn tenê ne bese. Qirardayîn şûnde deqqe bi deqqe li ser kar, nefes bi nefes ji bo karê partiyê, ji bo ev şer nesekine divê mirov xwe bide ser. Wexta em bahsa van tiştan dikin, ji bo hûn netîceyan jê derxin. Em tenêbûn, tiştek tûnebû, bes tiştên biçûk jî me dikir em pir pêre bûn, em pê bawerbûn. Netîce hûn dizanin li Başûr yek dostê me tunebû, niha bi milyonan dost bi merene. Ne wekê we xwe tev li şerkin nîv saetekê guh nedinan ser me, ew partiyên sexte ewqasî hebûn û niha sedî not tev bûne bi şerre, bi partiyêre bi merene. Malekê em bi mêvandarî qebûl nedikirin, niha hemû mal malên mene. Va bi çi awahî çêbû? Bi qirara me, bi jiyana ne çêbû.

Wekî din ji me pir qirar dan. Her qirara me daye em bêhtir pêre man, me mureqebe kir dimeşe nameşe, pir kesan bi navê hevaltiyê jî lîst, bawer nedikirin wana winda kirin tev ketin. Lê yê xwe pir şidandiye karê me bi xwe mezin bû. Ku hed û hudûdên xwe nas bikin, li ser qirara xwe durust bin, bipîvin û bimeşin, roj û şev li ser bin netice eve ku ne mumkune mirov tiştên şaş bike, li gori îmkanên xwe mirov her gavekê di cihde çêbike, va jî dibe serkeftin, bûye serkeftin. Fikra rast, qirara rastkarê rast, însanên xwe heta dawiyê bibîne, netice insanên bi ser dikeve çêdibe. Ji tevanre jiyan hebû, ji minre tunebû, ji her tiştîre bawerî hebû, ji vê gavêre tunebû, niha ji tevanre jiyan nîne, ji me re heye, ji tu gavanre meş tune, ji vê gavêre meş heye. Ez bawerim ku em çend salên din wiha bimeşin ne munkune yek li pêşiya me bêje ez heme. Wekê lehiyê wê herkes xwe tevlî bike. Çima? Heqiqeta însanîyetê di vê gavêdêye, rastiya mezin têdeye. Kî wê li pêşiyê bisekine? Her tişt ji bo welat, her tişt ji bo gel, her tişt ji bo jiyaneke bi namûse. Ku tu bi xwe neleyize, bê namûsiyê nekê her tişt wê bi ya tebe û ya gelê tebe. A gelbe, dibe ya te, ya te be dibe ya gel. Niha jî ya îspat bûye vaye. Yanî ku imkan hebe jivê şûnde jî em karê xwe wiha bidomînin ew tiştên maye ji, ew tiştên kêmasi têde ji wê tev rabe. Ew însanê dibêje em tunebûne, ew însanê dibêje ji me her tişt çûye, çênabe, niha dinêrin a mirov digihêne tişta eve, ji mirov tiştên bi xêr çedibe, tiştên baş çêdibin. Mirov dikare xwe çebike, bi însanke. Mirov hîn li ser xwe bisekine dikare bêhtir xwe bi însanê başke. Gelê Kurd gelê di alemêde windabûyî ku tunebûn dihate hesibandin, niha alem her roj dibêje Kurd û Kurd. Ku em şere gel hîn bişîdînin, alem wê bêje ev gel çi gele? Tu di welatê xwede xwe bi serxîne wê bêje ev gel ê tewra mezine. Bi deste xweye, bi destê gel bixweye. Tu şerê xwe xurt bike, xwe xurt bimeşînin hûnê wiha bikin. Heta niha tiştê îspat bûye îmkanan tê de dibine, va tiştina wihaye, wiha dibin, wiha bi serdikevin. Tecrûbeya di van salande min dîtiye eve, ya şere 15'ê Tebaxê, ya girara berxwedana 14'ê Tirmehê û derketina der û di vê sehayêde û heta îroj a îspat bûye ev tiştin û ne hindikin. Alîkariya em ji were, ji însanên xwe tevre bikin ev xebate. Ne mumkine mirov bi pereyan, bi rehetiyê, bi destê xwe û ji mere jî qet ne başe.

