Rêber Apo
Min di Nexşeya xwe ya Rê ya 160 rûpelî de van hersê rêyan jî, bi awayekî berfireh, vegotibû. Di nexşeya min a rê de pêşgotineke dîrokî heye. Pêşgotineke pir muazam e. Min nêrînên xwe yên ka wê çareserî çawa dikare pêşbikeve vegot. Min di nexşeya xwe ya rê de jî pênc rehendên (boyut) di derbarê pergala KCK’ê de diyar kir: aborî, civakî, siyasî, huqûqî û dîplomatîk. Qada civakî, mijarên weke rêxistinkirina perwerdeya xwe di nava xwe de dihewîne. Qada navnetewî ew tişt e ku em weke qada dîplomatîk binav dikin. Ew ramana Davutoglu ya avakirina Konseya Stratejîk li herêmê ji Konfedarasyona Demokratîk a Rojhilata Navîn, ku min berê diyar kiribû, hatiye girtin. Pêkanîneke wê ye.
Lê ji ber nexşeya min a rê di destê wan de ye, AKP ji wê sûd werdigire. Denîz Baykal mijarê hinekî dizane, dibêje “AKP nexşeya rê ya Îmralî pêktîne”. Ev tespîta Baykal rast e. Lê belê AKP nikare nexşeya min a rê pêkbîne. Lê ji nexşeya min a rê sud werdigirin. Davutoglu li derve, Erdogan jî li hundir jê sûd werdigirin. Dema ez di nexşeya xwe ya rê de jî çareseriyên demokratîk ên li Rojhilata Navîn diyar dikim, min Konfederalîzma Demokratîk a Herêma Dîcle-Firat pêşniyar kiribû. Davutoglu niha bi Îran û Surî re hevdîtinên vê yekê dike. Rast e, nexşeya min a rê didizin. Niha AKP ketiye nava lez û bezê. Ji axaftina wan a li Agirî jî ev tê fêmkirin.
KCK, li ser bingeha azadiyê de rêxistingeriya demokratîk a civakê ye. Rêxistingeriyek e ku ne li ser bingeha dewletê ye, ne jî li ser bingeha federalîzmê ye. Ew yek e ku civak xwe li derveyî dewletê rêxistin dike. Xwe rêveberiya civakê ya demokratîk e. Ew tişta ku em jê re dibêjin xweseriya demokratîk jî ew e. Dibe ku têgeh ji hev cudatir bin, lê cewher heman e. Dikare bi navê min ev pergala KCK, bi riya sûdwergirtina ji nivîsên min ên berê, bi awayekî berfireh ji çapemenî re were dayîn.
Komên ku hatine qasidên aştiyê ne. Ez ji bo komên ku hatine spasdariyên xwe pêşkêş dikim. Bila vana ji niha û pê ve di xebatên aştiyê de cîh bigrin û bixebitin. Dikarin di Meclîsên Aştiyê de bicîh bibin.
Yên ku wê ji Ewrûpa jî bên, dikarin werin. Eger rewş neguhere, ezê ti bangawazî nekim ji bo ku ji niha û pê ve kom werin, ev ne rast e jî, ev pispayeyî ye û bêrûmetî ye. Lê eger dewlet biçe bi PKKê re hevdîtinan çêbike û pê re lihevbike û eger PKK bi xwe koman birêke ez nikarim ji vê re tiştekî bêjim. Ev biryarek e ku ewê bi xwe bidin, ev biryar min girê nade û nabe biryara min. Wê teqez careke din ji aliyê min ve bangawaziya koma aştiyê çênebe. PKK wê bi xwe were yan neyê, ev karekî ku ew bi xwe dizanin. Wê biryara xwe, xwe bi xwe bidin.
Armanca min a ku min ji van koman re bangawazî kir ev bû: dewletê xwest cerbandinek bike. Xwest biceribîne ka dilsozê min in an na û çiqas dilsozê min in. Min jî got “ wê guhdariya min bikin, gelê min guhdariya min dike.” Diviyabû bihata diyarkirin jî ku dilsozê min in. Min bangawazî kir him ji bo pêşiya siyaseta xetimandî were vekirin û him jî ji bo ku ez vê yekê nîşan bidim; wan jî guhdarî kir û hatin û dilsoziya xwe nîşan dan. Ez ji hemûyan re spas dikim û spasdariyên xwe pêşkêş dikim. Yên di 99an de hatin, bê amadekarî hatin. Me hinekî neheqî li wan kir. Nediyariyek hebû. Me wê demê wisa texmîn dikir ku wê dewlet vê firsetê binirxîne, lê me wê demê nekarîbû dewletê tam tehlîl kiriba, me wê tam nasnekiribû.
