Vê yekê hem ji derdorên dewletê, hem jî ji PKK’ê, hem jî ji derdorên kurd. Di vê mijarê de li gorî pêwîstiya berpirsyariyên min, pakêta min a çareseriyê heye. Ez li ser dixebitim. Ger ku hetanî serê hezîranê ku nûnerek hikûmetê yanî yê dewletê were, ez dikarin daxuyînim. Di vê mijarê de min peyamên Salîm Dervîşoglu, Hûseyîn Kivrikoglu, Karadayı, Îlter Tûrkmen ên di çapemeniyê de cî girtine xwendin, ew mirovên bi aqil in, bi aqilmendî diaxivin. Fêm kirine ku pêwîst e pirsgirêka kurd hewaleyî derve neyê kirin û em di nav xwe de çareser bikin. Ez jî wisa difikirim. Pêwîst e ku em pirsgirêka kurd di nav xwe de çareser bikin. Ya rast ev e.
Ger ku hikûmet hetanî 1’ê Hezîranê riyeke wisa ya diyalogê veneke, ez ê li vir îlan bikim. Ez ê li vir ji rayagiştî re rapor bidim. Ji ber ku ez di nav de me dizanim. Ez vê ji ber pêwîstiyên berpirsyariyên xwe dikim. PKK hetanî 1’ê Hezîranê dem daye! Ez wan fêm dikim. Mîna ku di hevpeyvîna Hasan Cemal de hatiye weşandin, Cemal bahsa vanan dike. Ez PKK’ê dizanim, hêza wan heye. Ger ku hetanî 1’ê Hezîranê diyalog destpê neke, wê di PKK’ê de sê tişt bi pêş bikevin. Yekemîn parastina pasîf –jixwe rewşa niha ev e- Mesela, li Cudî didin pey wan, ew jî hewl didin xwe veşêrin. Duyemîn parastina çalak, ev jî şerê gerîla yê çalak e. Yanî çalakiyên bi plan û bi pergal di PKK’ê de parastina çalak e. Di parastina çalak de derbasbûna rewşa êrîşê heye. Sêyemîn berxwedaniya topyekûn e. Ku mîna îro li hember DTP girtin û çewsandin derê asta herî jor, di vê rewşê de wê berxwedaniya topyekûn bi pêş bikeve.
CHP û MHP nûnerên siyasî yên Ergenekonê ne. AKP di mijara çareseriyê de tu tiştek nekiriye, nake jî, hewl dide roja xwe xelas bike. Di çavên min de AKP, ne tu tiştek e, siyaseta rojane dike û di polê(sınıf) de dimîne. Pirsgirêka kurd wisa ne pirsgirêkeke bi siyaseta rojane bê çareserkirin. Ger ku AKP hetanî 1’ê Hezîranê riyeke diyalog û çareseriyê veneke, ez ê bêjin Ergenekonê li ciyek din negerin, Ergenekon bi xwe AKP’ye. Ji sala 2002’yan pê de di mijara çareseriya pirsgirêka kurd de AKP mijûl dike û tiştek nake. Ez ji vir careke din bang li hikûmetê dikim, divê riya diyalog û çareseriyê bikaribe veke. Ji 1’ê Hezîranê pê de ji dilopek xwîna ku birêje ez ne berpirs im, wê AKP berpirs be. Di bûyera li Licê de 9 leşker, leşkerek jî li ciyek din bi tevahî deh leşker mirine. Ve kontrolkirin ne hêsan e. Ehmed Turk jî bi tena serê xwe nikare kontrol bike. Murat Karayilan jî nikare ji Qendîlê kontrol bike. Ez bi vê rewşa xwe, bi vê asûna(konum) xwe nikarim tam bikim, tu kes tam nikare bike. Di PKK’ê de komên otonom hene. Ku çareseriya demokratîk nebe, di mijara parastina xwe de wê ev sazbûn çi dizanin wê bikin. Wê çend PKK derên, hûn ê nikaribin tiştek bikin.
*Beşek ji hevdîtina Rêber Apo ya 6’ê gulana 2009’an
- Ayrıntılar
Rêber APO
Min axaftinên Başbûg ji sernavên rojnameyan guhdar kir. Di axaftina xwe de bahsa “Gelê Tirkiyê” dike. Vê jî wekî gotina Mustafa Kemal diyar dike. Min berê vê, ev diyar kiribû. Gotinên Başbûg, ji gotinên min re bersivek e. Min dişopînin. Lê kêm tînin ziman. Di berdewamiya vê de, pêwîst dikir ku bahsa muxtariyetê bikirana. Ev jî gotina Mustafa Kemal e. Ya girîng ev e ku der barê kurdan fikra muxtariyetê ya Mustafa Kemal e. Ez di wê bendewariyê de bûm ku wê Başbûg fikra muxtariyetê ya Mustafa Kemal bianîna ziman. Çima vê nabêje! Fem nakim. Daxuyaniyên Başbûg girîng in, deriyek vekiriye, encax hemû jî evqas. Artêş dikare ewqas bêje. Ya mayî karê siyasetmedaran e.
Pêwîst e ku em PKK’ê wisa wekî avaniyeke homojen nenirxînin û wisa nebînin. Te dî bahsa hinek bombe û bombeyan ku hatine teqandin tê kirin ya, pirsgirêka bingehîn ne di van bombeyên teqandî de ye, pirsgirêka esil pirsgirêka kurd bixwe ye. Ku PKK biqede jî ev kar çareser nabe. Ji ber ku Barzanî, YNK, KDP hene. Ji wê wêdetir Emerîka, Îran, Sûriye hene. Wê her kes pirsgirêkê li gorî xwe bi dest bigire. Wê her kes hewl bide PKK’ê li gorî xwe bikarbîne. Wê Îran yek ji wan dewletan be ku pirsgirêka kurd li gorî xwe herî baş bikarbîne. Wisa wê nexwazin ku pirsgirêk çareser bibe. Bahsa lûtkeya sêbare(üçlü zirve) dikin. bahskirina vê lûtkeya sêbare bixwejî, dide nîşandan ku ev sêbare çiqas belengaz e. Ev lûtkeya sêbare, nikare pirsgirêkê jî çareser bike.
Tam gotina kî ye nayê hişê min, dibe ku gotina Arafat an jî ya Habaş e. Dibêje ku; “çarsed mirovî bidine min, ez Rojhilata Navîn ser û bin bikim” Li PKK’ê jî çarsed mirov hene, bi hezaran hene, zêdetir jî hene. Piştî tecrûbeya bi salan a li çiya, wisa nikarin biqedînin. Her bîrîmek bi tena serê xwe jî dikare şerek bi pêş bixe. Li derdora her bîrîmekê, çarsed hezar kes hene. Ji bona xelasiya canê xwe be jî, wê asta şer bilindtir bikin. Wekî din ji bona şerkirinê gelek tirîş(gerekçe) hene. Dikarin ji bona canê xwe xelas bikin û bi gelek tirîşên dîtir şer bi pêş ve bibin.
Niha tu bêjî ez ê wan ji başûr de jî tengav bikim, wê vanan herin ku derê? Hêrseke li hevciviyayî ya bi dehan salan ji bona teqînî amade ye heye. Teqîna esasî ev e. Dibêjin ku bêkarî ji sedî çil e. Ku li vir ji sedî çil be, li wir ji sedî heştê ye. Ewqas sal perwerdehiya şer dîtiye û bi şervanên ku xwedî ezmûn in bigihên hev, wê di vê rewşê de ne yek du teqîn, wê çil teqîn pêk bên.
Dibêjin ku hetanî 1’ê Hezîranê dem dane. Mesele ne hetanî 1’ê Hezîranê dem e, vê demê min bixwe jî neda, ev biryara PKK’ê bixwe ye, dem dema wan e. Ev panzdeh sal in ez ji bona pirsgirêka kurd çareseriyê bi riyên demokratîk pêk bînim, hewl didim. Niha ez li vir ji qeyrana dil jî bimirim, erdhej pêk bê û ev avahî hilweşe jî an jî ji nexweşiyêjî bimirim, wê vê ji dewletê bizanibin. Gelek hêzên ku bixwazin vê bikarbînin hene. Hêzên wekî Emerîka, Îngîltere, Sûriye, KDP, YNK, nizanim hûr û gir pêncî rêxistin hene ku PKK’ê bikarbînin. Siyaseta ku neçareseriya vê pirsgirêkê dixwaze, birêveberkarê siyaseta îngilîz e. Mesele wisa hetanî 1’ê Hezîranê dem dayîn nîn e, mesele di çareseriya vê pirsgirêkê de rê girtin e, xetereya bingehîn, teqîna esasî di vir de ye.