A mirov rehet bike, têr bike ev kare. A reva mezin bisekinîne, berê te bi welêtgihîne ev kare. A te ji hemû xelkêre ji dijminre bi peyake, bi leşkerke li pêşyê bisekine, te ji bo xwe peyake, bi leşkerke ev kare. Ên welatê xelkê ji xwere cennet dihesibandin, ji bo vê her tişt difirotin û direviyan, li hember bisekinin; welatê xwe bi cennetkin, xwe bi rûmmetkin dîsa ev kare. Û yên weke we betal bêkar xwe bi karkin, bi karekî zêrînkin, ev kare. Tev dibêjin em betalin em bê karin, karê zêrîn, karê mirov digihîne her tiştî eve. De xwe bi serdin, îlla girî, îlla xerabî ne ji bo însanên binamûse, însanên xerab wiha dikin, însanên ketî wiha dikin. Di serê van salande mirov xwe ji van tiştên xerab dûrxe. Niha hûn jiyaneke, tarîxeke bi lanet ji mere wiha çêbû, me îmkan dît em xwe ji vê dûr dixin, tarîxa bi lanet, jiyana bi lanet dikin bin erdê, ya bişeref, bi rûmet radikin. Bi vî karî wiha çêdibe. Ez bawerim ku di vê nîvê salêde hîn tiştên mezintir emê çêbikin, heta niha ev panzde salin û di van panzdeh salande tiştên hezar sali me nikarîbû çêbikraya bi şer di vê salêde çêbikin. Karê me yê mezin niha çêdibe, hemû gel têdeye. Bi rastî min ji tunebûnê xwe gihand vir, ji bo gel cejna mezin eve, ji bo yên wekê we xort jî îmkanên mezin eve. Wekîdin jiyan qute. Hebe jî tu qîmeta xwe tuneye. Hûn hemû xwe tev lî bikin. Ji bo vê em dibejin, karê artêşa gel, karekî mezine. Karê gerîlla şerê gerîlla dimeşîne, karekî mezine. Hûn di artêşa gelde, artêşa gel di şerê gelde jiyanê bi destê xwe ji bo xwe bj kêfa xwe çêdike. Tişta tewra mezin mirov bide we eve. Gelê me, dijmin çiqas wî bikuje, qirkirinê çêbike, bêjin ji mere cejne, wiqas bêhtir xwe dikiyê, cesaretê mezin dike divî şerîde. Dibê ji bo me ye, jîyan di virdeye dijmin be çareye. Gelekî wiha rabûye, partiyeke wiha serokiyê dike, şervanekî wiha şer dike wê dijmin li hember çibike nikare. Dîsa bixwaze wekê berê xwînxwarîyê bike, lakîn her roj li paş dikeve. Tu çiqas xwe bi yekke, bişidîne bi serde here tu wiqas wî li paş dixe û di demeke kinde jî mirov ji vî welatî vî dijminî derxe. Wê çaxê tê bêje ev jîyana raste, serxwebûn û azadî heqîqeta însane, însanê bi şerefe. Ev ji bo weye jî û me xwe gihandiyê, me xwe gihande jîyana xwe. Karê partiyê, karê serokiyê heta niha ev bû. Dîsa em bi karê xwe xwe digihîninê, em xwe winda nekin, ne xwe giran dikin, ne pir acele dikin. Di cihîde bi çi awahî divê, em gava wiha çe dikin, usûl çiye em wiha bi serde dimeşin. Di cihê de mirin tê xwestin, dimirin; di cihêde lêxistin tê xwestin, lê dixin, çi tê xwestin, wî dikin, biserdixin. Vaye usûla PKK'ê, jiyana PKK'ê.

Emê salê wiha tam bi ya xwekin, ne tenê salê, jîyana ji vê şûnde dimeşe emê bi ya xwe kin. Û emê bi karê xwe bi ya xwe kin, hûnê ji bo jiyaneke wiha xwe rakin xwe tevlê bikin, xwe çêbikin. Ku we çiqasî xwe çêkir hûn partiyê çêdikkin, we çiqwas parti çêkir arteşa gel xwe çêdike artêşa gel, şerê gel çiqas çêdibe gel bixwe çêdibe, gelê wiha çêdibe, wiqas serxwebûn û azadiyê çêdike, welat çêdike. Armanca me, kerê me eve û serkeftin ji bo vî karî, serkeftin ji bo we tevan bi vî karî.