Ji niha û pê ve ji bo çareseriyê sê qonax pêwîst in, min vana di nexşeya xwe ya rê de diyar kiribû. Ev dikare bi awayekî nivîskî û devkî jî were diyarkirin. Qonaxa yekemîn, wê dewlet tevahî mafên Kurdan têxe bin ewlehiyê. Wê di vê mijarê de ewlehiyê bide min. Wê min îqna bike. Emê jî ji dewletê re îspat bikin ku em ne cûdaxwaz in. Emê îlan bikin ku em ne dabeşkar û cudaxwaz in. A duyemîn, emê îlan bikin ku em tundiyê weke rêbaz esas nagirin. Emê rêbaza tundiyê ji dewrê derxînin. Wê di vê qonaxê de dorhêla nepevçûnê were avakirin. Wê tundî-pevçûn neyên jiyîn. Wê dewlet jî çareseriya demokratîk bipejirîne û wan pênc rehendên Kurdan ku min hijmart bigre dîqetê. Wê derfet bide ku Kurd xwe bi xwe birêve bibin. Lê ji bo ku vana bikaribin çêbibin, pêwîst e pêşiya min were vekirin. Pêwîst e mirov tevahiya van tiştan pir biberfirehî nîqaş bike. Dema ku min berî niha gotibû ku pêwîst e ez aliyê wê yê leşkerî 90 roj û aliyê wê yê ewlekariyê 45 rojan muzakare bikim, ez qala vê yekê dikim. Ev wisa ne hêsan e.
Eger ev pêk were, weke qonaxa duyemîn, wê xwe vekişîna derveyî sînoran pêkwere. Weke qonaxa sêyemîn jî wê dewlet ew ewlehiya ku bide di huqûqê de bide xuyakirin; wê destûra vê ya bingehîn, zagonên wê û rêziknameyên wê çêbike. Wê di mewzûata heyî de guherînan çêbike. Di rêjeya ku dewlet vana pêkbîne de, wê paşve vegerîn çêbibe.
- Ayrıntılar
Rêber Apo
Girîng e ku ji derdorên cûrbecûr, demokratên tirk jî di nava DTP’ê de cîh bigrin. Ez wisa dihizirim ku xebatkirina wan, di vê demê de, ji bo Tirkiyê girîng e. Pêwîst e ew jî bi hemû hêzên xwe ve, li devdorên xwe bîst û çar seatan bixebitin. Dikarin di nava DTP’ê de, weke ku partiya wan e kar bikin. Divê ew li cihê ku li tê de ne, weke serokê partiyekê bixebitin. Divê ev ne tenê ji bo tevgera kurd, ji bo Tirkiyê jî bibe tevgereke mezin a demokrasiyê.
Hinek civîn têne çêkirin, lê cewhera bûyerê çiqas tê fêmkirin? Yên me jî nikarin fêmbikin ka bi temamî çi diqewime. Dema nikarin fêmbikin jî, dixetimin. Ez nabêjim bila nekin, lê ev pirsgirêk bi guharandina yek-du zagonan, bi guhartina hinde maddeyên di Destûra Bingehîn de re çareser nabe. Her wisa niha rêbaza huqûqî û leşkerî jî xitimiye. Di xala ku siyaset bixetime de her du rêbaz jî bêbandor dimînin, her du jî di dawiyê de tên xwe dispêrin siyasetê. Pêwîst e beriya hertiştî pêşiya siyasetê were vekirin. Divê tu destpêkê pêşiya siyasetê vekî ku pişt re hinde tişt pêşbikevin. Wê her kes karê xwe yê rast ji xwe bide destpêkirin. Helbet wê huqûqnas jî bixebitin, ew jî wê tişta ku dikeve ser milê wan bikin. Wê gerîla jî karê xwe bike. Lê heya pêşveçûneriya siyasetê nebe, gengaz nîn e ku mirov encamek bigre û ji xwe siyaset jî di rewşeke xitimandî de ye. Niha siyasetmedar jî di rewşeke xitimandî de ne. Ji bo derbazkirina vê yekê di rojava min de yek du pêşniyarên pratîk hene, ezê wan pêşniyaran bikim. Helbet yên me jî derenk fêmdikin. Pêwîste her kes niha hewl bide pêşiya siyasetê veke. Nexwe wê rêbazên leşkerî têkevin dewrê û ew jî neçareserî ye. Ne tişteke nû ye. Ez dihizirim ku ji bo pêşiya siyasetê were vekirin divê herkesê ku li Tirkiyê ye, bibe xwedî hewldan. Ez li vê derê lêhurbûn dikim.