Înlehîn nabêjim bila bên bi min re hevdîtin bikin. Lê siyasetmedarên ku bi wêrekî vanan bîne ziman nîn e. Wê bi kî çareser bikin, kî vanan bi wêrekî tîne ziman? Kî dibêje ku ev pirsgirêk nabe ku bi paş ve bê xistin. Ez dibêjim. Ji ber ku ez dibêjim, di xwezaya xwe de ez dibim muxatab. Xwezî ji bilî min muxatabek hebûye, lê vaye nîn e! Ez dîsa bi kirpandî dibêjim; çareseriya pirsgirêka kurd nabe ku bi paş ve bê xistin. Di nava artêşê de teqez ên ku fêm dikin hene. Yên wekî Salîm Dervîşoglu fêm dikin, vê baş dizanin. Ez dibêjim, li vir ji bona çareseriyê çi bikeve ser milên min ez e pêk bînim. Ez ev panzdeh sal in ji bona çareseriya demokratîk hewl didim. Encax ez jî êdî bi fizîkî û giyanî westayam.
Elçî, hê jî dibêje ku hêza DTP’ê nîn e. Elçî, ta ji salên 1970’yan vir ve, zilamê taybet ê NATO’yê ye, ew mezin kirine. Vanan hê jî ji Emerîka, ji NATO’yê di nava bendewariyekê de ne. Elçî, Bûcak, Ûmîd Firat û gelekên din hene. Vanan hemû hatin bikaranîn. Hemû jî zilamên NATO’yê ne, zilamên Emerîka ne, zilamên îngilîzan e. Sertaç Bûcak ji hêla Almanyayê ve hate perwerdekirin û şandin Tirkiyê. Sedat Bucak jî zilamê taybet ê Tirkiyê ye. Herdu jî bi heman sazûmanê, girêdayî NATO’yê ne, bala we kişandibe, herdu jî girêdayî heman sazûmanê ne, ji hêla heman sazûmanê ve têne bikaranîn. Hê jî wisa guman dikin ku wê werin alîkariya wan bikin û wan rabikin ser piyan. Wisa difikirin ku wê PKK û DTP’ê biqedînin û wan bînin ser kurdan.
Bi hatina Rusmussen a NATO’yê, dibe ku di NATO’yê de demeke nû destpê bike. Rasmussen kesekî ku bi taybet hatiye hilbijartin. NATO, wê bikeve demeke nû. NATO’ya bi Rasmussen, dibe ku nêzîkatiya NATO’yê ya li hember PKK’ê ne mîna berê be, dibe ku hinek sistir be, dibe ku nermtir nêzîk bibe, dibe ku PKK’ê fêm bike. Ew jî nîşaneya demeke nû ye.
- Ayrıntılar
Rêber APO
Mezinbûna heqê dayikê teqez e. Ev ji bona her dayîkê wisa ye. Bêguman, rêzgirtina dayikê, girêdana mafê hiqûqa dayikê divê her dem li ber çav bê girtin û ev wekî peywir li pêş me ye. Emê hewl bidin ku her dem rêza yekem bidine dayikê û bi awayî herî baş layîq bibin.
Bahsa dilê dayîka tê kirin. Tê gotin ku gelek bi hestan barkirîne û bi piranî jî digirîn. Ev li Kurdistanê zêdetir e. Sedema wê jî di rastiya me de veşartiye. Di şertên malbatên pêşketî de, kêm be jî dîsa jî dayik digirî. Li ciyê ku herî zêde an jî heta dawiya emrê xwe digirîn, ciyên herî zêde ku nakokî zêde ne. Ev bi tevahî dibe nirxandineke zanistî jî. Ji ber vê yekê jî, dayikên kurd, dayikên ku herî zêde digirîn. Ev pêwîstiya ravekirina zanistiyê ye. Min tu car nexwest bi erzanî nêzîkî dayîkê bibim.
Rastiya min a dayikê jî, xwedî wateyeke wisa ye. Ji destpêkê de min ev hêlên nakok bihîst û ji bona hêlên neyînî pêk neyên jî, bi awayekî bêeman ez di ser xwe de çûm. Di vê wateyê de serîrakirina min a mezin a li hember dayikê di emrekî biçûk de destpêkir. Wê bê gotin ku, “Ma wisa dibe?” Rast e, dibe. Bi min re gelek gelek çêbû. Baş tê hişê min; dem bi dem dema ku min digirt hemberî xwe û bahsa hiqûqa xwe ya demkurt dikir, tezê min ê dijber hebûn: Min digot, “Tu, bi kîjan hincetan, bêyî ku tu paşeroj raber bikî, bi zarokekî re wisa biaxivî. Te çi da û tu çi dixwazî?” Hê di wî emrî de tezên min ên bi hêz hebûn. Ev jî dibû şiklekî pejinkariyê. Ji bona ku layîqî vê dayikê bibim, min hê wê demê dît ku encax bi pratîkeke jiyanê ya bêeman ezê bikaribim pêk bînim.
Min tu carî nexwest bi erzanî berê xwe bidim dayikê. Min hezkirineke erzan nexwest, min hewl da ku nekevim rewşeke biçûketinê. Min dikaribû hinek tiştan bikira, da ku dayika xwe razî bikim, ji bona vê jî serkeftinên min jî hebûn. Bes dibe ku hinek bibêjin, “Tu gelek bêrehm î!” Lê li gorî min, wekî awayê herî baş layîqbûnê, ez bi diyariyan, bi gotinên erzan ên hezkirinê re, bi vê hêzê nêzîk nebûm. Gelek hesret mabû û gelek caran digot: “Gelo tu yê bikaribî, çend metre paçek bistînî. Ez dayika te me.”
Li hember van gotinan, min tu carî diyariyek nesende. Di şert û mercên malbata me de, jiyaneke bi gelek zehmentiyan derbas dibû hebû. Têkiliya dê-bav, jiyanê kiribû ku neyê naskirinê. Bav extiyar û hinek jî bêhêz. Dayik hinek ciwantir û bi hêz e. Ev têkilî bi serê xwe, di têkiliyên malbatê yên serdestiya zilam de, rê li ber nakokî, tevlihevî û nenasiyan vedike.
Dîtir bîranîneke min a girîng, li hember şer’ra zarokên mizawir Miho û Cimo, derketinên min dawîn bûn. Miho her dem dixwest şer bike. Rojek, li quncê malê, dawa min tijî kevir, bêyî firsend bidimê, min ew bi keviran pêşwazî kir. Heta goma malê reviya. Carek din xwe nêzî pevçûnê nekir. Yê Cimo jî piştî şopandinekê, ji hevraza jorîn de, dawa min tijî kevir min ew tengav kir. Ew jî reviya goma malê. Piştî ku dersa xwe baş girt, ji rewşa xeterbûnê derketibû. Li ser vê yekê, baş tê hişê min, dayika min li min xwedî derkete û peznê min da. Di pêşketina lidijderketinê de, bêçaretiya bavê min û serhêldêriya dayîka min a sînor nenaskirî û heq dîtin bandor kiriye. Çavdêriyên dayika min li hember min, bi qasî ku min piştre bihîst, erênî û gihiştî bûye. Ne şaşbim li ser pirsa Fermandarê Tugaya Rihayê, gotina wê ya; “Ji bona ku wî li ber congên xwe bihêlim, min gelek hewl da, lê biserneketim.” rastiyê îfade dikir. Ya ku yekem car ferq kir ku, wê terza min, min bi tenê bihêle jî ew bû. Gotina wê wisa bû; “Wê her kes ji te sûd werbigire, lê wê tu kes fena te bi te re nexebite.” Gotina wê, fena ku got jî derket. Wekî din, der barê min de nirxandina wê ya dawîn ev bûye; “Ew ji bona min tekane bû, ciyê wî û ew bixwe gelek gelek cuda bû.” Berî rehmetkirinê gotina wê ya dawîn; “Her dem dia bikin, ji her kesî re xêrê bikin” bûye.