Li ser vê dîsa vê dewreya we ya Şehîdên Tolhildanê em pîrozdikin. Bi rastî şehîdên Tolhildan şehîdên mezinin mirov bi navê van şehîdan jî vê dewreyê xurt bike, di demeke bêhtir di aliyê şerde nuhbûniyê çêbike, kêmasiyên insanên me rake, ew însanên di hemû zor û zahmetiyêde li her xwe didin, va însana çêdike. Bi kevinperestiyê, bi lîskên dijmin ê mirov hiltînin, mirov li ser wan bisekine, wana rake û nekeve lîska, li derveyî parti, hundurê partiyêde nekeve lîska, li ser bîranînên şehîdên wiha çêbuyî mîrov wana temsil bike xwe wiha bi quwetke ji bo partiyê, ji bo şer, sozên me daye şehîdan mirov pêkbîne.

Li ser van rastiyan em ji bo we serkeftinê dixwazin, dîsa em ji bo hemû, gelê xwe jî di vî şerîde û di nîvê vê salê şûnde serkeftinê mezin dixwazin. Ku em wiha rast kar bikin, şerê xwe wiha rast xwe bidin ser ku dunya bi yekbe, nikare me ji serkeftinê dûrxe. Dîsa em her car pir dibêjin, em ji serkeftinê dûr tiştekî qebûl nakin û ji bo me jî mecbûriyete, dîsa ev dewreya we bi serkeve û ji bo we tevan pîrozbe.

hevalên bi tecrube hene. Hevalên zindanê hene, ji çiyê hatine hene, yên 15, yên 20 salî tev hene, dersan didine we, guhê xwe hebeki vekin, mejiyê xwe vekin bigrin. Ji xwe hûn genî bûne, hûn kufukî bûne, hûn tev mahf bûne, bigrin ji hevalan û paşyê di welatde xwe biçînin, hişîn bibin. Ji bo we firsendeke mezine, jê îstîfade bikin. Hevalên me zû dikevin, zû winda dibin. Xwe wiha çêbikin ku hun çûn cihê xwe mîrov bi we bawer bike. Mirov bêje, van hevalan zû nakevin, nav hevalan tişt ji dest tên der. Di virde mirov îkna bikin, dema mirov we rêdike welat mirov bêje vana di şerde di çiyêde dikarin jiyanê bimeşînin, dikarin mesûliyetê bigrin, bi dijmin dikarin, ji usûla şer re çi tê xwestin, dikarin pêre bimeşin, dijminê xwe bixînin. Me wiha îkna bikin, rojekê pêşde mîrov dikare we bişîne. Diherin zû dikevin, heyfe, pir bi qirarên şaş dikevin, pir li dijî usûlê şer dikevin. Ji bo vê heta dawiyê livir bielimin. A eyb, ne elimandine. Ji alî şerde xwe

çêbikin, çi ji were lazime, bixwînin pirtûk hene. Heval jî pir tiştan didin we, wexta hûn çûn welat, mirov bawer bike ku ji destên we hinek tişt tên der.

Bi salan li hember dijmin di welatde hûn dikarin şer bikin. Em ve ji we dixwazin. Sozên hûn didin em wiha qebul dikin. Bi rastî angu sozên we dane em wiha pêrene. Wekîdin sozên hûn bidin, tu qimeta xwe nîne. Sozên mirov bide ku li hember dijmin xwe bihêle li hember dijmin şerzaniyê bike, biser bibe. Ji bo partiyê nebe muşkule, bîlakîs pir tiştan hilîne. Bibe însanekî baş, ji hevalên xwere, çû ku mirov başiyê temsîl bike. Ji bo vê ez dibêjim xwe çêbikin. Başe, hûn alîkarîya van hevalan jî digrin, bi rastî jî li ser xwe bisekinin. Viqas sale ez her roj li ser xwe disekinim, her roj xwe çêdikim, her roj me wiqas bar rakiriye, rojekê min negotiye ez westiyame, nikarim bikim. Çi hate ber çavê me, em li ser sekinîn. Çi ji me hate xwestin, me jî li gor quweta xwe da ser. Hûn dibînin ku tiştên mezin çêdibin, hûn jî çêbikin. Ji we ên werin xwestin evin. Heta ku hûn wiha çênekin, xwe efû nekin. Hûn zanibîn ku partî jî we efû nake. Partî, însanê bisernekeve, însanê di her cihîde nemeşe, nikare pêre bimeşe. Mirov di nava partiyêde li ser hevalan xwe neke bar. Mirov xwe bihêle ji bo bar rake, ne bike bar. Barê gel sivik bikin, ne xwe li ser gel bi barkin. Bawerim hûn wiha partiyê fêhm dikin, wiha li ser disekinin. Em dîsa ji we tevanre serkeftinê dixwazin.