Ma vana çi fêmnakin? Ez ji sala 1992 û vir ve yekser-neyekser bi dewletê û bi artêşê re hevdîtanan çêkir. Ez ji wan re vê dibêjim: Ma Alparslan nehate Farqînê û bi Begîtiya Mervanî ya wê demê re hevdîtin çênekir û piştî ku 15 hezar şervanên kurd girt şûndetir neçû bi Bîzans re şer nekir? Ma vê yekê ketina tirkan a Anatolya mîsoger nekir? Wê çaxê tu çawa kurdan inkar dikî. Yavuz Selîm bi Îdrîs –î Bîtlîsî re hevdîtin çêkir, bi kurdan re li hev hat paşê derket seferan. Wê demê li herêmê zêdetirî dehan begtiyên kurdan hebûn. Yavuz ji Îdrîs-î Bîtlîsî re got “ji xwe re begekî began (beylerbeyî) hilbijêrin, ezê li Stenbolê bim, bila ew jî li Kurdistanê be”. Kurd di wê serdemê de di navbera xwe de di nava şer û pevçûnê de bûn. Loma nekarin begekî began hilbijêrin. Ji ber vê yekê Yavuz begekê began ji wan re tayîn kir. Kaxezek vala ji wan re şand û got hûn çi bixwazin binivîsînin, ez qebûl dikim. Ma bi vê peymanê re şerên Mercîdabik, Rîdaniye û Çaldiranê nehatin qezenckirin? Belê hatin qezenckirin. Împaratorî du qat mezin nebû? Belê mezin bû. Xazîne sê qet tije nebû? Belê tije bû. Ey baş e, tu çawan niha Kurdan di van axan de tune dihesibînî. Ma eger ew nebûna, me te dikarîbû împaratoriyek wisa dameziranda? Mistefa Kemal Kongreya Erzorimê çê kir. Ji gelek beg û mîrên Kurdan re nameyên biratiyê nivîsand. Ma eger kalê Mîr Dengîr Firat nebûya, wê neavêtibana ser Kongreya Sêwasê û Mistefa Kemal negirtibana? Ma tu niha çawa dikarî mafên Kurdan di vê komarê de inkar bikî û tu çawan vana wan nas nekî! Dîrok ev e, rastiya dîrokê jî ev e. Heta hinek kesên ji artêşê vê yekê ji sîvîlan, her wisa ji Erdogan û Baykal baştir dizanin. Baykal ji kurdan re dibêje na, dibêje tu nikarî zimanê xwe bikar bînî, heta dibêje zimanê kurdî jî nîne. Ev çi ye, tu dixwazî çi bêjî? Gelek encax dikare bi zimanê xwe hebe. Wê nikarîbe zimanê xwe fêrî zarokê xwe bike, wê nikaribe bi zimanê xwe zarokê xwe perwerde bike, wê demê tu çawa qala mirovahiyê û biratiyê dikî? Mirovê ku nikaribe vê yekê bike, ne mirov e. Lawirek jî zimanê wê heye. Tu wê bi qasî lawirek jî nirx nediyê, tu çawa dikarî qala mirovahiya xwe bikî? Neteweperestiya vana neteweperestiyek wisaye ku hatiye derbaskirin. Ev faşîzm e, ev nasyonalîzm e. Vê yekê di tevahiya cîhanê de êdî hatiye derbaskirin. Em bi temamî cîhanê binêrin, ev tenê li Tirkiyê heye. Ne li Emerîka, ne li Efrîqa, ne di nava ereban de û ne jî li Emerîka Latîn tiştekî wisa nîn e. Dibêjin em kemalîst in, lê di kemalîzmê de tişteke wisa nîn e. Ya vanan ne tirkîtiye, dibêjin ku tirkên spî, lê di rastî de yek ji van jî ne tirk e. Ti sûda vê yekê jî ji tirkîtî re nîn e. Ez naxwazim bêjim ka vanan çi ne. Meqaleyeke mirovek bi navê Temel Îskît heye, bila wê bixwînin, di vê mijarê de hertişt di wê derê de nivîsandiye.
- Ayrıntılar
Rêber APO
Dibêjin ku em rêz didin cihêrengiya çandî, lê zimanê dewletê yê fermî tirkî ye. Temam zimanê dewletê yê fermî tirkî ye, lê wê zimanê bîst milyon mirovî çi bibe? Her hal ev bîst milyon mirov ne lawir in. Hûn dibêjin ziman, eger hûn ziman bi rêxistin nekin, ziman bikarneynin, ziman perwerde nekin, di rojname, radyo û di TVyan de her roj bikarneynin, di perwerdê de bikarneynin hun dê ziman çawa pêşbixînin? Ev ziman wê çawa bijî? Çand tenê dikare bi ziman were pêşxistin. Divê ziman were birêxistin kirin. DTP ji vê mijara sivik re jî nikare di heman kêliyê de bersiv bide, polîtîkayek pêşbixîne, kêm dimîne. Divê vana pir-pir bidin rave kirin û di vê mijarê de polîtîka bi afirînin.
Kurd vê dixwazin; divê çanda kurdan bi temamî serbest be. Divê serbestiyeke rêxistinkirina çanda xwe hebe. Ev rewş ji bo çandên din jî wisa ye. Ji bo çareseriya pirsgirêka kurd, divê kurd xwe bi şêwazeke demokratîk-gerdûnî îfade bikin û destûreke bingehîn a demokratîk pêwîst e. Ji bo çareseriya vê pirsgirêkê zêhniyeteke demokratîk, nîqaşeke demokratîk, karîgeriyeke (işleyiş) demokratîk, siyaseteke demokratîk, rêxistingeriyeke demokratîk û destûreke bingehîn a demokratîk pêwîst e. Heta destûreke bingehîn a demokratîk nebe, ev pirsgirêk çareser nabe.
Min nexşeya rê weke 160 rûpel amade kir. Min 600 rûpelê paraznameyê ya qisma “demokratîk kirina çanda Rojhilata Navîn” jî nivîsand. Bi giştî 760 rûpel in. Min tevahî radestî îdareya girtîgehê kir. Pêşgotinek di serê Nexşe ya Rê de heye, bi qasî nîv rûpel e. Pişt re jî qismê ketinê heye, bi qasî sîh û penc-çil rûpel e. Pişt re jî di beşa yekemîn de qismê têgeh, teorî û prensîp heye. Min pişt re jî pirsgirêka kurd û Tirkiyê girte dest. Tevî pêşgotin û ketinê , bi giştî ji heft beşan ve pêktê. Min di qismê têgeh-teorî-prensîp de, prensîbên çareseriya demokratîk anî ziman.