Piştre di nirxandinên min ê dayik û jinê de ku min ew erka wê nirxand, min pêwîstiya basît negirtinê û mafê wê dayînê dît. Nirxandineke wê ya ji bona jinan jî, têrî xwe biarifî bû: “Zehmet e ku tu bi vî hiş û kesayetî jinek bibînî” Divê min ew eqlê dayîka xwe ku difikirîm ji bilî hêrsê tu taybetiyên wê nîn in, qebûl bikirana. Ji ber dîroka ku kor dike, em ji hev dûr ketin. Lê piştî ku min li pey xwe nihêrt, ew dengê bi esl ê çanda xwedawendiya dayikê ye û wê ev deng gihandiye min. Minê piştre ji ber vê ew bi minet bibîr anîna û ew qebûl bikirana. Ya ku min serî li hember rakir ne dayika min bû, ew pergala zalim, biyanî û dirû ya civaka serdest a mêr bû. Min îspat kiribû ku, her çiqas me ev bi hev pîroz nekiribe jî, ez kurekî baş ê dayika xwe bûm.
Karê wateyê her diçe bi pêş dixim. Bi awayekî betal betal vegera min a axa ku li hatime dinê, min dest tehlîlkirinê kiribû. Sedema fena hespekî ji gomê rev û xwe avêtina çiya, nirxa ku sê caran nîvdarvekirina dayika xwe baştir fêm dikirim. Dayika ku min digot nezane, minê piştre ji gotina wê ya, “Wê tu kes xwe tevlî xebata te ya wisa nebe, her kes ji te feyde bigire û tu yê tenê bimînî” min fêm kir ku tenê wê ez fêmkirime. Bêyî ku li pişt xwe binêrim, bi sekna xwe ya, “Tişt nabe, ez bibiryar im bi tenê bimeşim” meşiyam. Dema ku min xwe wisa fêm kir, min axa ku lê çêbûme tehlîl dikir. Her ku sedsala 20’an ji dûr ve bi hemû giraniya xwe dihate ser min, minê fêm bikirana ku çima tê ser min. Bi êrîşeke fena rahibên sûmerî ku bi dewleta afirandiye çawa êrîş dibe ser axa bi bereket a xwedewenda dayik re rû bi rû man. Dema ku min ev fêm kir, ez bi xwe ji xwe direviyam û minê bidîtana ku li paş, ji bilî çend niqutên wateyê nemaye.
- Ayrıntılar
Rêber APO
Ez jî dibêjim ku, ku hûn azad bibin, wê piştre kar û xwarin were. Azadiya siyasî girîng e. Civakeke ku azadî û têgihîştina wê ya siyasî nîn be, ew civak kole ye. Ger ku têgihîştina we ya siyasî û ehlaqî nîn be, nexwe hûn di rewşa koleyan de ne. Azadî û têgihîştina we ya siyasî û ehlaqî nîn be, hûn ê çawa bikaribin civaka xwe, malbata xwe, keça xwe biparêzin? Feraseta namûsê, bi awayê feraseteke berevajî li ser zayendîbûna jinê saz bûye. Feraseta min a namûsê tê zanîn. Ji bona rizgariyê divê civak, civakeke ehlaqî û polîtîk be. Civakeke ku têgihîştina wê ya siyasî, ehlaqî, kevneşopî, irfî nîn be, wê nikaribe di civakê de xwe, civaka xwe, malbata xwe û keça xwe biparêze. Ku vanan nîn bin ew civak qediyaye. Min di parêznameyên xwe de bi awayekî berfireh vanan daxuyand. Ma parêznameyên min hatin weşandin? Divê bê weşandin û her kes bixwîne.
Ji bona konferansê jî vanan diyar dikim: Ya bi Filîstinê re têkildar ma ne wisa ye? Rast e, eynî wisa ye, destpêkê pêvajoya Madrîd piştê wê ya Oslo destpêkir. Dişibe wê pêvajoyê. Ji bona konferansê niha vê bêjim. Ehmed Turk dikare ewk bike. Wê li Amedê Kongreya Civaka Demokratîk bi awayekî awarte , bi awayekî piştî hilbijartinê bi lezgînî li hev bicive. Li wir der barê konferansê de rêgez bêne diyar kirin, nîqaş bikin, dikarin di seroktiya Ehmed Turk de bi heyetek herin konferansê. Min berê ji bona konferansê şertê pênc rêgezî anîbû ziman. Vanan wê di konferansê de bêne nîqaşkirin. Ne pêwîst e ku vanan dubare bikim. Min pêşniyara pênc rêgez û sê pratîkî kiribû. Wekî pratîkî vanan pêşniyar dikim.
Di vê konferansê de;
1- KNK xwe birêxistin bike. Wisa ne mîna dewleta li başûr, wê bi awayekî sivîl û serbixwe xebatên xwe birêve bibin. Di nava KNK’ê de wê nûnerê her parçeyê hebe. Bi vî awayî temsîliyeta her parçeyî bi dest bixe. KNK, dibe ku bi tarza FKO be. Di nav de PDK jî dibe, YNK jî dibe.
2- Dikarin di konferansê de Lijneyeke Birêvebirinê ya ku peywira îcrayê bike pêk bînin. Ev Lijneya Birêvebirinê, erka dîplomatîk jî di nav de wê peywiran îcra bike. Wê ev lijne(kurul) xebatên dîplomatîk ên vekirî birêve bibe. Hema wisa mîna ku Barzanî bi çil dewletî re veşartî hevdîtinan dike nabe. Ji wan re jî vê dibêjim: Ev wisa nabe. Ku tu veşartî bi 40 dewletî re hevdîtin bikî, wê demê tu yê bibî ajan.
3- Li başûr pêşmergeyên ku yekîneyên kurd in hene. Hêzên çekdar ên PKK’ê jî, bi pêşmergeyan re veguhezînin hêzên netewî yên kurdan. Dikarin veguhezînin hêzên parastina gel ku parastin û ewlekariya hemû kurdan ji qirkirinan û tiştên dikin. Wê peywira parastina kurdên çar parçeyan bigirin ser xwe.
4- Di vê konferansê de wekî pêşniyareke pratîk, Komîsyona Lêkolînkirina Edalet û Rastiyan saz bikin. Encax ev komîsyona edaletê, ne tenê ji bona Tirkiyê, wê ji bona her çar parçeyan jî saz bibe û heqîqetan lêkolîn bike. Wê rewşa li Îranê lêkolîn bike, wê rewşa li Sûriyê lêkolîn bike, wê li Iraqê lêkolîn bike, rewşa li Tirkiyê bi dest bigire.
Ji bona konferansê pêşniyara şertê pênc rêgezî û çar pêşniyarên pratîk raber dikim. Wê vanan di konferansê de bê nîqaşkirin.
Ji şertê pênc rêgezî yekemîn, rêgezên civakî û aborî wekî şertek rêgezî bê qebûlkirin. Wê di çarçoveya vî rêgezî de, destpêkê kurd di nav xwe de têkiliyên aborî û civakî pêk bê û vê yekê di asta dewletan de bikin.
Duyemîn, rêgeza çandî. Li ser navê çanda kurdan çi hebe, wê vanan bixe bin ewlehiyê. Wê azadiya çandê pêk bê.
Sêyemîn, rêgeza yekîtiyê. Ev tê wateya ku kurd di nav xwe de yekîtî û têkiliyan bi pêş bixin. Wê hemû kurd bi hev re têkilî deynin û bi hev re tevbigerin.
Rêgeza çaremîn, rêgeza demokratîkbûnê. Ev tê wateya ku kurd bi gelên din re bi hev re jiyan bikin. Min ev berê wekî konfederalîzma demokratîk bi nav kiribû.
Pêncemîn, rêgeza parastina rewa ya gel. Her gel hêzeka wê ya parastina rewa heye. Ev, ji bona hebûna wî gelî pêwîstiyek e.
Ev konferans, niha dibêjim, bila bibe konferanseke neşerkirinê. Bêçekbûn mijareke cuda ye. Ev, wê cuda bê nîqaşkirin. Çek nayê dayîn. Her gelek xwedî hêzelek parastina cewherî ye. Ku konferans veguheze bêçekbûnê, ez dibêjim beşdar nebin. Divê destpêkê zirûfa neşerkirinê pêk bê. Divê temaya bingehîn ev be. Konferans encax dikare vê bike. Ku bikaribe vê bike, wê ji bona pêvoyên din rêgez bêne diyarkirin.