Serokatiya Partiyê

15 Tîrmeh 1993

Ayrıntılar

Yayınlandı: 14 Temmuz 2012

Ya ez dixwazim bikim hem ji bo zimanê Kurdî, hem jî ji bo lehceyên din afrandina qadên azad e. Ger ez niha zimanê Kurdî weke zimanê fermî îlan bikim, dê ziman bi xwe zerarê bibîne. Sedema yekem pir kes jê fêm nakin. Ya duyem ziman hîna xwe ava nekiriye. Gelek lehce têkilhev bûne. Ev yek dê bibe sedema parçebûn û cahiliyê. Ger mirov a rast bibêje, her kes dikare di zemîna me afirandî de biaxive, heta dikare zimanê eşîreta xwe jî biaxive. Divê mirov ne li dijî vê yekê be.

Ji bo zimanê bijartî jî divê hêdî hêdî komîteyek li ser kar bike û bixebite. Niha dema vê ya rast e û derfetên vê yekê jî hatine afirandin. Divê ji bo Kurdiya bilind komîteyek were damezrandin. Kî ji ziman fêm dike, dikare çawaniya pêşvehatina ziman a hetanî roja îro lêkolîn bike, wan zanînan berhev bike û bi rêya xebateke demdirêj a vê komîteyê ve dikare zimanekî bilind a kurdî ava bike. Yanî mirov dikare Soranî, Dimilkî, Kurmancî û Goranî ava bike. Piştre jî gel dikare vê yekê weke zimanê xwe bi kar bîne. Divê sîstema ziman wisa were meşandin. Hetanî ev yek pêk were jî divê her lehçe di qada xwe de xebatê bimeşîne, bi wî zimanî klaman bistrê, axaftinan bike û çawa dixwaze dikare wisa bi kar bîne. Azadiyeke bêsînor... Em li vê derê nikarin zagonên vê yekê ava bikin. Ev tiştekî xwezayî ye. Ji bo tiştên xwezayî hem dem û hem jî cih hewce ye.

Mînak berê jî digotin ku “ger tu dixwazî ji bo Kurdewariyê hindek tiştan bikî, divê tu destpêkê rê bidî zimanê Kurdî”. Min ti caran li pêşiya xwe nekirin asteng. Hindek ev sed salin dixwazin ji bo ziman hindek tiştan bikin, lê nikarine ji bo Kurdeyetiyê hindek tiştan bikin. Min bi Kurdiyeke bihêz dest bi şoreşê nekir. Min bi zimanê Tirkî dest bi şoreşê kir, niha jî xizmeta herî mezin ez didim. Kurditiyê wisa ez bi kûrahî û dirêjahiyê ve dimeşînim. Ji gelek lehceyên cewaz pir pirtûk jî çap dibin. Min bi xwe ev nekirin, lê min rê li ber van vekir. Min derfetên siyasal û îdeolojîk afirandin. Tuyê çend salên din bi şûn ve jî bibînî ku di Kurditî jî cihê xwe yê herî mezin bigre. Ya tê meşandin û ya rast jî ev e. Yên din pir baş nakin, pirsgirêkê gelekî teng bi dest digrin, ger wisa bidomînin dê bidin wendakirin.

Di nava me de ticaran pirsgirêka zimanan dê dernekeve. Dibe ku di demên pêş de li dibistanên me zimanên tirkî û yên erebî jî werin bi karanîn, divê mirov misoger ji vê yekê netirse. Lê divê mirov hêdî hêdî dibistanên Kurdî bide avakirinê. Ev hetanî demekê jî dê bi hev re werin bi rêvebirin. Ger Kurdî qels be, dê zimanên gelên cîran hetanî demekê serdest be, piştre dê hêdî hêdî bigihên heman astê û di nava hevsengekê de werin meşandin. Bi demekê şûn ve jî êdî dê zimanê Kurdî yê bilind serdest be. Ji beriya her tiştî ger em bikaribin di siyaseta xwe de serxwebûnê bi dest bixin, dê çand jî bi yekê re bi pêş bikeve û serdest be. Divê mirov ji bo vê yekê dijminahiya zimanan neke. Ger mirov dijminahiya zimanan bike, nikare ti tiştî jî bi dest bixe.