Welatê hevbeş, Tirkiye û Kurdistan e. Kurd wê him Tirkiyê him jî Kurdistanê weke welatê hevbeş bipejirînin. Tirk jî wê him Tirkiyê him jî Kurdistanê weke welatê hevbeş bizanibin. Peyva Kurdistanê jî peyveke eydî min nîn e. Vê peyvê, yekemîn car ez bikar nayînim. Cara yekem ji aliye Sultanê Selçuqiyan Sencer ve hatiye bikaranîn. Têgeheke dîrokî ye. Têgeheke ku Sultanên Selçûqiyan jî, di nameyên xwe de bikaranî ye.
Çareserî ew e; ji kurdan re derfet were dayîn ku bi awayeke serbest çanda xwe îfade bikin. Wê ev cihêrengiya çandî were naskirin û pêkanîn. Helbet ez vana ji bo çareseriya pirsgirêka kurdên bakur tînim ziman, lê ez ne tenê ji bo kurdên bakur, ji bo kurdên parçeyên din de jî tînim ziman. Wê têkilî bi kurdên parçeyên din re jî, were çêkirin. Wê bi hev re tevgerkirina vana, were çêkirin. Ez ji viya re dibêjim Komela Civaka Kurdistan, ez ji bo vê modela çareseriyê bi kurtî dibêjim KCK. Ez jî ji bo Rojhilata Navîn dibêjim Konfederasyona Demokratîk a Dîcle-Firat dikare were pêkanîn. Heta ez pêşniyar dikim ku di hewzeya Dîcle-Firat de konfederasyona çandinî, av û enerjiyê were avakirin. Dikarin bi gelên din re di qada aboriyê û yên din de bi xwe rêxistinkirinê re, ji bo konfederasyona gelan xebat bidin destpêkirin. Min di Nexşe ya Rê de vana jî da diyarkirin. Nexşeya Rê ne tenê ji bo Kurdan, ji bo demokratîkbûna Tirkiye û Rojhilata Navîn jî pir girîng e. Nexşeya Rê demokratîk e, yekgir e (bütünleştiricîdir), hevgir e. Wisa ew gotina MHP ku dibêje cûdaxwaze, mîsoger e, ne rast e. Tam berovajiyê vê nexşeya rê hevgire, xizmet ji gelên Tirkiyê, Tirkiyê û demokrasiya Tirkiyê re dike. Heta Wezîrê Karê Hindirin dibêje modela Tirkiyê, vaye nexşeya rê, ji bo çareseriyê modela Tirkiyê ev e. Di nexşeya rê de min ji bo rihê Alparslan jî bangawazî kir. Têkiliya Alparslan a bi Kurdan re, yekgirtina wî; îtîfaqa Yawiz Selîm Sultan a bi Kurdan re yek jî min rewşa Mustefa Kemal jî anî ziman. Nameyên Mustafa Kemal jî ji bo Kurdan hene. Serokwezîr jî wê sibe bangawazî ji netew re bike, em dê bibînin ka wê çi bibêje.
Nexşeya min a rê û parêznameyên min pir girîng in. Min li vir serî xwe teqand. Min zanistên cîhanê û yên Ewrûpa tev xwand, tev hurkola. Tiştên ku min nivîsandiye encamên ku min ji vanan derxistiye ye. Zanistiye, ji aliyê encamên ku ez gihiştimê jî pir girîng e. Hizrên min têra xwe pêşketiye. Feylesufên Ewrûpa pir li ser ew mijarên ku ez behs dikim disekinin, lê yên min jî gelek berfirehin, heta ji yê gelekan jî pêşketîtir in, min gelekan jî derbas kir. Dikarin ev tiştên ku min nvîsandine weke derketina ji modernîteyê bê nirxandin.
Eger dewlet lîstok bilîze û neçareseriyê kûr bike ew jî dê xwe biparêzin. Ez ji ber PKK’ê nas dikim û stratejiya wê dizanim, ez vana dibêjim. Di PKK’ê de sê stratejî û feraseta parastinê heye: Parastina Pasîf, Parastina Çalak, Parastina Topyekûn. Eger çareserî pêşnekeve, wê tişta ku ji vê şûndetir kurd bikin; “parastina heyîna xwe û berxwedana pêkanîna azadiya xwe” bikin. Ji ber ku mekanîzmaya parastinê ya her kesî û ya her candarekî heye. Min da diyarkirin ku di vê rewşê de wê kurd ji bo parastina heyîna xwe û azadiya xwe bidin jiyan kirin û pêşxistin, wê li ber xwe bidin. Fermandarê Hêzên Hewayî jî dibêje “heta ku yek ferdê wan bimîne emê wan tune bikin”. Wê bikin, wê bikaribin bikin ez vê nizanim, ev mijareke ferasetê ye. Wê biçin ser PKKê, ew jî wê xwe biparêzin, şer bikin, an nekin, tune bikin, an tune nekin ez li vir van nizanim. Ev bi temamî karekî ku ew bixwe dizanine.