Navê konferansê jî Konferansa Lihevhatina Demokratîk û Aştiyane dibe. Wê DTP beşdarî vê konferansê bibe. Wê Kongreya Civaka Demokratîk bi lezginî li Amedê kongreya xwe çêbike. Hejmara beşdarvanan wê bê firehkirin, her kesî beşdarî konferansê bikin, ji bona kongreyê bi awayekî berfireh li hev bicivin. Navê konferansa ku li Amedê bê kirin jî pêşniyar dikim ku bila Konferansa Lihevhatina Demokratîk û Aştiyane be. Wê di vê kongreyê de rêgez bê nîqaşkirin, bêne diyarkirin û bi awayekî amade bi lijneyek beşdarî konferansê bibin. Wê Ehmed Turk û lijne here bi Barzanî û Talabanî re hevdîtin bike. Divê di lijneyê de jin jî hebin. Her hal ji karên derve Sabahat berpirse. Bila ew jî beşdar bibe. Jê re silavên min ragihînin. Dikarin bangî nûnerên Emerîka û Ewropa jî bikin. Ji bona min nabe pirsgirêk. Dikarin bi vî navî li Ewropa jî konferans bikin. Ji bona konferansê dikarin nêrînên min ragihînin Barzanî û Talabanî. Ev dibe bi nameyê be jî.
Ez li vir im ne dijberê tu kesî me. Dikarin bi her kesî re hevdîtin bikin. Ku bikaribin bi Emerîka û Ewropa re lihevbikin dikarin li hev bikin. Herî zêde aştiyê em dixwazin. Encax der barê konferansê de vê dibêjim; ku beşdar bibin wê beşdarêi encamên wê jî bibin. Ku beşdar nebin jî wê beşdarî encamên wê nebin. Ya ku ez bêjim ev e; rêgezên min hene, xeta min heye, fikrên min hene. Ez kesek xwedî xet im. Her tiştî jî di vê çarçoveyê de dinirxînim. Divê ev rast bê teyisandin.
Dibe ku ev konferans bibe Lozana kurdan. Çawa ku bi Lozanê komar ava bû, wê bi vê, yanî bi Lozana kurdan jî Komara Demokratîk ava bibe. Komara Demokratîk, jixwe lihevhatina demokratîk e. Wê lihevhatina herdu gelan, bi xwe re demokrasiyê bîne. Avabûna komarê çiqas girîng be, demokratîkbûyîna komarê jî bi qasî sazbûna komarê girîng û bi wate ye.
*Beşek ji hevdîtina 14’ê adara 2009’an ya Serokatiya Partiyê
- Ayrıntılar
Rêber APO
Hewa cemidiye, hewl didim zivistanê derbas bikim. Bihar tê, wê vanan jî derbas bibin. Înşîat jî didomin. Dermanê Ksatralê bikartînim, ji vê re bijîşk çi dibêjin. Ev derman bandor li min dike. Laş dike mîna hevîr. Ev bandora kêlekî ya derman e ne wisa, pêwîst dike ku ez bikaranîna wê bidomînim?
Der barê tenduristiya xwe de min hefteya borî agahî dabû, bila şaş neyê fêmkirin. Sedema ku min xistine vir, da ku li ser min çewsandinê(baskı) bikin. Dema ku ez li derve bûm jî, li vir im jî, çewsandin li ser min hene. Li ser min girtinek û tengavkirinek heye. Der barê min de girtinbûneke mezin heye. Li her derî me dijber dibînin. Di warê fikrî de jî me dijber dibînin. Ez ê der barê vê de daxuyanî bidim. Ez ê der barê Ergenekonê de hinek nêrînên xwe vebêjim. Dema ku hatim vir, min zûzûka li sernivîsên rojnameyan nihêrt. Talabanî hatiye vir. Der barê vê de ez ê nêrînên xwe vebêjim. Niha jî ez heman tiştan baştir fêm dikim.
Tê zanîn, salek piştî pêngava tebaxa 1984’an, di sala 1985’an de Almanya bi fermana NATO’yê li hember me şer da destpêkirin. NATO, ji bona ku gelek dewletên Ewropa dijberiya me bike, gelek çewsandinan kir. Hûn dizanin, Galadiyo li gelek welatan bi fermana NATO’yê hate rêxistinkirin û avakirin. Gladiyo, saziyeke ne fermî ya NATO’yê ye. Hûn Îtalyayê dizanin, li wir rêxistineke mezin a Gladiyoyê hebû. Li Ewropayê jî li hember me vê peywirê Almanya girte ser xwe. Gelek welatên Ewropayê jî li dijî me birêxistin kirin. Tenê li Îsveçê Olof Palme vê qebûl nekir. Olof Palme digote; “Ez li hember kurdan helwest nagirim” Olof Palme li hember me helwestgirtinê nepejirand. Bûyera Palme jî li ser vê bi pêş ket. Min ji dozgerê ku ji bona îfadeyên min bigire hatibû re hinek tiştan got, niha jî li vê gotina xwe çend tiştan zêde dikim. Ez ê tiştê ku di vê pêvajoyê de fêm kiriye vebêjim.
Niha baştir kevalê(tablo) dibînim. Vê kuştinê jî destpêkê hewl dan ku bavêjin ser min. Ez vê wekî bersiva ew pirsên dozger dibersivînim. Peywira me terorîst îlankirinê di sala 1985’an de dan Almanyayê û plankirina vî karî jî dan Îngilistanê. Bi vî awayî NATO’yê hemû welatên Ewropayê li hember me birêxistin kir. Îsveç vê nepejirand. Ji ber vê Palme ji holê rakirin. Niha jî van gotinên min dikarin wekî daxuyaniyek bidin rojnameyeke li Îsvîçreyê. Naveroka bûyera Palme ev bû. Ew ji hêla NATO’yê ve ji holê hate rakirin. Di wê demê de Palme, li hember me helwestgirtinê nepejirandibû. Ew piştgirî dida Efrîqaya Başûr. Wî destek dabû Vîetnamê jî. Rewşeke Olof Palme ku piştgirî bide tevgerên wisa hebû. Ji ber vê sedemê, di çavên wan de sûcdar bû, sûcdarekî mezin bû! Ji bona kurdan jî digote; “Ez ji kurdan re nabêjim terorîst” Ji ber vê yekê ew tesfiye kirin.
Ji sala 1985’an hetanî sala 90’î êrîşbirina NATO-Gladiyo ya li hember me ji ser Almanyayê û piştî salên 1990’î Îngîltere kete dewrê. Di anîna min a vir de jî Emerîka-Îsraîl erk girtin.
Rêxistinbûna Gladiyoya Tirkiyê ya NATO’yê, li Tirkiyê dest bi înfazan kirin. Piranî biryarên înfazan ji hêla Emerîka ve hate dayîn. Celal Talabanî dihate cem me û digote; “şer bidine sekinandin” Niha fêm dikim ku Talabanî vê biryara Gladiyo dizanibû. Dema ku me di sala 90’î de agirbest îlan kir, Talabanî dizanibû ku vî karî Emerîka birêve dibe. Niha fêm dikim ku, têkiliya vanan bi hev re hebû. Ev înfazên bêdarizîn heta hevdîtina Erdogan-Bush a di 5’ê Mijdara 2007’an berdewam kir. AKP di pênc salên pêşîn de berpirsê van înfaza ye. Di nav Tirkiyê de jî yên ku li hember van înfazan bûn, hatin tesfiyekirin. Ozal, ji baskê leşkerî Eşref Bîtlîs, guman dikim Cem Ersever li dijî pêkanînên înfazên bêdarizîn bûn. Vanan alîgirên “em bigirin û darizandin bikin” bûn. Vanan ji holê rakirin.
Yek jî di nava PKK’ê de xweberdan(sızma) û dirêjahiyên Gladiyo-Ergenekon çêbûn. Vanan di wê demê de dest avêtin PKK’ê. Velî Kûçûk û Gûney dibêjin; “Mûtefîkên me yên di nava PKK’ê de” Planên Îngîltereyê da ku kesê duyemîn biafrînin hebûn. Vaye di ser Şemdîn de hewl dan vê bikin. Min ew dem vê yekê hinek ji BBC’yê seh kir. Wê demê têrî xwe bi pêş ve çêbûn jî. Hew mabû rêxistinê bixin dest xwe. Piştre Îngîltere xwest vê bi Kanî bike, dîsa wê demê hinek keçan jî şandibûn nav me. Min ji wan guman dikir.