Lê divê mirov bi hêz û kûr jî li ser zimanê xwe raweste. Bi qandî ku mirov ne xwedî nêzîkatiyeke weke “min bi zimanê dijmin dest pê kir hetanî dawiyê jî ezê wisa bidomînim” her wiha divê mirov di vê mijarê de nêzîkatiyeke pir teng jî raber neke. Nêzîkatiyeke weke “ez ji zimanê xwe pê ve hînî tu zimanan nabim” jî nêzîkatiyeke pir di cihê xwe de nîne. Esas her du nêzîkatî jî yek in. Her du jî zirarê didin. Divê mirov di vê derê de hevsengê bi dest bixe. Ez dibêjim ku lehce jî pê re, her kî çi dixwaze bila wisa bike, lê zimanekî xwedî hêz jî hewce ye. Divê mirov çend zarokan ji dibistana seretayî hetanî bi zanîngehê rêxistin bike. Eger bi vê şêwazê bi rê ve biçe ez bawer nakim ku dê tu pirsgirêk derbikevin holê. Derfet tên afirandin, her ku diçe qadên xebatê jî zêde dibin. Mirov dikare mamosteyan li hev bicivîne û li ser hindek plan û bernameyan bixebite. Mirov dikare xebatên ziman bi şêweyeke wergirî bi vê azîneyê bi rê ve bibe.

Di cîhanê de hatiye peyitandin ku nêzîkatiya nîjadî nêzîkatiyeke herî paşverû ye. Nîjadperestî temsîliya paşverûtiyê dike. Tu nirxekî çand û zimanê nîjadeke paşverû nabe, tune ye, ev yek şaş e û dê hêdî hêdî ji holê rabe. Ev nêzîkatî li dij mirovahiyê ye. Rast e, dijmin te ji zimanê te qut dike, jiyana xwe û zimanê xwe li ser te serdest dike, wê bi te dide hezkirin û dihêle ku ji zimanê xwe nefret bikî. Di vê derê de texrîbateke mezin heye. Lê tiştekî dîtirê jî heye. Ez bêhtir hînî tirkiyê dibim, heta ji Serokomarê dewletê zêdetir ez hez ji taybetmendiyên tirkiyê dikim. Lê ev li pêşiya hezkariya min a kurditiyê ne asteng in. Berovajiyê vê Kurdîtiya herî mezin jî min kir û dikim. Vaye ev meseleya enternasyonalîzm, hûmanîzm û biratiyê ye. Ger van bi hev re nemeşînî tuyê bikevî nava xeletiyeke pir mezin. Nîjadperestiyeke teng sedema mirina gelên weke Ermenî û Sûryaniyan e.

Ji aliyê din xwe nedana helandin jî xaleke gelekî girîng e. Min xwe neda helandin. Ma hun dizanin şertê min ê yekem çi bû? Min ji zaroktiya xwe û vir ve helandin da rawestandin. Ez bûm fermanberekî (memur) mezin jî, min zanîngeh jî qedand, lê ji bo ku ez xwe nedim helandinê min tenezilê jiyana serdest jî nekir. Ez naxwazim we rexne bikim, hînbûna ziman jî gelekî girîng e. Lê niha hun serê min jî jêbikin, ez nikarim hînî zimanê kesekî bibim. Gelek ziman hene; hun tevahiya Ewrûpa jî bidin min, ez hînî zimanê wan û jiyana wan nabim. Ez nîjadperestekî teng nînim, gelekî mirovhez im, lê bi zimanên din nikarim biaxivim, hez nakim. Çi xizmetî biratiyê û yekitiyê bike ez ji wê hez dikim. Di vê mijarê de min xwe terbiye kiriye.

Bingehê biratiyê mezinkirina Kurdiniyê ye. Ev yek ji bo gelê Kurd a herî baş e. Mînak hindek rêberên Kurdan cilên Kurdî li ber xwe dikin, lê koleyên herî mezin ê dijmin in. Her dem bi Kurdî diaxivin, lê xizmeta ku ew ji nîjada Tirkan û faşîzma Tirk re dikin, Tirk bi xwe jî ji xwe re nakin. Vaye di vê derê de mesele tenê li ber kirina cilên Kurdî û axaftina peyvên Kurdî nîne. Pirsgirêk rêzdariya ji biratiyê û mezinahiyê re ye. Rêzdariya ku me hetanî niha ji biratiyê re raber kiriye hetanî niha tu rêberan raber nekiriye û em dixwazin vê yekê bi vî awayî jî bidomînin. Li hember Tirkan misoger ez xwe biçûk nabînim. Li hember paşe û serokên wan xwedî rêzdariyeke mezin im. Ez şivanek im, gundiyekî ji rêzê me. Lê zanîna netewî ya ku min bi dirustî wergirtiye difermîne ku, Kurd jî miletek in, Kurd jî miletekî xwedî şeref in û misoger divê werin pejirandin.