- Ayrıntılar
Rêber APO
Di vê dema ku em dikevin 15’ê tebaxê, tê zanîn ku hewldana ku min nîşan da, heman tiştî ji bona aştiyê jî nîşan da. Aştî herî hindek bi qasî hevcivîna teorîk, hêza liberxwedayînê dixwaze. Teqez ne xebateke ku mirov bi sivikî bi dest bigire. Tadeyiyên aştiyê, ji şer zêdetir in. Her çiqas ez bi hevsengî nêzîkî tevgera me bûm, bi heman nêzîkahiyê nêzê dewletan bûm.
Ev şer ne tenê şerekî leşkerî ye, di heman demê de şerê jiyanê ye. Ev civakê nû dike, çandê nû dike, rih nû dike, mejî û polîtîkayê nû dike. Her kurd dizane ku, ev ji nû ve vejîna wî/ê ye. Ronesansa wî/ê ye. Edî kurdbûna berê nîn e. Jiyan kevn nîn e. Divê her kes hişê xwe bîne serê xwe. Ev kurdê nû dikare ciyê xwe li Rojhilata Navîn bigire û dikare di vê dinê de ciyê xwe bigire. Lê ger tu di kurdbûna kevn de bi bergirî nêzîk bibî, tu miriyî. Yê mirî ne kurdbûna PKK’ê ye, ev kurdbûneke kevn e. Sedî sed miriye. Bes kurdbûna ku me afirandiye, bi tevahî kurdbûneke jîndar e. Her tişt bimire jî, yê heta dawîn jîndar bimînin em in. Di nava rêxistina me de, jiyana ku em di nava xwe pêktînin, ew qas mezin e.
Berxwedaniya Tebaxê; kûr bûye, fireh bûye û bilind bûye. Tiştê ku Kurdistanê ji nû ve afirand, jiyana nû pêkanî ev şerê me bû. Di çûyîna pêngava 15’ê Tebaxê de, bandora rojiya mirinan diyarker e. Ger rojiya mirinê nîn bûna, bi vî şêweyî wê pêngavek neketina rojevê. Çawa girêdana bîranîna Heqî Qarer me ber bi îlankirina PKK’ê ve bir, berxwedaniya Zîndana Amedê, 15’ê Tebaxê afirand û bû wateya bergirîbûna vîna azad. Inyadkirinên rêxistinên noker û hinek kesayetiyên hundir û derve, yekem car vala hatin derxistin, hemû dewletên biçûk an mezin ên têkildar, hewldanên wan ên eciqandin û çewsandinê vala hate derxistin û vîna azad a gel xwe li piya hişt û biserket. Ev vîna mezin ku bi gelek êşên mezin, bi windayî û bedelên mezin bidestketiye, di dîrokê de ciyê xwe girtiye. Girêdana bîranîna berxwedaniya 14’ê Tîrmehê, bi pêngava 15’ê Tebaxê çêbûye.
Em pêngava 15’ê Tebaxê, gelekî ku henasa wî bi tevahî hatiye çikandin û rastiya xweparastina wî binav bikin, wê derbirîneke rast be. Ev her çiqas wekî êrîşek bê binavkirin, di cewherê xwe de, hişyariya; “Ez gel im, min ji holê raneke.” hat dayîn. Bi taybet berteka li hemberî hovîtiya li Zindana Amedê dayîn, bersiva qîrîna; “Em dev ji hebûna xwe bernadin” e. Bi qasî soza Mazlûm Doxan a; “Divê em dengê xwe bigihîjînin dinê.”, bersiva sozên Xeyrî Durmûş a ku dibêje; “Hûn nikarin hebûna me înkar bikin.” û destnîşankirina Kemal Pîr a ku dibêje; “Ez rizgariya gelê tirk, di rizgariya gelê kurd de dibînim.” şerê herî mezin e ku em wate bidinê ye. Ev pêngava şer, di serî de hêzên olîgarşîk ên kurd û tirk, li hemberî hêzên despotîk bersiva; “Dema mêtandin û çewsandinên we yên bêsînor derbas bû, dema jiyana azad hatiye” ye.
Taybetmendiyên herî mezin ê şerê 15’ê Tebaxê, di warê perwerdehiyê de seyr e. Û dibe ku bê gotin ku, di jiyana netewekê de, em dev ji rastiya neteweyî berdin girtina wê, nasname hew maye ji dîrokê bê paqijkirin, li hemberî vê yekê ji şerê netewî û çînî wêdetir, bi her awayî şerê nasnameya xwe qezenckirinê ye.
Ger roja îroyîn qonaxa ku 15’ê Tebaxê xwe gihandiye wateyeke wê hebe an şîroveyeke cuda bê kirin, di vê bingehê de Pêngava 15’ê Tebaxê serkeftina mirov a ku pêkhatiye ye. Êdî divê em we bigihînin ravekirina mirovê ku pêk bê û divê vê bixwe em bikin. Ev encameke rast û pir pêwîst e. Dijberî vê yekê, emê nikaribin hev û din erê bikin.