Sari Baran, Mehmet Şener û Metîn (Şahîn) hebûn, tabî vanan kevintirin, sê ji wan di girtîgehê de rêvebertî kiribûn, ezmûna wan zêdetir bû. Wê demê hevalê min ê zaroktiyê, gundiyê min Hesen Bîndal jî kuştin. Min ev bûyer lêkolîn kir. Sûîkasteke gelek balkêş û taybet bû. Lêdaneke bi pisporî hebû. Min ew dem gotibû, şêweyê sûîkastê gelek pêşketî ye. Bi yek guleyî hatibû lêdan, ew gule dema ku dikete laş diteqiya. Wê demê ez gelek fikirîm. Çima ew hedef girtibûn? Min fêm kir ku qaşo fikirîne wê şûna min bigire. Hesen Bîndal, yekane kesê li cem min bû, ji ber gundiyê min bû, ku ez bihatama tunekirinê, armanca wan ew bû ku wê kes vanan nizanibûna û şahîdek jî nemana. Ev sûîkast hêza wan jî nîşan dida. Dîsa Çûrûkkayayên bira hebûn, amadekariyên wan zêdetir bûn. Selîm di girtîgehê de mabû. Vaye jina xwe jî girt û reviya Almanyayê.
Di sêgoşeya Amed-Çewlik-Mûşê de gelek bûyer hatin jiyandin û hê jî berdewam dikin. Gelek kesên ku girêdayî Ergenekonê dixebitin li vir hene. Mahmûd Yildirimê ku wekî Yeşîl tê nasîn, Çûrûkkayayên bira, dîsa Alparslan ew jî ji Çewlikê bû, ev hemû mîna hev in. Di vê sêgoşeyê de ku min hê jî fêm nekiriye û nizanim, divê dibistaneke navendî hebe ku vanan perwerde dike. Ev girîng e.
Hewl dan min jî bixin bin kontrolê. Piştî ku fêm kirin wê nikaribin min bixin bin kontrolê, dest bi sûîkastan kirin. Li derve nêzî bi dehan sûîkast kirin. Ji vanan sê-çarên wan ez bixwe dizanim. Ev hewldanên wan ên ku kesê duyemîn afirandin û planên sûîkastên ku hatine kirin, Rojnameya Starê nivîsandibû.
Ji ber ku fêm kirin wê nikaribin min bixin bin kontrolê, hewl dan di nava PKK’ê de kesê duyem çêbikin. Dema ku em van hemûyan digihînin hev, hinek tiştan baştir fêm dikin. Min ji tevgerên bi çavsor ên Şemdîn vê fêmkiribû. Lê min hewl dida fêm bikin ka vanan çima dixwazin vanan bikin. Şemdîn wekî kesê duyem lanse kirin. Hewl dan min jî bêbandor bikin û PKK’ê bixin bin destê xwe. Yanî wê bavê min bikuştana û wê dayîka min jî bibirana. Di şerê berê de kevneşopiyek heye, yên ku bi ser dikete, ji hêla din zilamê malê dikuşte û dest dida ser mal, milk, jin û zarokan û bi xwe re dibire. Heman tiştî hewl dan bi min bikin. Min bêbandor kirin û Osman jî kirin xulam. Gelek jinan bi xwe re birin, hinek jin reviyan, hinek ji wan zewicîn. Ez ji vanan re nabêjim veqetiyan an reviyan, wateya vê di rastiyê de destdayîna ser jinê ye.
Gladiyo-Ergenkonê Emerîka saz kir. Vê hetanî 5’ê Mijdara 2007’an bi kar anî. Piştî vê mêjûyê(tarih) kuştinan û înfazên bêdarizîn dan sekinandin. Li hember vê tiştên ku sendine heye. Naveroka 5’ê Mijdarê ez li vir didim daxuyandin. Emerîka ji vanan re, ji Levent Ersoz, Velî Kûçûk re got rawestin. Lê vanan, digel Emerîka hewl dan vî karî bidomînin, Emerîka jî biryara tesfiyekirina vanan da. Vaye bûyera Ergenekonê ev e. Ya ku tê tesfiyekirin, ne Ergenekona rastîn e, Ergenekona li rûyê erdê ye.
Di demên dawîn de vaye hestî têne derxistin. Yên ku van sûcan kirine û kuştinan pêk anîne, ji îstîxbarata tirk cudatir îstîxbaratek e. Rasterast navenda wê girêdayî Enqerê ye. Girêdayî wir dixebitin. JÎTEM, ne tenê Îstîxbarata Cendermeyan e. Ne îstîxbarata Ewlekariyê ye jî, ne îstîxbarata MÎT’ê ye jî. Vanan rasterast fermanên xwe ji Emerîka digirin, meaşên xwe jî ji Emerîka digirin û didin jî. Van sûcan jî van kuştinan jî bi vî awayî têne kirin. Abdûlkadîr Aygan jî kêm be jî vanan di îtîrafên xwe de vedibêje. Dibêje ku, rêxistinbûneke wisa ye ku ji teşkîlata Ewlekariyê cuda, lê wan jî digire nav xwe.
Ez niha baştir fêm dikim, NATO rasterast li hember me şer kiriye. Me jî şer li hember NATO’yê şerek birêve biriye. Min di serî de guman dikir ku ev hemû karên îstîxbarata Tirkiyê ne. Ez difikirîm ku helwestgirtina Emerîka û Ewropayê îstîxbarata Tirkiyê pêk tîne. Min di serî de vê tam fêm nedikir. Lê dema ku min angaştnameya Ergenkonê, daxuyaniyên Tûncay Gûnay, îfadeyên Velî Kûçûk û îtîrafên Aygan bihîst, ku ez van hemû parçeyan tînim cem hev baştir fêm dikim. Dema ku ez van hemûyan tînim cem hev, min fêm kir ku ev ne karê Tirkiyê ye û tenê Tirkiye wekî navgîn(araç) hatiye bikaranîn û ji derve ferman tê dayîn. Her hal wê di angaştnameya Ergenekon de bahsa van bûyeran bikin.
Ji van hemûyan, ji van hemû rêxistinbûyînan agahiya Talabanî û yên din hebûn. Ez nabêjim van planan Talabanî-Barzanî kirine, lê tê fêmkirin ku agahiya wan heye. Wêneyê ku Aygan bi Barzanî û Necatî Ozgen re kişandiye, di rastiyê de gelek tiştî vedibêje. Vanan gelek tiştan bi hev re plan kirine. Ji hev û din agahdar in, ev wêne her tiştî nîşan dide.
Piştî salên 90’î Dogan Gûreş bi Îngîltere re hevdîtin kir. Piştre jî daxuyaniya; “Îngîltere ji me re çiraya kesk vêxist” kir. Amerîka destek da vanan. Û dest bi înfazên bêdarizîn kirin. Gûreş û Çîller di vê mijarê de hatin peywirdarkirin. Rayeyeke mezin û rasterast ferman dan Çîller. Emerîka fermana kuştina Behçet Cantûrk, Savaş Bûldan û karsazên kurd ên dîtir da Tansû Çîller. Te dî Tansû Çîller digote; “lîste di berîka min de ye” Wê lîsteyê Emerîka dayê. Emerîka vî karî bixwe birêxist. Pervîn Bûldan vê dikare lêkolîn bike. Aygan jî di îtîrafên xwe de dide zanîn û dibêje ku, me digirt dişidand, digirt dişidand. Yanî kesê ku digirtin, gule berdidan patikê. Ozal jî li hember me şer dikir, lê tarza şerê wî ji vanan cudatir bû, bi taybet li dij kuştinên sivîlan bû.
Di înfaz û di mijarên din de, di hevdîtina 5’ê Mijdara 2007’an de biryareke nû dan. Min ev biryar, ji hevokeke Velî Kûçûk fêm kir. Zêde pêwîstiya min bi agahiyan jî nîn e, ji bona ku ez fêm bikim hevokek têrî dike. Velî Kûçûk digote; “Di 5’ê mijdarê de biryara tesfiyekirina me hate girtin” Biryarên di 5’ê mijdarê de di navbera Erdogan-Bush de hatin girtin, ez vedibêjim. Di 5’ê mijdarê de Erdogan ji Emerîka re dibêje; “Em ê înfazên bêdarizîn bidine rawestandin, hûn ê jî PKK’ê tesfiye bikin” Ji wê mêjûyê pê de ev salek û nîv e, înfaz nayên kirin, înfaz hatin sekinandin. AKP di pênc salên xwe yên destpêkê de bû şirîkê van înfazan. Û ji van înfazan berpirs e. Ma li hember vê Emerîka çi send? Dewleta Federe ya Kurdistan.