Hindek serokeşîran şêwazek afirandin. Cil û bergên Kurdî li ber xwe kirin, bi zimanê Kurdî axivîn, lê mala Kurdan wêran kirin. Ev waneyeke (ders) mezin e. Divê rewşenbîrên me bi giranî li ser van mijaran rawestin. Bila tiştekî xelet nekin. Dibistanên Kurdî çêdibin, mirov dikare hetanî bi zanîngehan jî ava bike, lê ji bo vê yekê hewceyî bi demê heye, bi amadekariyan heye. Ev meseleyeke zanistî ye, lêkolîneke zanistî hewce ye, derfet hewce ne. Bi qedexe yan jî bi cilan ve nabe, tenê bi çend peyvên sivik ên Kurdî nabe. Ev yek hatiye peyitandin. Hindek ji bo min dibêjin “çima bi Kurdî naxive?” Naxêr! Ez dikarim xebatên bi Kurdî bidim meşandin. Min di serî de jî anî ser ziman, min ji bo klameke Kurdî dest bi şoreşê nekir. Ev nêzîkatiyên xelet in. Bila tu kes xwe nexapîne, bila tu kes li ser me bi erzanî neaxive. Nirxa xebatên ku min li ser çand û zimanê Kurdî kirine gelekî mezin in. Ez van ji hev cuda dikim. Mirov çawa dikare bi çanda gel û dilê gel re be, dîsa mirov çawa dikare bi gel re be? Van her du xalan ez baş ji he

Zimanê Kurdî Tevkujiyekê Dijî

Bêguman pirsgirêka ziman, pirsgirêkeke giran a nîqaşê ye. Kesên ku dibêjin, “divê wêje bi tevahî bi zimanê Kurdî be” hene; yek jî kesên ku dibêjin, “girîng nîne, bi her zimanî dibe” hene. Ya min hindekî riya navîn esas digre. Li gor min dê wêjeya Kurdî demeke dirêj bi zimanê serdestan ve were meşandin. Bi qandî ku rizgarî pêk were, dê hêdî hêdî zimanê Kurdî bikeve dewrê û çalak pêk were. Em çi qas vê yekê nexwazin jî, êdî ev yek rasteqîneke pêkhatina avedaniya mêtîngeriya heyî ye. Ev rasteqîneke objektîf e. Ger em bixwazin jî, em nikarin bi tu awayên din tevbigerin. Hînî nivîsandina bi zimanê Tirkî, Erebî û Farisî bûne. Weke din tu mijarên wan nînin. Lê ne pêkane ku mirov hema li ser wan “nivîsandina Kurdî” bisepîne. Ji ber ku di asta karîna nivîsandinê de nînin. Lewra, zimanê Kurdî jî hîna negihiştiye zimanê wejêyeke bihêz.

Ez eşkere bibêjim: nivîskarekî herî jîr ê di zimanê Kurdî de şareza, çi qas li xwe bide zorê jî, çi qas bikaribe binivisîne jî, nikare zêde xwendewanan peyda bike. Ji ber ku zimanê Kurdî bi xwe tevkujiyekê dijî. Zimanê Kurdî bi xwe negihandine zimanê wêjeyeke bihêz, zemîneke wî ya netewî nehatiye pêşxistin, nehatiye pejirandin. Ji sedî pêncî zêdetir bi zimanê netewa serdest diaxivin. Ev rasteqîniyek e. Kurdî bi xwe hîna negihiştiye rewşa zimanekî netewî, ev jî rasteqînek e. Ger em bi lehceya kurmancî binivisînin, ên soran û zaza tênagihên, ger em bi soranî binivisînin, ên kurmanc tê nagihên. Lewra divê mirov li ser zimanê netewî biponije. Avakirina zimanê netewî jî xebateke pêvajoyê ye.