Pêngava 15’ê Tebaxê, di bingeheke aştiyeke bi rûmet de, ez bawer im ewê bigihîje serkeftinê. Armanca bingehîn a pêngavê, gihîştina serkeftina aştiyê ye. Bi vê armancê ez banga xwe ya 15’ê Tebaxê nû dikin. Ev banga aştî, demokrasî û yekîtiyeke azad e. Di vê mijarê de, banga sekneke bi hêz e. Divê sekn bi hêz be. Ger vê nekin, wê nikaribin tiştek bikin. Ez banga 15’ê Tebaxê, ji bona xwe biparêzin û yekîtiyek saz bikin dikim. Divê ez rast bême fêmkirin û rast pêkbêm. Nexwe ez nabim berpirsê niqutek xwînê. Tu yê zexm bisekinî. Ger tu li ser navê min tevbigerî, divê tu zexm bî. Tu yê xwe biparêzî. Ji bona aştî û demokrasiyê tê baş bixebitî. Ev li gorî siyaset û hiquqa demokratîk e.
- Ayrıntılar
Rêber APO
Efû? Ma pirsgirêk ne ev e. Pirsgirêk ne ew e ku ez werim efûkirin an na. Gelo vana wisa texmîn dikin ku qenciyê dikin? Vana nikarên ciddiyeta pirsgirêkê fêm bikin. Ji vana re nêrînên min baş ragihînin. Vêya çima wisa diaxive?
Pirsgirêk ne ew e ku ez werim efûkirin an na. Pirsgirêk zêdetir kûr e. Ev deh sal in ku ji bo pirsgirêk çareser bibe, çi ji deste min hat min kir.
Naha ji bo ku ev pirsgirêk çareser bibe, wê li hevhatineke civakî yan jî muzakere destpê bike. Girîng e ku ev çêbibe. Pêwîst e baş bi dawî bibe. Ez berê cuda difikirîm. Em şoreşê difikirîn. Ez dizanim ka li Tirkiyê şoreş û dij-şoreş çawa tê kirin. Niha ez di rewşekî wisa de me ku ez van hemûyan fêm dikim. Min dîrokê û şoreşan pir baş lêkola. Min Hobsbawm û hemû yên din xwend. Me dikarîbû em şoreşê pir kûr bikin. Lê belê, wê pir bi êş bibûya. Me nexwest ku em bivin sedema van êşan. Loma me xwest ku em pirsgirêkê bi awayekî demokratîk çareser bikin. Mirov dikarê bi şêwaz (tarz) û rêbaz (yöntem) ên demokratîk mafên civakê, daxwaziyên demokrasi û îdealên azadiyê pêk bîne. Li Tirkiyê gelek pirsgirêk hene, pirsgirêka bekariyê heye. Tê gotin ku heta roja îro 300 milyar dolar ji şer re hat xerckirin. Neha qeyraneke (kriz) mezin heye. Kapîtalîzm hemû deveran girtiye, hemû beşan dadiqurtîne. Ta ku ev kapîtalîzm bi awayeke ewqas hovane were pêkanîn, ti pirsgirêk çareser nabe. Ez nabêjim ku em dikarin kapîtalîzmê ji holê rakin, li em dikarin kapîtalîzmê sinordar bikin. Ji bo vê, pêwîst e mirov bi rengekî pir rast û kûr nêzîkî pirsgirêkan bibe.
Ji bo çareseriya demokratîk a vê pirsgirêkê, pêdivî bi muzakereyek heye. Tu yê vê pirsgirêkê çawa muzakere bikî û çawa çareser bikî? Min li vê derê bi caran got: Ez dixwazim vê xwînê bidim sekinandin. Ez dixwazim van pevçûnan (çatışma) bidim sekinandin. Ê min, berpirsyariyeke min a dîrokî heye. Heta roja îro, min vê berpirsyariya dîrokî bi cih anî. Min pir dîqet kir ji bo ku pevçûn (çatışma) û mirin çênebin. Eger ez ji vê derê destê xwe vekşînim, wê tiştên bixof (korkunç) çêbin. Herkes dizane ku li herêmê çandeke mezin a siyasî çêbûye, pênc-deh hezar kesên çekdar li çiyan hene. Her wisa her cûre heza kurdan jî heye. Ti kes nikare wan bide sekinandin. Eger tê xwestin ku ez li vê derê van mirinan û pevçûnan bidim seknandin û rol bilîzim, wê deme pêwîst e şart û mercên min jî werin sererastkirin. Ez li vê derê ne di wê rewşê deme ku karibim tiştek bikim. Ez bixwazim jî, nikarim vê yekê bikim. Berî her tiştî pirsgirêkên min ên tenduristiyê ne guncav in ji bo vê yekê. Ne gengaz (mümkün) e ku bi van pirsgirêkên tenduristiyê û di van mercan de ez vê berpirsyariyê bidim meşandin.wekî din, tiştên din jî hene. Mînak, em bêjin ku erdhejek (zelzele) çêbû û em li vê derê mirin. Ango, gengaz nîne ku bi van mercan ez vê berpirsyariyê rakim û vê rolê bilîzim.