Ev Ergenekona ku xuya dike jî, temaşeyî ye, ev Ergenekon, koma ku li hember biryara 5’ê mijdarê li ber xwe dane ne. Ji ber ku li hember biryara mijdarê derketin, hatin tesfiyekirinê.
Dîsa ew dem, projeya îslama nerm a roja îroyîn li Emerîka hate amadekirin. Hîzbûllahê jî Emerîka saz kir. Îlîmcî, Menzîlcî û hinek terîqatên din, ev hemû Hîzbûllah in. Bi vanan gelek kuştinên nediyar dan kirin.
Ji bona ku ev hemû derên holê, min pêşniyara Komîsyona Lêkolînkirina Heqîqetan û Edaletê kiribû. Temam, bila her cure agahî û belge û heta nûçeyên rojnemeyan bila berhev bikin û arşîvan pêk bînin, bila amadekariyên xwe bikin. Ev pêşniyara min a Komîsyona Lêkolînkirina Heqîqetan û Edaletê ku saz bibe, wê her kes were ji vê komîsyonê re biaxive. Wê Tansû Çîller jî were biaxive, ez ê jê pirsan bikim. Wê Demîrel û Mesût Yilmaz jî werin biaxive, ez ê jî biaxivim. Sûcê kî hebe, ku sûcên min jî hebin bila derên holê. Erka Ewropa û Emerîka, kirinên Gladiyoyê, pêwîst e vanan hemû bêne lêkolînkirin û derên holê. Encax wê demê wê gelê me, gelê Tirkiyê rastiyan hîn bibin.
Wê parlemento jî li gorî vê biryar bigire û efûyek derxîne. Ku efû bibe, wê wisa bibe. Sûcê kî hebe, wê ji vê komîsyonê re biaxive. Bi şertê ku cahş û yên sûc kiribin sûcê xwe îtîraf bikin, dibe ku efûyek ji wan re bê dayîn.
Di rojnameyan de tê bahskirin ku çek radestî Emerîka bê kirin. Talabanî belasebe li van deran nagere. Talabanî dide zanîn ku wê çek radestî Emerîka bê kirin. Ez vê dibêjim; Birêz Barzanî, Birêz Talabanî, ku hûn qebûl bikin çekên xwe radestî Emerîka bikin, em ê jî bikin. Ku çek bê radestkirin, em bi hev re radest bikin! Ez ji wan re vê dibêjim; ji bona we çek çi be, ji bona me jî ev e. Ji bona Talabanî hêzên wî yên bi çek çi îfade dike, ya me jî wê îfade dike.
Konferans li ser veşartîbûnê nabe, li ser tesfiyeyê nabe, ku bibe ev nabe konferans. Ji bona konferansê bi awayekî pratîkî vê pêşniyar dikim: Bila pêşmerge bêne tesfiyekirin, bila gerîla bêne tesfiyekirin, di şûna vanan de bila hêzên taybet ên ku gelê kurd diparêzin bêne avakirin. Divê ev hêzên bi çek, ji rêxistinan cuda, li ser rêxistinan bin, dikaribin kurdên Îran, Iraq, Tirkiyê, Sûriyê biparêzin, bixin bin parastinê, bi vî awayî hêzeke ewlekariyê bê sazkirin.
Pêşniyareke din a pratîk bikim. Pêşniyara min a duyem. Bila di konferansa ku bê kirin de, komîteyeke îcrayê bê saxkirin. Yanî dibe ku Lijneyeke Birêvebirinê bê avakirin. An jî dibe ku lijneyeke ku mîsyona dîplomatîk bîne cî hebe. Min ji vê re gotibû Konfederalîzma Demokratîk, nav ne girîng e, ev dibe ku Lijneya Birêvebirinê an jî navek din jî dibe. Ev lijneya ku bê sazkirin, wê ji konferanseke din re amadekarî bike, wê rewşa her kesî bi dest bigire. Wê stratejiyên hevbeş ên kurdan diyar bike. Ev Lineya Birêvebirinê, ne lijneya PDK’ê, ne lijneya YNK’ê û ne jî lijneya PKK’ê ye. Wê bibe lijneyeke ku rewşa hemû kurdan bi dest bigire û hemû kurdan temsîl bike. Mesela wê kurdên li Îranê bi dest bigire û bibêje ku, em ji bona kurdên Îranê vê daxwaz dikin. Dîsa bi heman şêweyî, ji bona kurdên li Tirkiyê, Iraq û Sûriyeyê, bê gotin ku; “pirsgirêkên wan ev in, vanan vanan daxwaz dikin” Wê ji dewletan re jî di vê mijarê de pêşniyaran bike, wê hewl bide dewletan bixe nav çareseriya demokratîk.
Em radestî Emerîka û polîtîkayên Emerîkayê nabin. Ev ne teslimiyet be, nexwe çi ye? Emerîka dixwaze PKK’ê mîna Talîban radest bigire. Dixwaze mîna El-Fetîh PKK’ê radest bigire, li holê ye ku El-Fetîh hatiye çi halî. Çek nayên radestkirin. Ku dewlet bi kurdan re diyalogeg bi pêş bixe, wê demê dibe ku rewşa çekan bê nîqaşkirin û bê axaftin. Hetanî ku hemû mafên gelên me nekevin bin ewlehiyê, hêzên çekdar nayên tesfiyekirinê. Ku çareserî bi pêş bikeve, wekî mînak cahşîtî ji holê bê rakirin. Wê demê dibe ku hêzên çekdar veguhezin hêzekî ku ewlekariya gel pêk bînin, dikarin ji bona vê zagonên taybet û sererastkirinan bikin. Mîna pêşmergeyan.
Ger ku Talabanî, Barzanî di van lîstikên Emerîka, Ewropa û Tirkiyê de cî bigirin, ku ev hemû di tesfiyeyê de bigihên hev, wê hemû rêxistin û hemû gel jî li hember vanan heta dawiyê li ber xwe bidin.
Ez Talabanî bi ajantiyê sûcdar nakim. Ez ne li dij Talabanî me, ez ne li dij Emerîkayê ye me jî, lê em ê ji tu kesî re radestîbûnê qebûl nekin. Talabanî dikare ji bona aştiyê peywir bigire.
Ku li ser navê Konferansa Netewî polîtîkayên Emerîkayê li ser me bê ferzkirin, em di vê konferansê de nîn in, bila beşdar nebin. Ku beşdar bibin jî, di parêznameya min de çarçoveya wê ya teorîk heye, dikarin ji vê sûd werbigirin. Dikarin di çarçoveya pênc regezî û sê pêşniyarên pratîk de beşdar bibin. Wekî din vî pênc rêgezî bila hemû kurd nîqaş bikin. Ger ku beşdarî konferansê bibin, ne ku dev ji çek berdin, bila neşerkirinê nîqaş bikin. DTP di vê çarçoveyê de beşdarî konferansê bibe. Her hal wê Ehmed Tirk jî beşdar bibe. Di vê çarçoveyê de wê nêrîn bê diyarkirin.
Pêşniyara min a sêyemîn, lihevhatina demokratîk e. Ev dibe ku li Rojhilata Navîn lihevhatina Şaristaniyan be, ev dibe ku çareseriya şaristaniya Ewropa be jî, dibe ku demokratîkbûyîn jî çareserî be. Min di parêznameyên xwe de çarçoveya wê ya teorîk danîbû. Vanan çiqas têne fêmkirin nizanim, ev girêdayî çiqas fêmkirinê ye. Di nîvî meha avrêlê de der barê konferansê de ez ê nêrînên xwe vebêjim. Piştî hilbijartinê di meha avrêlê de der barê mijara çareseriyê de û di mijarên neşerkirin û di mijarên din de, ez ê daxuyaniyan bidim û nêrînên xwe bidime zanîn.
Tê fêmkirin ku di van hevdîtinan de Emerîka pêş lêkolînekê dike. Belê, ev planeke tesfiyeyê ye.
Ez ji birêz serokomar, serokwezîr û ji partiyên mûxalîf rica dikim, bila berdewamiya zirûfa neşerkirinê pêk bînin. Em dikarin Emerîka û Ewropayê ji nav derxînin û çareseriya xwe bixwe bi pêş bixin. Bila di vê mijarê de hemû destek bikin. Berevajî vê rewşê, wê ev bibe sorkirina PKK û gel. Wê PKK û gel mafên berxwedaniyê yên rewa bikarbînin. Ez ê li vir nikaribim tiştek bikim, ez tu berpirsyarî nagirim ser xwe. Bila zirûfa neşerkirinê dewam bike. Ez ê piştî hilbijartinê nêrînên xwe vebêjim, ez ê nirxandinên berfirehtir bikim.