Mînak, zimanê Tirkî jî di nava tevahiya dîroka komarê de encax nû digihê asta zimanekî wêjeyî. Zimanê Tirkekî Anatoliyî, yekî Tirkmen û Ozbek qet tênagihên. Belkî Zazayek dikare di Soranî de nêzbûnekê peyda bike, lê di wan de ev yek jî nîne. Bi wê wateyêye ku di nava netewên din de jî heman pirsgirêk mijara gotinê ye. Di Farsan de, di Ereban de ev pirsgirêk heye. Bi qandî ku Erebekî ji Suriyê nikaribe ji Erebekî Fasî fêm bike, pir cewaz diaxive. Divê mirov vê yekê pir sosret pêşwazî neke. Di me de mêtîngeriyê ev yek xirabtir kiriye. Ez ji xebatên zimanê netewî re dibêjim erê, divê di zanîngehan de ev beş werin vekirin.

Bêguman divê di televîzyonan de bi giranî li ser vê mijarê were rawestîn. Dîsa divê mirov hêdî hêdî di dibistanên seretayî de derbasî perwerdeya bi zimanê Kurdî bibe. Lê wexta ku ev yek pêk neyê jî divê em xwe perîşan raber nekin. Dîroka me wisa bû. Îro Hindistan jî, pir zêde nikare bi zimanê Hindî biaxive, zêdetirî wan bi İngîlizî xeber didin. Cezayirî herî zêde karê xwe bi zimanê Fransî pêk tînin. Belkî em jî demeke dirêj bi zimanê Tirkî xebatên xwe bimeşînin. Lê ji bo zimanê Kurdî bibe zimanekî netewî û ji bo ku em bikaribin ji zarokan hetanî mezinan di nava herkesî de bidin rûniştin, bikin zimanê rojane, emê bi sebr û rik xebatên xwe bidomînin. Lewra divê mirov di vê çerçoveyê de nêzî pirsgirêka ziman a demê bibe.

Ger pêkan be, divê mirov hêdî hêdî bi zimanê Kurdî berheman biafrîne. Ya mijara gotinê, ne tenê karên nivîskariyê ye. Mesela mirov dikare bi zimanekî Kurdî yê pak û zelal filmên sînema û rêze filman bikişîne, amade bike, dîsa belgewar dikarin werin amadekirin. Lê ji bo zimanê netewî û wêjeya netewî hîna gelek kar li pêşiya me hene. Ji ber ku ev yek wisa pêk nayê jî, divê em bi xwe, xwe vê pirsgirêkê pir mezin nekin û nekevin nava nîqaşên pir çors û sexte. Divê nîqaş di vê çerçoveyê de bin.

Divê xebatên zimanê netewî çawa çêbibin? Ger di vê mijarê de Kurdên şareza hebin, bila hetanî dawiyê pê re mijul bibin. Divê em bigihînin sazîbûnê, divê em dibistanên Kurdî vebikin, pêwîste nîqaş bi van aliyan de bin. Lê divê em nekevin nîqaşên seranser ên weke ka emê bi Tirkî binivisînin an jî bi Kurdî. Li hember hev pêşxistina hindek tawanbariyan jî ez xeter dibînim û ev nêzîkatî ne di cih de ne. Niha ez bi zimanê Tirkî bi navê Kurdan çalakiya herî mezin didim meşandin. Vê çalakiyê zimanê Kurdî jî bihêztir kir, giyana Kurdî jî gelekî mezintir kir. Ji bo gelekî bikaranîna zimanekî din, bi qandî qonaxeke girîng ber bi şoreşê ve jî biriye. Ez dikarim gelek mînakan jî bidim.

Lewra pêşnexistina nîqaşên rûser pir girîng e. Em dikarin tirkî jî weke çekekê li dij şêwaza tunekirînêr a dijmin bi kar bînin. Perwerdeyên ku îro em bi Tirkî dikin, pir erjeng milîtanên me didin şerkirin. Lê ev yek têr nake, bedewî û xwezatiya Kurdiya me jî heye. Ez bawerim ku, dê di dema pêş de bibe ziman û wêjeyeke xurt a Rojhilatanavîn. Wêjeya bi zimanê Kurdî, dîsa xwendina helbest û stranan a bi zimanê Kurdî gelekî rewneq e, peroş e û xweş e. Esas hewceyî bi demê û hewlên mezin heye. Nasdikim û pêk tînim.

SEROKATİYA PARTİYÊ

Ayrıntılar

Yayınlandı: 08 Temmuz 2012