Piştî ku di 15’ê Tebaxê de nexşeya xwe ya rê pêşkêş bikim, ezê xwe vekşînim. Êdî wê Kurd bi xwe biryar bidin ka wê çareserî çawa be, wê PKK biryara xwe bide, wê DTP biryara xwe bide. Wê gelê Kurd biryara xwe bide. Eger hun bixwazin, yên li çiya biqedînin; eger hun bixwazin, DTPyiyan biqedînin; ez nizanim ka hunê karibin biqedînin an nikaribin biqedînin; hunê qezenc bikin an hunê hunda bikin. Wê herkes biryara xwe bi xwe bide. Ez li vê derê ne di wê rewşê de me ku derbarê mirovê li çiya de biryar bidim. Kesa/ê ku li wê derê her roj eziyet dikişîne, ew bi xwe ye. Kesa/ê ku di nava pirsgirêkê de ye, ew bi xwe ye. Ez li vê derê nikarim derbarê mirovê çiya de bidim. Heta navenda Qendîlê jî nikare biryar bide. Wê her grûb û her kes biryara xwe bi xwe bide. Ji ber ku eziyetê ew bi xwe dikşîne, ew bi xwe dimire û ew bi xwe tekoşînê dike. Wê rast nebe ku ez di van mercan de di van mijaran de tiştek diyar bikim. Ên Kurdan jî, 40 hezar şehîdên van hene. Nirxên van hene. Mexduriyetên wan ên pir mezin hene. Wê Kurd biryarên xwe bi xwe bidin.
Divê artêş jî vê yekê fêm bike. Divê artêş vêya fêm bike û pêş vê nebe asteng. Bila artêş wisa pir bi xwe bawer nebe. Bila xwe wisa pir bihêz hîs neke. Eger serdemeke pir aloz (kaotik) û pir bi pevçûn çêbibe, her wisa li pêş çareseriyê bibe asteng, wê artêş jî li holê nemine, wê belav bibe û biçe. Artêş jî yekpare (bütün) nîn e, bi parçe ye. Rewşa artêşa sor (kızıl ordu) li holê ye. Artêşeke pir xûrt bû, lê hilweşiya û çû. Li Frenseyê jê re digotin artêşa qral, pir xûrt bû, muhafizên wê yên tatbet jî hebû, lê dema ku gel rabû serhildanê, tê yek ji vana nekarî li hemberî gel bisekine, loma belav bûn û hilweşiyan.
- Ayrıntılar
Rêber Apo
Tênegihîştina rêhevaltiya partiyê û hevaltiya dozê ya berxwedêran, xerabiya herî mezin li xwe kirin e.
14’ê Tîrmehê bibîrtînin. Îro, komek berxwedêrên zîndanê di şexsê xwe de; li hemberî dijminê ku dixwest hêviyên gelekî ku heta kurtêlên dawîn jiholê rabikin, berxwedêriya PKK’ê ku di xwe de bi cî kiribûn nîşan dan. Ev rastiyeke bênîqaş e. Di demên herî zor ê destpêka sala 1980’î de, çi nirxên li piyan hebin, bi tevahî jiholê rakirin û bi zanebûn hemû tedbîran dan pişt xwe, da ku careke din şîn neyê. Li hemberî van polîtîkayên jiholêrakirinê, çi berxwedêrî pêwîst dike kirin, wekî berxwedaniya dawîn laşê xwe helandin, henasa xwe ya dawîn bi vî awayî mezaxtin û bi biryara çalakiya berxwedaniya herî bi hêz li ber xwe didin. Tam di vê xalê de, bi dirûşma “berxwedan jiyan e”, ji xwe re vê şîarê dipeyitînin û dertên holê. Ev bi tevahî dibe hêviyeke esîl a gel û banga jiyanê. Dibêjin; “Dev ji hêviyê berdan nabe, dev ji partiyê berdan nabe, emê xwe bihelînin û bizivirînin jiyanê.”
Berxwedaniya zîndana Amedê, di wateyekê de dibe berxwedaniya hebûn û tunebûnê ya Kurdistanê; lêdaneke li çarenûsa mirinê xistinê ye û berxwedaniyeke ku gengaziya qonaxeke girîng a jiyanê ye. Ji nava wê tê. Me berxwedaniya tîrmehê a rêber, bi girîngî û wateya wê danî holê. Berxwedaniyeke ku bi çarenûsa Kurdistanê re eleqedar e. Pêşengê vê berxwedaniyê hene. Teqez beşeke girîng, bi berxwedaniyeke dîrokî ya girîng de şehîd ketine.
A rast, rêhevalên wisa ne ku, dixwazin berxwedaniya herî mezin bidin. Em Xeyriyan û Kemalan baş dinasin. Hevalên ku bi azweriya têkoşînê tijî bûn. Pratîka şoreşgerî, ji bona wan jiyan bixwe ye. Xeyrî, kesayetiyeke ku xebat û propandayên rêxistinê henas bi henas dijiya, ji bilî vê yekê kesayetiyeke ku yek rojeke wî vala nîn e. Kemal, kesayetiyeke ku ji goşt heta neynûk her tiştê xwe têxistiye xizmeta partiyê, bi her tiştê xwe xeta têkoşînê ya partiyê dijiya û dîsa kesayetiyeke ku henas bi henas tarza jiyana partiya birêve dibe. Li ser vê mijarê pir tişt hatin gotin, dibe ku zêdetir jî bê gotin û ewê bê gotin jî. Ew rêhevalên me yên ku, xwe bi rastiya partiyê re, di şert û mercên herî zor û bêderfetî de, xwe bi pêş ve birine û ji bo dev jê bernedên, bi berxwedêriyeke mezin bûne bersiv. Ew kesayetiyên ku gelek caran vê yekê peyitandine. Biryarîbûneke berxwedêr a bi vî rengî, van kesayetiyan pêşengî kirine. Vê yekê, divê em baş fêm bikin.