Di 99’an de min bêbandor kirin. Emerîka û Yûnanistan texmîn dikirin ku ez ê li vir zêdetirîn hişk tevbigeriyama. Hinek jî gotin ku tirsiyaye û bi tirsonekî tevgeriyaye. Yê min ne ji tirsê an ji ber tirsonekbûnê ye, ji ber ku min lîstikên qirêj ên Emerîka dît, ev deh sal in ji bona gelê xwe ji van polîtîkayên pîs ên Emerîka biparêzim “nerm” tevdigerim.
Ji me re dibêjin, terorîst, me wekî terorîst îlan kirin. Emerîka terorîstiyê jî, bi awayê herî xerap terorîstiyê kir, da kirin û terorîstiya herî mezin li ser me pêk anî.
Di encama van polîtîkayên qirêj ên Emerîka, bîst hezar kes mirin, kuştin pêk hatin. Ma ne heyf bûn? Ev polîtîkaya “Kevroşk bireve, tajî bigire” ye. Ev çarsed sal in, Îngîltere li Rojhilata Navîn polîtîkaya “se bi seyan qirkirinê” birêve dibe. Di vê mijarê de gelek ezmûna wan heye. Gotin di cî de du seyan dixin çewalekî û wan bi hev didine fetisandin. Me jî neçarî vanan dikin. Em dikarin pêşî li vanan bigirin. Ez ji vir ji serokomar û rayedarên hikûmetê re bang dikim.
Ez ji vir bang li gelê me dikim. AKP hetanî sala 5’ê Mijdara 2007’an vî şerê taybet birêve bir. Ev hikûmeta şerê taybet e. Teqez divê rayên xwe nedin vanan, di serî de rayên xwe nedin AKP û hemû partiyên şerê taybet. Bila bi rayên xwe van partiyên şerên taybet ceza bikin.
Cejna Newrozê ya hemû gelê me pîroz dikim. Daxuyaniyên min ên îro, bi zimanekî guncav dikarin wekî peyama newrozê bidin çapemeniyê.
Ku di dîrokê de biratî hebe, ku em heman erdnîgariyê parve dikin, divê pêwîstî bêne kirin. Ez newroza gelê Tirkiyê jî pîroz dikim. Bi taybet dixwazim ku gelê Tirkiyê rastiyan bizanibe. Em dikarin Emerîka û Ewropayê ji nav derbixînin. Em du gelên ku xwedî dîrokeke kevn in. Ji bona pirsgirêka kurd jî, em dikarin bi pejinkarî çareseriya xwe bixwe bibînin û van pirsgirêkan qebas bikin. Ne pêwîst e ku ji derve mûdaxale bê kirin, divê em ji xwe bawer bin. Ez ne netew-dewletê, netewa demokratîk esas digirim. Di çarçoveya netewa demokratîk û konfederalîzma demokratîk de, dikarin peyama newrozê amade bikin. Ez vê ji bona gelan, ji bona aştiya gelan girîng dibînim. Di vê bergehê de ez newroza hemû gelên me pîroz dikim.
Ez li vir didim daxuyandin. Di vê mijarê de gelek tespîtên min ên balkêş hene, niha dem teng e, ez ê piştre bi berfirehî bidaxuyînim. Encax ez niha ew qas bibêjim. Rahşan Ecewîd jî ji devê xwe şehitîbû. Digot, li Riha, Bozova li wan deran dixwazin Qudûseke nû biafrînin. Balkêş e, di nav van de ne kurd û ne jî tirk hene, dixwazin bi hemanên(unsur) cuda vê bikin. Dixwazin Gazze û Qudûs biafrînin.
Bi wesîlaya 60’emîn Rojbûyînê, dikarin li gund ciyek veguhezînin daristanekê. Min berê jî gotibû, dikarin li Çiyayê Cudî parqeke netewî çêbikin. Ji ber ku niha demsala wê ye dibêjim. Dikarin ji niha de li her derî daran biçînin û daristanan pêk bînin.
Di anketên dawîn de çi dibêjin der barê Amedê de? Li herêmê bi giştî bilindbûneke DTP’ê heye ne wisa? Divê DTP’ê gelek bixebite. Divê xebatên xwe bi pêş bixe û berfirehtir bike. Nikaribûn Amedê bi dest bixin, nikarin bi dest bixin jî, nikaribin ji min qut bikin. Çima bi serneketin? Ev girîng e. Bi vê wesîleyê, ji Amedê re silavên xwe yên taybet dişînim. Ku min rêxistineke çar û çar saz kirina û xebitîma û min propaganda bikirana, min ê nikaribûna di dilê gel de ciyek ava bikirana. Girêdana gel ji bona min ji kûrahiyan, ta ji dilê wan tê.
Almanya di salên 85’an de li dij me şerekî taybet birêve bir. Sedat Bûcak kirin serokcahş. Sedat Bûcak, wekî serokcahşekî herî mezin îlan kirin. Gotin ku gelek herêman herî baş ew kontrol dike. Bi destên wan gelek kuştinan kirin. Piştre jî Sedat Bûcak perwerde kirin û şandin. Sedema ku hê jî Demokratên Civakî ya Almanya helwest girtine jî ev e.
Hêza kî çiqas heye, Elçî û yên din, hêza yên din çiqas heye, wê ev di hilbijartinê de derê holê. Her hal Talabanî-Barzanî AKP destek dikin. Nabêjim destek jî dikim. Ez vê tam nizanim.
Ez nizanim DTP çiqas min temsîl dike. Wê hilbijartin gelek tiştan zelal bike. Parastina xwe ya nû dinivîsim, nivîsandinê didomînin. Ez gihîştim gelek tespîtên girîng. Ez bi kûrahî lêhûr dibim. Di parêznameya min de beşa Rojhilata Navîn, wê bibe pirtûkeke gelek girîng. Belê, wê dem bigire. Di dirêjbûnê de jî fikarek nîn e.
Ji gelê me re silavên xwe dibêjim. Ji gelê Qersê re silavên xwe yên taybet dibêjim. Ji jinan re silavên xwe yên taybet dibêjim. Min mijara jinê di parêznameya xwe de, bi awayekî bi hêz û bi kûrahî bi dest girt. Der barê wê çawa azad bibin de min gelek gavên girîng avêtin. Bila ji vanan sûd werbigirin. Bila xwe bi pêş ve bibin.
Ji her kesî re silav.
18 Adar 2009
- Ayrıntılar
Rêber APO
Jiyan bi xwe xewnek bû, ma tuyê di xewnê de xewnê bibinî? Esas di zaroktiya min de tu tiştêkî awarte nîn e. Heke hûn baldarbin tê dîtin ku rewşeke li paşjîna hemû kesî ye. Ya balkêş divê ev der be. Dayik û bav zêde tu tiştî nadin zarokê xwe, xwediyê wê şarezayiyê nîn in. Gund dîsa nikare tu tiştî bide. Aveke rast a vexwarinê jî nîn e. Dibistan nîn e. Rewşeke wisa ku mirov xewnên bihêz bibîne jî nîn e. Zarokê me di axa xwe de qedî dimîne. Mirov dikare weke xeyal jî bi nav bike.
Çawa bû; ma xewneroşk bi pêş diketin? Min zêde wêrekiya xewroşk û xewnan raber nedikir.
...
Xezo: cîran zêde hev naecibînin, tê bîra min, cîraneke me ya bi navê Xezo hebû. Xezo xizan bû. Ji bo ku mirişkeke Xezo hatibû mala me dayîka min her roj erd dihejand. Deqeyeke ku bêşer tûnebû ya wê jinê. Bawer im, ez ji hizra bêwatebûna wî şerî gihiştim şerê biwate. Erê sibê hetanî êvarê şerê cîranan li cem me gelekî zêde bû. Bêwate û vala.
...
Rewşa destpêkê ya bihîstima min a dengê tebanceyê hîna di bîra min de ye. Min carekê dît ji pişta mizgeftê dengê tebanceyê tê. Ez zirav qetî bûm. Min got “ev çi deng e?”, “ev çi dînêmêrtiye?”, “çawa wêrekiya vê yekê dikin?” min demeke dirêj wate nedayê û vê yekê ez veciniqandim. Di gundê me de berdaneke tebanceyê bû ev. Hêza min a ku ez lê temaşe bikim tune bû. Ji ber çi bû? Esas min tiştekî mezin ê derveyî hiş li wir didît. Bi ihtimaleke mezin ez li ser nebûna bi vê teşeyê çareserkirina nakokiyên nava gel de difikiriyam. Ev nêzîkatiyeke baş e. Ez dibejim; “di vê lihevdanê de hêvî nîn e”, ez vê yekê bi wate nabînim; ez xeteriyê dibînim ku, vediciniqim. Min tu caran wate neda ev şêwaza şer. Bi hevaltiyê ve pêşî girtina min a nakokiya ku ez dibirim şer, bi vê yekê ve girêdayî ye.
Li dijî van hemûyan, her ku çû min şêwaza xwe ya tevgerê pêş xist.
Erê, li gor min şerên bi kevir gengaz e, lê di hawirdora gund de bikaranîna tebanceyê karê dîna ne. Xaleke balkêş e. Him tuyê wisa serî hildî, him jî tuyê hiş nebî bi ser tebanceyê ve. Dema li pişta mizgeftê zilam tebance teqand min got; “ev cinawirek e, çawa dikare vê tebanceyê biteqîne”. Hîna hişên min nedigirt. Ez dibêjim “li hawirdora gund tebance nabe” û ev jî nirxandineke rast e. Ji ber ku divê nakokî bi tebanceyê çareser nebe. Heke bal were kişandin ez şoreşgeriya herî mezin disepînim. Di vî şerî de ez tebanceyê misoger weke amrazeke şaş difikirim û ez ev fikra xwe hîna jî diparêzim. Wisa di hawirdora gund de divê tebance neyê bikaranîn.
Hema di vir de ez tiştekî dîtirê jî li ser zêde bikim:
Du hevalên min hebûn, her du jî hîna di bîra min de ne. Min rojekê bihîst di şer de yekî bi kêrê yê din kuştiye. Ez niha jî hîna wî şerî û bûyera kuştinê ji bîr nakim. Ji bo min gelekî jandar bû. Divê misoger ew bûyera kuştinê li hawirdora gund çênebûya. Min gelekî jandar û hovane didît. Dîsa ew karê bikaranîna tebanceyê jî, min xeternak û hewlnak didît. Her du jî şaş bûn.
Bandorên wan pir dem dirêj bûn. Min hîna ji bîra nekiriye.
Ji tekoşînekê re girêdana min a hişyarane heye. Bi teşeyeke ku tê pejirandin ji meşandina tekoşînekê re girêdana min heye. Yan jî dê veguheriya rewşekê ku tu kes nedikarî ji binî derbikeve. Mînak em cewaziya di navbeyna şerê min û şerê kurd de hindekî vekin. Di gund de her kes dikare wî şerî bide. Jixwe yek jî kuştin, hevtemenê min, her du hevalên min ên zaroktiyê li hev dan. Kuştin karekî wêrekiyê yê awarte ye. Bikaranîna çekê jî pir awarte ye. Lê ez çima ji kesên wê rojê eciz bûm?
Jixwe ew kes piştre mirin. Yê ku mir jixwe mir, ê ku çek bikaranî zêde serkeftî nebû. Di şer de navê wî jî derbas nebû. Ez bawer im di navbera şerê klasîk û şerê min ê wê demê de cewaziyên mezin û girîng hene.
Dema ew di şerên xwe de diqediyan, min şerê xwe vegerand pêşveçûyîneke mezin, ev yek di wan şertan de ji bo Kurdistanê cewaziyeke mezin e.
Hîna ji heft saliya xwe bir vir ve, berçavkirina perçiqandina pîvanên civakê, diyardeya xirabkirina lîstokê nîşan dide. Di vê derê de divê girîngî û nêzîkatiya çawaniya giyanê were fêmkirin. Dema ez hîna di civata gund de bûm jî dewsa ku ez bibim weke her kesî, dîtina pêwîstiya cewaziyê û bi ser de çûyîna min e.
Divê mirov fêm bike. Dibe ku hînker be.
Lê min çawa bi dest xist û her ku çû min çawa têperand?
Hîna tê bîra min, li pişta gund parçeyekî me yê rez hebû. Ji bo xwe min weke dibistanekê bi kar dianî. Min ew der bi pirtûkan ve dagirtibû. Di bin mêwên rez de, li bin darên fistiq û bayifan de çend cihên min ên wisa hebûn. Min sererast dikir, radizam, dixwend. Min gelekî xwe diwestand. Xwendineke wisa bi azîne nebû. Hindek bi matematîkê re, hindek bi dîrokê re hindek jî der barê her tiştî de bûn. Wê demê hêzeke me ya ku em bikaribin nirxandineke zanistî bikin tunebû. Meraqeke xwendinê ye, ez dixwazim li ser rawestim. Di vê navberê de ez bi rez re jî mijûl dibim.
Birayekî min ê navîn hebû, hat. Êdî ji ber sedemekê em rabûn şer. Divê sedema wê çibûya? Bi ihtimaleke mezin di xebata rez de kêmaniyeke wî hebû. Wisa min nêzîkatiyeke wî yê beredayî yan jî ji kedê re bêrêz, helwesteke bêwate ji peywirê re dît. Min xwast ez wî ji rez biqewitînim. Piştî ku ez hindekî mijul kirim, min ew bi ser revê ve bir û dest bi revê kir. Min da dûv wî û min ew şopand.
Bi hêrseke mezin, min ew dida ber keviran. Hîna tê bîra min, li ser tehtan bûlxur dikelandin. Malbata me, dayik-bavik hemû li wir in. Çû xwe avête wir. Bêguman stargeha wî malbat e. Li hember êrîşên min ên giran hiziriya ku encax wisa xwe biparêze. Heke min ew girtiba, belkî bi keviran min ew gelekî êşandiba. Hindek ji derbeyên kevir girtin jî. Heke min hîna girtiba, diviya ku min hindek cihên wî xwîn kiribana û bişkênandibana, hêrseke wisa.
Bêguman dema xwe bispêre malbatê yê ku destpêke li dij derbikeve bav e û hîna di bîra min de ye, bav li dij derket. Meşiya ser min. Bêguman ji ber ku bav bû diviya ku min çend gavan xwe paş ve daba. Berbi gund ve min tevgereke paş ve kişandinê kir. Hemû gund rabibû ji piyan. Şerekî bav û kur ê dijwar bû. Bêguman dema ez paş ve kişiyam, wisa paş ve kişandineke lewaz û bêşer nebû. Paşve kişandineke xwedî îdîa û sing bi sing, bi kevir barandinê bû. Ew jî êrîş dike, hindekî zêdetir xwedî hêz e. Lê di nava gund de êdî kolan hene ez dikarim xwe berdim nava kolanan. Her wiha zêde derfeta min a serkeftinê nîn e. Piştî em ketin nava gund, ji ber westandinê bû yan jî êdî pêwîstî nedît... xwe bi paş ve kişand. Bi vî awayî em di hevsengê de man.
Lê ez bi vê têr nebûm. Hêrseke min a wisa hebû ku, ez bi wê hêrsê ketim nava malê û hîna tê bîra min, parçeyek çixina wî hebû. Wisa çixinek bû ku gelekî li paçan dipêça û pir jî vedişart. Dîtin gelekî zehmet bû. Lê ez di vê mijarê de gelekî lêkolînêr im. Piştî çend lêkolînan (belkî çixin xistibû gomê) ez çûm nava kevir û daran min li wir dît. Tê bîra min, min deh lîra girtin. Li gor diravên wê demê diraveke zêde ye. Piştî ku min deh lîra girtin me tevgera berdana gund plan kir. Yan jî hêrsa me em anîbûn wê xalê ku ji me re digot “tûyê vir berdî”.
Çima dev jê berdan? Ez bawer im ji malbata wê demê re hêrsa min pir zêde çêbibû. Û bêguman piştî ecizbûnê êdî tu nikarî zêde li gund û malbatê bimînî. Heke tu nikaribî zêde li mal bimînî, wê demê çi karê te li gund heye? Bi kêmanî ji malbat û gund re berxwedaneke yekgirtî bû. Ez bawer im wisa bêwatebûyîna gund em birin ramana “xwe dirêjkirina bajêr ” ve bir.
- Ayrıntılar