Di berxwedaniya 14’ê Tîrmehê de, em Ferhatan jî bibîrbînin. Berxwedaniya çaran jî berxwedaniyeke mezin e, ew jî yek ji berxwedêrên dîrokê yê kêmdîtî ne. Berxwedaniya Mazlûm, Ferhat, Xeyrî û Kemalan, xala lûtkeya berxwedaniyê ye.
Vaye berxwedaniya Newrozê ya Mazlûman, vaye biryara berxwedêriya 14’ê Tîrmehê, vaye xwe kirina meşale ya Ferhatan, bi tevahî tevahiya xwe wisa ye.
Girêdayî bîranîna berxwedêrên 14’ê Tîrmehê mayîn meseleyeke mezin e. Rêhevaltiya partiyê û hevaltiya dozê, ger bi her awayî rastiya herî bingeh a berxwedêran tênegihîje, wê demê li xwe xerabiya herî mezin dikin.
Ji bona ku em careke din wate bidin salên ku di vê bingehê de hatine qezenckirin û li ser navê berxwedaniya 14’ê Tîrmehê biaxivin, divê em PKK’yîbûna wê demê têbigihîjin û bikin. Di vê wateyê de, karê we zor e. Lê ew qas jî nêzîkî serkeftinê ye. Bila tu kes, li ser mîrateyên ku wê demê hatine qezenckirin, hêviya rojên xwe xelaskirinê neke. Ev ji îxaneta aşkere û xefletê xetertir e. Divê em xwe bidin qanîkirin ku, vîneke me û biryareke me û sîstemeke me ya nirxên pîroz heye. Li hemberî her tiştî derketin û bêhay dibe, lê baş bizanibin ku li hemberî van nirxan wisa nabe. Ger hêza we nîn be, bizanibin di ciyê xwe de bisekinin. Şer, ne karê her mêrxasî ye. Ez bixwe jî, xwe li vî şerî kêm liyaq dibînim. Min kir û nekir, xwe li vê serokatiyê nedam rûniştandin. Gotin di cî de be li ser daxwazê, dîsa li ser daxwaza şehîdan û pêwîstiya wesiyetan, min nedikaribû di çarçoveya hêza xwe de neanîna cî. Lewre em dibêjin, berxwedêriyek û biryareke fedakar.
Em vê yekê aşkere bêjin ku, di nava partiyê de; ne liyaqbûna bîranîna şehîdên berxwedêr ên mezin, li hemberî kêmasiyên xwe kirina perde, li ser wan bi erzanî jiyandin, pêre sekna her curê paşdemayînan, nefêmkirina biryarên vê roja mezin ku tê wateya banga şehîdên berxwedêr, bê têgihîştin jî neanîna cî, jiyana şehîdên berxwedêr tengkirin, mîna ku roj bi roj bîranînên wan jibîrkirin, xwe bi bîranînên şehîdan bi hêzkirin bidin aliyekî, li ser mîrateyên wan xwe debarkirin heye. Ger kar hatibe qonaxeke wisa, bizanibin ku ew partî û hevaltiya riyekê, bi rewşeke xeter re rû bi rû maye.
Me her dem vê yekê got; ger em hinek be jî li peywirên xwe xwedî derketibin û hêjî me dev ji berxwedaniyê bernedabe, babeta bingehîn a erka xwe diyarker e, teqez ev berxwedêr in û bi taybet girêdaniya me ya bîranîna şehîdên berxwedêr e. Bi qasî ku gengaz bû, me ew di xwe de hîs kir.
Li hemberî biryarîbûna 14’ê Tîrmehê, hûnê encameke çawa derbixînin? Pirsa herî balkêş ev e. Bi taybetî wan ji bona partiyê ji me re wesiyet kirin, me jî hinek girt. Gelo, wekî milîtanên ku dijîn, hûnê çawa bersivek bidin. Ji bona min, ev pirs pir sotîner e. Teqez divê, ciyê we di jiyaneke şoreşger û şer de hebe, serkeftineke we hebe. Ew belasebe, vê biryarê pêk neanîn û xwe şêst rojî nedan jiyandin. Bi berxwedanî, jiyankirinê wisa nîşandan. Gelo, hûnê çawa bi şer jiyankirinê nîşan bidin? Ku ew bi vî halê xwe li ber xwe dabin û şer kiribin û jiyan kiribin, hûn bi hemû derfetan lîstinê û rê li ber her curê binketinan vekirinê, çawa bêjin em jiyan dikin? Di vê bingehê de, gengaza ku hûn xwe bidin efûkirinê? Rastî li holê ye; liberxwedan, xwe helandin û “jiyan ev e” gotin. Girêdana di navbera şer û jiyanê de wisa raberî me kirin. Tiştê ku dikeve ser milên we jî, bi rêzkarî derbasî jiyankirinê ye.
- Ayrıntılar